بررسی نقش واسطه ای سرمایه اجتماعی در رابطه هوش هیجانی با خلاقیت

ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی

مقاله 3، دوره 5، شماره 4، اردیبهشت 1395، صفحه 53-78   

نوع مقاله: علمی - پژوهشی

نویسندگان

محمدرضا فیروزی^{* 1}؛ میثم کرمی²

¹استادیار گروه روانشناسی و علوم تربیتی، دانشگاه یاسوج، یاسوج، ایران[e-mail]

²دانشجوی کارشناسی ارشد تحقیقات آموزشی دانشگاه یاسوج، یاسوج، ایران[e-mail]

چکیده

     زمینه: امروزه خلاقیت، نوآوری و ایجاد تغییر در سازمان­ها یک امر ضروری است. این تغییر در سازمان‌های آموزشی به‌مراتب حساس­تر و بااهمیت‌تر است و باعث شده که آموزش‌ و پرورش اهدافو علایق خود را در جهت ایجاد و به‌کارگیری خلاقیت و نوآوری هدایت کند.
     هدف: هدف پژوهش حاضر بررسی نقش واسطه­ای سرمایه اجتماعی در رابطه­ هوش هیجانی با خلاقیتبود.
     روش پژوهش: روش پژوهش توصیفی، از نوع همبستگی است. نمونه مورد مطالعه 386 نفر از دانش­آموزان سال سوم متوسطه شهر اصفهان بودند که با استفاده از نمونه‌گیری خوشه­ای چندمرحله‌ای تصادفی انتخاب شدند. برای جمع­آوری داده ­از سه پرسشنامه هوش هیجانی شرینگ، خلاقیت تورنس و سرمایه اجتماعی محقق ساخته (بر اساس پرسشنامه ناهاپیت و گوشال) استفاده شد.
     یافته­ها: نتایج نشان داد خلاقیت تحت تأثیر هوش هیجانی و سرمایه اجتماعی قرار دارد. از بین مؤلفه­های هوش هیجانی، خودآگاهی، خود انگیزشی، خود مدیریتی و مهارت اجتماعی به صورت مثبت اثر­مستقیم و غیر مستقیم بر خلاقیت دارند. همچنین ابعاد ارتباطی، شناختی و ساختاری سرمایه اجتماعی اثر مستقیم مثبت بر خلاقیت دارند.
     نتیجه­گیری: سرمایه اجتماعی می­تواند نقش واسطه­ را در رابطه بین هوش هیجانی و خلاقیت ایفا کند.

کلیدواژه‌ها

خلاقیت؛ سرمایه اجتماعی؛ هوش هیجانی

مراجع

اونق، ناز محمد (1384). بررسی رابطه سرمایه اجتماعی و کیفیت زندگی. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، تهران، دانشگاه تهران.

پیران، محمد؛ آقاجانی، طهمورث؛ شوقی، بهزاد؛ رضازاده، آرش؛ دهقان نجم آبادی، عامر (1391).  بررسی تأثیر سرمایه اجتماعی بر خلاقیت کارکنان در صنایع ریخته­گری ایران. فصلنامه ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی، سال دوم، شماره 1، 163-182.

خجسته­مهر، رضا؛  شکرکن، حسین؛ امان الهی­ فرد، عباس ( 1386).  پیش­بینی موفقیت و شکست رابطه زناشویی براساس مهارت­های اجتماعی، فصلنامه روانشناسی دانشگاه تبریز، سال دوم،  شماره 6، 33-52.

سیف، علی اکبر (1389). روانشناسی پرورشی نوین: روانشناسی یادگیری و آموزش، چاپ دهم. تهران، نشر دوران.

عابدی، جمال.(1372). خلاقیت و شیوه­ای نو در اندازه­گیری آن، پژوهش­های روانشناختی، شماره3، 46-54.

عبدالهی، بیژن؛ فرجی ده سرخی، حاتم؛ حیات، علی اصغر؛ کهولت، نعمیه (1391). بررسی رابطه هوش هیجانی با سرمایه اجتماعی سازمانی(مطالع موردی دانشگاه شیراز). فصلنامه علمی-پژوهشی تحقیقات مدریت آموزشی، سال چهارم، شماره دوم،77-88.

غریبی، حسن؛ قلی­زاده، زلیخا (1390). نقش مؤلفه­های هوش هیجانی در پیش­بینی سرمایه اجتماعی. فصلنامه اندیشه­های تازه در علوم تربیتی، سال هفتم، شماره اول، 29-53.

فروگذار، حامد؛ نمازی، نویدرضا؛ حمیدی، حمیدرضا (1389). ارزیابی ابعاد شناختی و ساختاری سرمایه اجتماعی در کارآفرینی. مجموعه مقالات اولین کنفرانس بین­المللی مدیریت، نوآوری و کارآفرینی.

فوکویاما، فرانسیس (1384). سرمایه اجتماعی و جامعه مدنی، در سرمایه اجتماعی، اعتماد، دموکراسی و توسعه، گردآوری کیان تاجبخش، ترجمه افشین خاکباز و حسن پویان، تهران: نشر شیرازه.

قلیچ­لی، بهروز؛ مشبکی، اصغر (1385). نقش سرمایه اجتماعی در ایجاد سرمایه فکری سازمان (مطالعه دو شرکت خودروسازی ایرانی). فصلنامه دانش مدیریت، شماره 75، 125-147.

کریم زاده، منصور ، کیامنش، علیرضا (1388). تأثیر آموزش هوش هیجانی-اجتماعی در رشد این مهارت­ها، مجله علوم رفتاری، سال 2، شماره3، 142-149.

منصوری. بهزاد (1380)، هنجاریابی آزمون هوش هیجانی شرینگ برای دانشجویان دوره کارشناسی ارشد دانشگاه­های دولتی مستقر در تهران. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، تهران، دانشگاه علامه طباطبایی.

موذن جمشیدی، میرهادی؛ حق­پرست کنارسری، نرجس (1394). سنجش میزان تأثیر سرمایه اجتماعی بر خلاقیت کارکنان( مورد مطالعه: شرکت­های تولیدی لوازم خانگی الکتریکی و الکترونیکی در ایران). مدیریت سرمایه اجتماعی، دوره دوم، 49-74.

 Amabile, T. M. (1996). Creativity in context: Update to" the social psychology of creativity.". West view press.

Amabile, T. M., Barsade, S. G., Mueller, J. S., & Staw, B. M. (2005). Affect and creativity at work. Administrative science quarterly, 50(3), 367-403.

Bar-On, R. (2005). The impact of emotional intelligence on subjective well-being: research article: general. Perspectives in Education: Postmodern (Narrative) Career

Bar-On, R. (2006). The bar-on model of emotional intelligence skills development training, program and student achievement and retention. 2006; texas A & M university-kingsville.

Bar-On, R. M. (2006). The Bar-On model of emotional-social intelligence (ESI). Psicothema, 18(1), 13-25.

Batastini, S. D., & Reisman, F. K. (2001). The relationship among students' emotional intelligence, creativity and leadership. Drexel University.

Bolino, M. C., Turnley, W. H., & Bloodgood, J. M. (2002). Citizenship behavior and the creation of social capital in organizations. Academy of management review, 27(4), 505-522.

Brooks, K., & Muyia Nafukho, F. (2006). Human resource development, social capital, emotional intelligence: Any link to productivity?. Journal of European Industrial Training, 30(2), 117-128.

Bourdieu, P. (1998). Practical reason: On the theory of action. Stanford University Press.

Chan, D. W. (2005). Self-perceived creativity, family hardiness, and emotional intelligence of Chinese gifted students in Hong Kong. Prufrock Journal, 16(2-3), 47-56.

Chang, H. H., & Chuang, S. S. (2011). Social capital and individual motivations on knowledge sharing: Participant involvement as a moderator. Information & management, 48(1), 9-18.

Chang, S. C., Tein, S. W., & Lee, H. M. (2010). Social capital, creativity, and new product advantage: An empirical study. International Journal of Electronic Business Management, 8(1), 43.

Cheng, H. H. (2012). The effect of social capital on creativity in information systems development projects: the mediating effect of knowledge integration. Word academy of science, engineering and technology, 64(4), 788-793.

Chermahini, S. A., & Hommel, B. (2012). More creative through positive mood? Not everyone!. Frontiers in human neuroscience, 6.

Craft, A. (2006). Fostering creativity with wisdom. Cambridge Journal of Education, 36(3), 337-350.

Cushing, R., Florida, R., & Gates, G. (2002). When social capital stifles innovation. Harvard Business Review, 80(8), 20.

Danchev, A. (2006). Social capital and sustainable behavior of the firm. Industrial Management & Data Systems, 106(7), 953-965.

Davies, D., Jindal-Snape, D., Collier, C., Digby, R., Hay, P., & Howe, A. (2013). Creative learning environments in education—A systematic literature review. Thinking Skills and Creativity, 8, 80-91.

De Dreu, C. K., Baas, M., & Nijstad, B. A. (2008). Hedonic tone and activation level in the mood-creativity link: toward a dual pathway to creativity model. Journal of personality and social psychology, 94(5), 739.

Eteläpelto, A., & Lahti, J. (2008). The resources and obstacles of creative collaboration in a long-term learning community. Thinking skills and creativity, 3(3), 226-240.

Feist, G. J. (1998). A meta-analysis of personality in scientific and artistic creativity. Personality and Social Psychology Review, 2(4), 290-309.

Gardner, H. (1999). Intelligences reframed: Multiple intelligences for the twenty-first century. New York, NY: Basic Books.

George, J. M., & Zhou, J. (2002). Understanding when bad moods foster creativity and good ones don't: the role of context and clarity of feelings. Journal of Applied Psychology, 87(4), 687..

George, J. M., & Zhou, J. (2007). Dual tuning in a supportive context: Joint contributions of positive mood, negative mood, and supervisory behaviors to employee creativity. Academy of Management Journal, 50(3), 605-622.

Glăveanu, V. P. (2010). Paradigms in the study of creativity: Introducing the perspective of cultural psychology. New ideas in psychology, 28(1), 79-93.

Goleman, D. (1998). Working with emotional intelligence. Bantam.

Goleman, D. (2001). Emotional intelligence: Issues in paradigm building. The emotionally intelligent workplace, 13, 26.

Goyal, A., & Akhilesh, K. B. (2007). Interplay among innovativeness, cognitive intelligence, emotional intelligence and social capital of work teams. Team Performance Management: An International Journal, 13(7/8), 206-226.

Guastello, S. J., Guastello, D. D., & Hanson, C. A. (2004). Creativity, mood disorders, and emotional intelligence. The Journal of Creative Behavior, 38(4), 260-281.

Hirt, E. R., Devers, E. E., & McCrea, S. M. (2008). I want to be creative: exploring the role of hedonic contingency theory in the positive mood-cognitive flexibility link. Journal of personality and social psychology, 94(2), 214.

Isen, A. M. (1999). On the relationship between affect and creative problem solving. Affect, creative experience, and psychological adjustment, 3, 17. In S. W. Russ (Ed), Affect, creative experience, and psychological adjustment (pp. 3-17). Philadelphia: Brune/mazel.

Isen, A. M., Daubman, K. A., & Nowicki, G. P. (1987). Positive affect facilitates creative problem solving. Journal of personality and social psychology, 52(6), 1122.

Ivcevic, Z., Brackett, M. A., & Mayer, J. D. (2007). Emotional intelligence and emotional creativity. Journal of Personality, 75(2), 199-236.

Kaufmann, G. (2003). Expanding the mood-creativity equation. Creativity Research Journal, 15(2-3), 131-135.

Laius, A., & Rannikmäe, M. (2011). Impact on student change in scientific creativity and socio-scientific reasoning skills from teacher collaboration and gains from professional in-service. Journal of Baltic Science Education, 10(2), 127-137.

Leana, C. R., & Van Buren, H. J. (1999). Organizational social capital and employment practices. Academy of management review, 24(3), 538-555.

Lin, Y. S. (2011). Fostering creativity through education–a conceptual framework of creative pedagogy. Creative education, 2(03), 149-155.

Mayer, J. D., Caruso, D. R., & Salovey, P. (1999). Emotional intelligence meets traditional standards for an intelligence. Intelligence, 27(4), 267-298.

Nahapiet, J., & Ghoshal, S. (1998). Social capital, intellectual capital, and the organizational advantage. Academy of management review, 23(2), 242-266.

Palfai, T. P., & Salovey, P. (1993). The influence of depressed and elated mood on deductive and inductive reasoning. Imagination, Cognition and Personality, 13(1), 57-71.

Pascarella, E. T., & Terenzini, P. T. (2005). How college affects students (Vol. 2). K. A. Feldman (Ed.). San Francisco, CA: Jossey-Bass.

Pishghadam, R., & Zabihi, R. (2011). Social and cultural capital in creativity. Canadian Social Science, 7(2), 32-38

Reagans, R., & McEvily, B. (2003). Network structure and knowledge transfer: The effects of cohesion and range. Administrative science quarterly, 48(2), 240-267.

Rego, A., Sousa, F., Pina e Cunha, M., Correia, A., & Saur‐Amaral, I. (2007). Leader Self‐Reported Emotional Intelligence and Perceived Employee Creativity: An Exploratory Study. Creativity and Innovation Management,16(3), 250-264.

Russell, J. A., & Carroll, J. M. (1999). On the bipolarity of positive and negative affect. Psychological bulletin, 125(1), 3-30.

Ryhammar, L., & Brolin, C. (1999). Creativity research: Historical considerations and main lines of development. Scandinavian journal of educational research, 43(3), 259-273.

Salovey, P., Mayer, J. D., Caruso, D., & Yoo, S. H. (2002). The positive psychology of emotional intelligence. Handbook of positive psychology, 159, 171.In Lopez, S. J., & Snyder, C. R. (Eds). Oxford handbook of positive psychology. Oxford University Press, USA.

Schutte, N. S., Malouff, J. M., Bobik, C., Coston, T. D., Greeson, C., Jedlicka, C., & Wendorf, G. (2001). Emotional intelligence and interpersonal relations. The Journal of social psychology, 141(4), 523-536.

Schutte, N. S., Malouff, J. M., Thorsteinsson, E. B., Bhullar, N.and Rooke, S. E. (2007).A meta-analytic investigation of the relationship between emotional intelligence and individual differences. Personality and Individual Differences, 42(6): 921-33.

Shaheen, R. (2010). Creativity and education. Creative Education, 1(03), 166.

Smears, E., Cronin, S., & Walsh, B. (2011). A risky business: Creative learning in education. Teacher Advancement Network Journal, 2(1).

Sternberg, R. J. (1988). The triarchic mind: A new theory of human intelligence. Viking Pr.

Sternberg, R. J., & Lubart, T. I. (1996). Investing in creativity. American psychologist, 51(7), 677.

Sternberg, R. J., & Lubart, T. I. (1999). The concept of creativity: Prospects and paradigms. Handbook of creativity, 1, 3-15.In Sternberg, R. J. (Ed). Handbook of creativity. Cambridge University Press.

Torrance, E. P. (1966). Torrance Tests of Creative Thinking: Norms technical Manual: Research Ed.: Verbal Tests, Forms A and B: Figural Tests, Forms A and B. Flare Material. Personnel Press.

Tsai, W., & Ghoshal, S. (1998). Social capital and value creation: The role of intra-firm networks. Academy of management Journal, 41(4), 464-476.

Vygotsky, L. (1978). Interaction between learning and development. Readings on the development of children, 23(3), 34-41.

Vygotsky, L. S. (2004). Imagination and creativity in childhood. Journal of Russian & East European Psychology, 42(1), 7-97. (Translation by M.E. Sharpe of Voobrazhenie i tvorchestvo v detskom vozraste, published in Moscow: 1967).

Wallis, J., Killerby, P., & Dollery, B. (2004). Social economics and social capital. International Journal of Social Economics, 31(3), 239-258.

Wolfradt, U., Felfe, J., & Köster, T. (2002). Self-perceived emotional intelligence and creative personality. Imagination, Cognition and Personality, 21(4), 293-309.

Zenasni, F., & Lubart, T. I. (2009). Perception of emotion, alexithymia and creative potential. Personality and individual differences, 46(3), 353-358.