عوامل مؤثر بر انحطاط جایگاه زنان بعد از وفات پیامبر(ص)

روان‌شناسی فرهنگی زن

مقاله 3، دوره 8، شماره 27، فروردین 1395، صفحه 37-54   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسنده

سهیلا رستمی^*

دانشگاه کردستان، گروه فقه شافعی، کردستان، ایران.

چکیده

هدف از این پژوهش بررسی عوامل تأثیر گذار بر انحطاط جایگاه زنان بعد از وفات پیامبر(ص) است و آن عبارتند از نخست: بازگشت به رسوم و عادات  و سنن جاهلی ای که قبل از اسلام دربارة زن وجود داشت همانند تحقیر زنان و برتر دانستن مردان نسبت به زنان. دوم: استبداد و خودکامگی برخی از حاکمان که سبب رواج فساد و عدم رشد فضائل انسانی و در نتیجه آسیب به قشر زنان گردید. سوم: رواج اندیشه های مردسالارانه در تفسیر مسائل حوزة زنان و توجیه آیات و احادیث و روایات به گونه ای که از آن بوی جانبداری از مردان و تضعیف زنان به مشام می رسید. چهارم: آمیزش و اختلاط فرهنگ اسلام با فرهنگ بیگانه ای که ارزش انسانی برای زنان قائل نبود و رسوخ این افکار به میان مسلمانان. پنجم: رواج تحجر و جمودگرایی در جامعه و عدم اجازه مشارکت به زنان در عرصه های مختلف اجتماعی و حتی رفتن به مسجد. ششم: نگاه ابزاری به زن، و به عنوان وسیله ای برای سرگرمی و خوشگذرانی و سوء استفاده. هفتم: بی توجهی به آموزش و پرورش زنان و محدود نمودن آنها به چهاردیواری خانه و محروم نمودن آنها از آموزش و کسب علم.

کلیدواژه‌ها

انحطاط؛ جایگاه زنان؛ وفات پیامبر(ص)

مراجع

-  قرآن کریم

- ابراهیم حسن، حسن. تاریخ سیاسی اسلام. ترجمه ابو القاسم پاینده(بی تا). تهران.

- إبن الأثیر، علی بن محمد الجزری.(1994م). أُسد الغابه فی معرفه الصحابه، تحقیق: عادل احمد عبد الموجود، ط1، دار الکتب العلمیه، بیروت.

- إبن حجر العسقلانی، شهاب الدین أحمد بن علی بن محمد. (1412ق). الإصابه فی تمییز الصحابه. دار الجیل. بیروت.

- إبن حجر العسقلانی، شهاب الدین أحمد بن علی بن محمد.(1408ق).  فتح الباری بشرح صحیح البخاری، دار التراث العربی، ط4، بیروت.

- إبن سعد، محمّد بن سعد کاتب واقدی.(بی تا).  الطبقات الکبری، دار صادر. بیروت.

- إبن ماجه، أبو عبد اللّه محمّد بن یزید القزوینی.( بی تا). السنن. تحقیق: محمد فؤاد عبدالباقی. دار إحیاء التراث العربی.

- أبو شقّة، عبد الحلیم محمد، تحریر المرأه فی عصر الرساله. (1422ق). دار القلم، چ6، قاهره.

- أبوزید، نصر حامد. (2004م). دوائر الخوف(قراءه فی خطاب المرأه). المرکز الثقافی العربی. بیروت.

- امین، احمد، زعماء الإصلاح فی عصر الحدیث. ترجمه حسن یوسفی اشکوری. پیشگامان مسلمان تجددگرایی در عصر حاضر.(1376ش). انتشارات علمی و فرهنگی. چ1. تهران.

- امین، قاسم. تحریر المرأه. (1970م).  قاهره.

- بارتلمه، کریستیان. زن در حقوق ساسانی، ترجمه ناصرالدین صاحب الزمانی.(1337ش). بنگاه مطبوعاتی عطایی. تهران.

- بخاری، أبوعبد اللّه محمّد بن اسماعیل.(1425ق). الجامع الصحیح المسمی بصحیح البخاری، دار صادر، بیروت.

- بلخی، جلال الدین محمد معروف به مولوی. (بی تا). مثنوی معنوی. انتشارات امیر کبیر. چ17. تهران.

- تورات (عهد عتیق). (بی تا).  انجمن کتاب مقدس ایران.

- جاحظ. (بی تا). الرسائل الکلامیه.  مکتبه الهلال. قاهره.

- حسین، آمال قرداش. (1999م). دور المرأه فی خدمه حدیث النبوی فی قرون الثلاثه الأولی. سلسله الکتاب الامة. قطر.

- حیدری، حسن و ابراهیمی نسب، یوسف. (1389ش). مقالۀ جایگاه زن در گذر تاریخ و سیری در حقوق آن، فصلنامه علمی پژوهشی زن و فرهنگ، دوره2، شماره 5، 71-84.

- خلیل جمعه، أحمد. (2002م). نساء من عصر التابعین. دار ابن کثیر. دمشق.

- دورانت، ویل. تاریخ تمدن. ترجمه احمد آرام، عسگری پاشایی، امیر حسین آریان پور. (1376ش). چ5. انتشارات علمی و فرهنگی.

- راوندی، مرتضی. (1357). تاریخ اجتماعی ایران. نشر امیر کبیر. تهران.

- رشید رضا، محمّد.(1428ق). نداء للجنس اللطیف فی حقوق النساء فی الإسلام و حظهّن من الإصلاح المحمدی العام. دار النشر للجامعات مصر.

- روسو، ژان‌ژاک. «امیل» یا آموزش و پرورش. ترجمۀ غلامحسین زیرک‌زاده.(1328ش). دانشگاه تهران.

- زیدان، جرجی، تاریخ تمدن اسلام، ت: علی جواهر کلام. (1372ش). نشر امیر کبیر. تهران.

- زیدان، عبدالکریم.(1413ق). المفصّل فی احکام المرأه و البیت المسلم فی الشریعه الإسلامیه. مؤسسه الرساله، بیروت.

- سایس، محمّد علی، و السبکی، عبداللطیف، و محمّد کرسون، محمّد إبراهیم. (1430ق). تفسیر آیات الأحکام. دار - ابن کثیر و دار القارئ. ط6، دمشق.

- سبزواری، ملا هادی.(1374ش). شرح مثنوی معنوی. وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی. تهران.

- ستّاری، جلال، سیمای زن در فرهنگ ایران. (1375). چاپ سعدی. تهران

- سیوطی، جلال الدین عبد الرحمن. (بی تا).  الدّر المنثور فی التفسیر بالمأثور. مکتبه الاسلامیه. تهران.

- شمس الدین، محمّد مهدی. (بی تا). مسائل حرجه فی فقه المرأه. مؤسسۀ المنار. بیروت.

- شهابی، محمود. (1366ش). ادوار الفقه.  چ1. تهران.

- شوکانی، أبو عبد اللّه محمّد بن علی. (1415ق = 1994م). فتح القدیر. دار الکتب. بیروت، لبنان.

- طباطبایی، سید محمّد حسین. (1983م). المیزان فی تفسیرالقرآن. مؤسسه الأعلمی. بیروت.

- طبرانی، أبو القاسم سلیمان بن أحمد. (1415ق). المعجم الاوسط. دار الحرمین.، قاهره.

- طحان، محمد مصطفی. (1998م). المرأه فی موکب الدعوه، ط1. المرکز العالمی للکتاب الإسلامی.

- علی، جواد. (1978-1977م). المفصّل فی تاریخ العرب قبل الإسلام. ط2. دار العلم للملایین. بیروت.

- عنصرالمعالی.(1346ش). قابوسنامه. انتشارات فراهانی. تهران.

- فتاحی‌زاده، فتحیه. (1387ش). زن در تاریخ و اندیشۀ اسلامی. بوستان کتاب. قم.

- فهمی، ماهر حسن. (بی تا). قاسم أمین. مؤسسة المصریخ العامة. قاهره.

- قطب، سید. (1408ق). فی ظلال القرآن. دارالکتب. بیروت.

- کانپوری، عبدالرزاق. زندگانی ابوعلی حسن بن علی بن اسحاق طوسی یا خواجه نظام‌الملک. ترجمه سید مصطفی طباطبایی. (1354ش). تهران.

- محمد احمد زیاده، أسماء. (2001م). دور المرأه السیاسی فی عهد النبی(ص) و الخلفاء الراشدین. دار السلام. قاهره.

- مسلم، أبو الحسن مسلم بن الحجاج النیشابوری. (بی تا). الجامع الصحیح المسمی بصحیح مسلم. تحقیق و ترقیم: محمد فؤاد عبد الباقی. دار إحیاء التراث العربی. بیروت.

- مسیکه بر، فتنَت. (1992م). حقوق المرأة بین الشرع الإسلامی و الشرعة العالمیة لحقوق الإنسان. ط1. موسسة المعارف. بیروت.

- مطهری، مرتضی. (1377ش). پاسخ‌های استاد به نقدهایی بر کتاب مسألۀ حجاب. صدرا. چ8. تهران.

- مقداد السیوری، فاضل. (1313ق). کنز العرفان فی فقه القرآن. دار إحیاء لآثار. طهران.

- نظامی گنجه وی. (1366). خسرو و شیرین،  بند49.  تصحیح: دکتر بهروز ثروتیان. نشر توس.

- واقدی، محمّد بن عمر. (1409ق). المغازی. تحقیق: مارسدن جونس. مؤسسة الأعلمی. بیروت.

- وجدی، محمّد فرید. (1971م). دایره المعارف القرن العشرین. دار المعرفة. بیروت.