اثربخشی آموزش مهارت‌های پرسشگری و توضیح به معلمان بر خلاقیت دانش‌آموزان دوره متوسطه

ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی

مقاله 7، دوره 2، شماره 3، دی 1391، صفحه 137-167   

نوع مقاله: علمی - پژوهشی

نویسندگان

کامران گنجی^{* 1}؛ حسن دیناروند²؛ حمید ابوطالبی²

¹نویسنده مسئول

²نویسنده

چکیده

 
زمینه: کیفیت­افزایی در عرصه یادگیری و تدریس از گذرگاه‌های بسیاری عبور می‌کند. در این میان نقش و جایگاه معلمان بی بدیل و مهم­تر است و پرسش­ها و توضیح هایی که آنان هر روز در کلاس‌های درس مطرح می‌کنند از اهمیت بسزایی برخوردار است.
هدف: این پژوهش به بررسی تاثیر آموزش مهارت­­های پرسشگری و توضیح دادن به معلمان بر خلاقیت دانش­آموزان پسر دوره متوسطه شهر تهران پرداخته است.
روش: طرح پژوهش حاضر شبه آزمایشی و از نوع پیش­آزمون-پس­آزمون با گروه کنترل است. جامعه آماری مورد مطالعه شامل کلیه دانش­آموزان پسر مقطع متوسطه مشغول به تحصیل در سال تحصیلی 91-1390 در شهر تهران است. از این جامعه 600 نفر دانش‌آموز سال اول دبیرستان از منطقه‌ 3 آموزش و پرورش با روش نمونه گیری خوشه ای چند مرحله ای بصورت تصادفی انتخاب شدند. همچنین 20 نفر از معلمان همان کلاس­ها، که درس های ریاضیات، ادبیات فارسی، زبان انگلیسی،  عربی و علوم زیستی و بهداشت را تدریس می‌کردند، بصورت تصادفی انتخاب شدند  (در هر درس  4 معلم). معلمان انتخابی به صورت تصادفی در سه گروه آزمایشی و یک گروه کنترل جایگزین شدند. معلمان گروه آزمایشی نخست، دوره مهارت­های پرسشگری، معلمان گروه آزمایشی دوم دوره مهارت‌های توضیح دادن، معلمان گروه آزمایشی سوم دوره مهارت­های پرسشگری و توضیح دادن را به عنوان متغیر مستقل دریافت کردند و معلمان گروه کنترل در هیچ کدام از این دوره ها شرکت نداشتند. برای گردآوری اطلاعات از آزمون خلاقیت عابدی (1372) استفاده شد. داده ها با روش های آمار توصیفی و آزمون­ تحلیل کوواریانس تحلیل شدند.
یافته­ها: دانش­آموزان هر چهارگروه از نظر خلاقیت و زیر مقیاس­های آن با توجه به نمره های پیش­آزمون همگن بودند. نتایج نشان داد که آموزش توأم مهارت­های پرسشگری و توضیح دادن به معلمان باعث افزایش 12 درصدی خلاقیت دانش­آموزان شده است. آموزش مهارت‌های پرسشگری و توضیح دادن به معلمان بیشترین تأثیر را بر افزایش مؤلفه بسط (17.7 درصد) و پس از آن بر مؤلفه های انعطاف پذیری (3.6 درصد)، ابتکار (2.7 درصد) و سیالی (2.47 درصد) داشته است.
بحث و نتیجه گیری: با توجه به اهمیت مهارت­های پرسشگری و توضیح دادن، این مهارت­ها بایستی در واحدهای درسی و دوره‌های آموزشی بدو خدمت و حین خدمت معلمان بیشتر مورد توجه قرار گیرد.
 

کلیدواژه‌ها

مهارت­های پرسشگری؛ مهارت­های توضیح دادن؛ خلاقیت؛ آموزش معلمان