ارزیابی پایداری گردشگری و تعیین استراتژی بهینه توسعه گردشگری در بندر انزلی

مطالعات برنامه ریزی سکونتگاه های انسانی

مقاله 8، دوره 11، شماره 34، خرداد 1395، صفحه 115-131   

نویسندگان

حسن اسماعیل زاده¹؛ یعقوب اسماعیل زاده^{* 2}

¹استادیار جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران

²دانش آموخته کارشناسی ارشد، شهرسازی، دانشگاه گیلان، رشت، ایران

چکیده

گردشگری همواره در طول تاریخ دارای اهمیت بوده است ولی آنچه که امروزه به این فعالیت بعدی خاص بخشیده، وجود پتانسیل این فعالیت در زمینه اشتغال و اقتصاد پایدار می­باشد. گردشگری با این­که دارای مزیت­ها و پتانسیل­های فراوانی است ولی دارای معایبی نیز هست که تزلزل اصول اخلاقی و نابودی زیستگاه­های طبیعی از این جمله می­باشد. بندر انزلی یکی از شهر­های شمال کشور، دارای آثار جاذب گردشگری فراوانی است و همه ساله مقصد گردشگران زیادی می­باشد، که سرانجام این امر وجود نتایج مثبت و منفی زیادی در این شهر می­باشد. هدف اصلی از انجام این پژوهش تحلیل ویژگی­ها و ظرفیت­های گردشگری در بندرانزلی می­باشد. روش تحقیق مبتنی بر روش توصیفی- تحلیلی و توسعه‌ای است. گردآوری داده­ها به روش کتابخانه­ای و  میدانی بوده است. تحلیل داده­ها به کمک بارومتر پایداری انجام گردیده و در طراحی پرسش­نامه از طیف لیکرت استفاده شده است. جامعه آماری شامل گردشگران بندر انزلی و براساس فرمول کوکران 384 نفر می­باشد. نتایج تحقیق حاکی از ظرفیت متوسط گردشگری بندر انزلی و با امتیاز 54.75 می­باشد که بیشترین مولفه­های مؤثر بر گردشگری بندر انزلی، مولفه­های محیطی-کالبدی و با امتیاز 65.04 می­باشد. در نهایت برای توسعه گردشگری بندر انزلی با استفاده از مدل SWOTپیشنهادهایی مانند تبلیغاتپتانسیل­هایبندرانزلیدرجهتجذبگردشگرانخارجی، تشریکمساعیباساکنیندرجهتحفظجاذبه­هایطبیعیوانسان­ساخت و غیره ارائه گردید.

کلیدواژه‌ها

گردشگری؛ گردشگری پایدار؛ SWOT؛ بندر انزلی

مراجع

1. ابراهیم­زاده، عیسی؛ یاری، منیر و سبزی، برزو؛ 1391، تحلیلی بر برنامه­ریزی و توسعه گردشگری در استان لرستان با بهره­گیری از مدل استراتژیک SWOT، فصلنامه آمایش سرزمین، سال چهارم، شماره ششم، صص 124-101. 

2. اسماعیل­زاده، حسن؛ 1389، گذران اوقات فراغت و گردشگری طبیعت­محور در دامنه­های جنوبی پهنه البرز مرکزی، رساله مقطع دکتری، دانشکده علوم زمین، دانشگاه شهید بهشتی، تهران.

3. اسماعیل­زاده، حسن؛ صرافی، مظفر و توکلی­نیا، جمیله؛ 1390، تحلیلی بر رویکرد گردشگری در اجتماعات محلی، فصلنامه علوم محیطی، سال نهم، شماره دوم، صص 142-119.  

4. اکبریان رونیزی، سعیدرضا؛ 1392، بررسی رابطه توسعه گردشگری و سرمایه اجتماعی در نواحی روستایی (مطالعه موردی: دهستان سولقان)، فصلنامه برنامه­ریزی و توسعه گردشگری، سال دوم، شماره 6، صص 92-75. 

5. الوانی، سید مهدی و پیروخت، معصومه؛ 1385، فرآیند مدیریت جهانگردی، چاپ اول، دفتر پژوهش­های فرهنگی، تهران.

6. ای.فنل، دیوید؛ 1385، مقدمه­ای بر طبیعت­گردی، ترجمه جعفر اولادی قادیکلایی، انتشارات دانشگاه مازندران، بابلسر.

7. جعفری­صمیمی، احمد و خبره، شیما؛ 1392، اثر گردشگری بر توسعه انسانی، مجله­ برنامه­ریزی و توسعه گردشگری، سال دوم، شماره 7، صص 24-11.

8. حاجی­نژاد، علی و احمدی، علی؛ 1389، تأثیرات اقتصادی گردشگری تجاری بر مناطق شهری (مطالعه موردی: شهر بانه) فصلنامه جغرافیا و برنامه­ریزی منطقه­ای، سال اول، شماره دوم، صص 25-5.  

9. حسنی­مهر، سیده صدیقه و تبری، الهه؛ 1390، پژوهشی در فضای گردشگری شهر انزلی با تأکید بر بازاریابی گردشگری، فصلنامه چشم­انداز جغرافیایی (مطالعات انسانی)، سال ششم، شماره 17، صص 128-116. 

10. رکن­الدین افتخاری، عبدالرضا؛ مهدوی، داوود و پورطاهری، مهدی؛ 1390، ارزیابی پایداری گردشگری در روستاهای تاریخی-فرهنگی ایران با تأکید بر پارادایم توسعه پایدار گردشگری، فصلنامه مطالعات گردشگری، شماره 14، صص 39-1.

11. زالی، نادر و اسماعیل­زاده، یعقوب؛ 1394، قابلیت­سنجی توسعه گردشگری با رویکرد توسعه پایدار در شهر مرزی ارومیه، فصلنامه جغرافیا و آمایش شهری- منطقه­ای، سال  پنجم، شماره 14، صص 104- 89.

12. سازمان گردشگری استان گیلان؛ 1392، بخش آمار و اطلاعات.

13. سرایی، محمدحسین و شمشیری، مسلم؛ 1392، بررسی وضعیت گردشگری در شهر شیراز در راستای توسعه پایدار با استفاده از تکنیک SWOT، فصلنامه جغرافیا و برنامه­ریزی محیطی، سال 24، پیاپی 49، شماره 1، صص 88-69.

14. سقایی، مهدی و علیزاده، سید دانا؛ 1392، امکان­سنجی محصول گردشگری روستایی در شهرستان پاوه، فصلنامه فضای جغرافیایی، سال 13، شماره 41، صص 20-1.  

15. صالحی، صادق و پازوکی­نژاد، زهرا؛ 1393، تحلیل جامعه­شناختی سفرهای پایدار در صنعت گردشگری، مجله برنامه­ریزی و توسعه گردشگری، سال سوم، شماره 10، صص 181-162.

16. فاضل­نیا، غریب و هدایتی و صلاح؛ 1389، راهبردهای مناسب برای توسعه گردشگری دریاچه زریوار، فصلنامه جغرافیا و توسعه، دوره 8، شماره 19، صص 170-145. 

17. قادری، اسماعیل؛ 1382، نقش گردشگری روستایی در توسعه پایدار، تهران، رساله دکتری جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران.

18. قالیباف، محمدباقر و شعبانی­فرد، محمد؛ 1390، ارزیابی و اولویت­بندی جاذبه­های گردشگری برای توسعه گردشگری شهری براساس مدل­های تصمیم­گیری چند متغیره (مطالعه موردی: شهر سنندج)،فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، سال 26، شماره پیاپی 101، صص 172- 147.

19. قدیری معصوم، مجتبی؛ سلمانی، محمد و قصابی، محمدجواد؛ 1392، ارزیابی توان توسعه گردشگری بیابان و تأثیر آن بر ابعاد اجتماعی- اقتصادی و کالبدی در سکونتگاه­های روستایی(مورد مطالعه: روستاهای شهرستان خور و بیابانک)، فصلنامه جغرافیا و برنامه­ریزی، سال 18، شماره 50، صص 304-281. 

20. کاظمی، مهدی؛ 1385، مدیریت گردشگری، چاپ اول، انتشارات سمت، تهران.

21. لطیفی، حسن؛ 1384، توریسم و درآمدهای ارزی، چاپ اول، انتشارات بهراد، تهران.

22. لطفی­خاچکی، بهنام؛ 1387، گردشگری به مثابه یک صنعت، مجله راهبرد، سال اول، شماره دوم، صص 206- 171.

23. مشیری، سید رحیم؛ آقاجانی، فرشید و نظریان، اصغر؛ 1385، امکان­سنجیتوسعهصنعتتوریسمدرشهرستاناردبیل، فصل­نامه چشم­اندازهای جغرافیایی، سال اول، شماره 3، صص 117-103.

24. وارثی، حمیدرضا؛ تقوایی، مسعود و پریزادی، طاهر؛ 1389، امکان­سنجی پتانسیل­های گردشگری در شهر سقز با استفاده از مدلSWOT ، فصلنامه مطالعات مدیریت شهری، سال دوم، شماره 3، صص  .154- 134.

25. هزارجریبی، جعفر و کرمی، مهرداد؛ 1390، برنامه­ریزی راهبردی گردشگری در نواحی البرز مرکزی (مطالعه موردی: روستای افجه استان تهران)، فصلنامه مسکن و محیط روستا، دوره 30، شماره 136، صص 112-95.  

26. Choi, S. Hwan., 2003, Measurement of Sustainable Development progress for Managing community Tourism, Dissertation for phd Texas A&M Universit.

27. Del Mar Alonso-Almeida, M., 2013, Environmental management in tourism: students’ perceptions and managerial practice in restaurants from a gender perspective, Journal of Cleaner Production 60:201-207.

28. Hall, M. & McArthur, S., 2000, Integrated Heritage Management, Stationery Office. London.

­29. Moreno, S. P., 2005, Ecotourism along the Meso-American Caribbean Reef: The Impacts of Foreign Investment. Human Ecology, Vol. 33, No. 2, April 2005.

30.Patterson,T, Niccolucci, V. & Marchettini, N., 2008, Adaptive environmental management of tourism in the Province of Siena, Italy using the ecological footprint, Journal of Environmental Management 86: 407- 418.

31. Sasidharan, V, Sirakaya, E, Kerstetter, D., 2002, Developing countries and tourism Eco labels, Tourism Management 23: 161–174.

32. UNEP/WTO., 2002, Concept Paper to International Year of Ecotourism, Quebec: WTO/ OMT.

33. Unwto., 2011, Tourism Highlights, Edition, (www.unwto.com).