سمیت تماسی اسانس گیاهان اسطوخودوس و آویشن شیرازی روی سوسک چهارنقطه ای حبوبات Callosobruchus maculatus (F.) و شناسایی ترکیبات شیمیایی آن ها

فصلنامه تخصصی تحقیقات حشره شناسی

مقاله 6، دوره 4، شماره 2 - شماره پیاپی 14، شهریور 1391، صفحه 155-169   

نوع مقاله: علمی پژوهشی

نویسندگان

زهرا گلستانی کلات¹؛ غلام حسین مروج^{* 2}

¹گروه گیاه پزشکی، دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد

²گروه گیاه پزشکی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

در چند دهه اخیر تحقیقات گسترده­ ای در مورد استفاده از ترکیبات گیاهی به ­ویژه اسانس­ های گیاهی به ­عنوان حشره­ کش صورت گرفته است. در تحقیق حاضر اثر سمیت تماسی اسانس گیاهان اسطوخودوس Lavandula angustifolia Mill و آویشن ­شیرازی Zataria multiflora Boiss روی حشرات کامل نر و ماده سوسک چهارنقطه ­ای حبوبات Callosobruchus maculatus (F.) (Coleoptera: Bruchidae) در شرایط دمای Cº1±29، رطوبت نسبی 5±60% و تاریکی مورد بررسی قرار گرفت. اسانس­ ها به ­روش تقطیر با آب استخراج شدند. آزمایش در قالب طرح کاملا تصادفی انجام شد. در هر دو اسانس مورد مطالعه با افزایش غلظت اسانس درصد مرگ­ و میر در هر دو جنس نر و ماده افزایش یافت. بر اساس نسبت­ های LC₅₀ و حدود اطمینان 95%، تفاوت معن­ی داری بین حساسیت افراد نر و ماده وجود نداشت. مقادیر LC₅₀ برای افراد نر معادل 719 و 598 میکرولیتر بر مترمربع و علیه افراد ماده معادل 787 و 737 میکرولیتر بر مترمربع به ­ترتیب برای اسانس ­های اسطوخودوس و آویشن­ شیرازی بود. هیچ­یک از دو اسانس اثر نامطلوبی بر قوه نامیه بذور لوبیا چشم بلبلی نداشتند. نتایج حاصل از آنالیز شیمیایی اسانس ­ها توسط دستگاه GC-MS نشان داد که لینالول (8/42%)، 1، 8-سینئول (4/23%)، روزفوران اپوکساید (14%)، منتون (8/6%)، ایزومنتول (2/5) و ترانس-دی هیدروکاروون (3/4%) ترکیبات اصلی اسانس اسطوخودوس و تیمول (55%)، لینالول (8/37%) و پارا-سیمن (2/7%) ترکیبات اصلی اسانس آویشن ­شیرازی را تشکیل می­ دهند. بر اساس نتایج این بررسی، به ­نظر می ­رسد اسانس گیاهان اسطوخودوس و آویشن­ شیرازی می­ توانند جایگزین مناسبی برای آفت­ کش ­های متداول جهت حفاظت محصولات انباری علیه سوسک چهارنقطه­ ای حبوبات باشند.

کلیدواژه‌ها

اسانس های گیاهی؛ اسطوخودوس؛ آویشن شیرازی؛ سمیت تماسی؛ قوه نامیه بذر