مدیریت زیست محیطی منابع آب با نگرشی ویژه به دریاچه ارومیه

فصلنامه زمین شناسی محیط زیست

مقاله 8، دوره 6، شماره 21، دی 1391، صفحه 103-114   

نویسندگان

سعید شفائی¹؛ سمیرا شفائی²؛ کیانا کیارستمی³

¹استادیار گروه مدیریت، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد اسلامشهر

²مربی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد شهر قدس

³دانش آموخته کارشناسی ارشد فسیل شناسی و چینه شناسی دانشگاه آزاداسلامی، واحد تهران شمال

چکیده

آب از لحاظ کمی و کیفی مهمترین بخش یک اکوسیستم به شمار میرود تق. لیل کمیت و کاهش کیفیت آب هردو اثرات منفی زیادی
بر اکوسیستم برجای گذاشته و تنوع زیستی را تهدید می کنند و بر منابع غذایی طبیعی و موجودات زنـده اثـرات و خسـارات جبـران
ناپذیری وارد میکند، میزان آگاهی و اطلاعات در خصوص مفهوم حقابه و کاربرد آن در بخش مدیریتهای کـلان کشـورهاو تنظـیم
قوانین مشخص برای حفظ محیط زیست لازم و ضروری به نظر میرسد . لذا بر این اساس مطالعه حاضربر روی دریاچه ارومیـه کـه
جزء بزرگترین حوضه های آبریز کشور می باشد، انجام شده است و از لحاظ موقیعـت جغرافیـایی در شـمال بـاختری ایـران مـابین
آذربایجان شرقی و آذربایجان غربی با مختصات جغرافیائی  44درجه و 14دقیقه تا  47درجه و  53دقیقـه طـول شـرقی و  35درجـه
و  40دقیقه تا  38درجه و  30دقیقه عرض شمالی واقع شده است. برای انجام مطالعات بر روی اهم دلایل خشکی تـدریجی دریاچـه
ارومیه، میزان تغییرات دمایی و میزان بارش منطقه از سال 83 -79مورد مطالعه قرار گرفت و نتیجتا میزان تغییرات دمـائی بـه حـدی
نبوده است که بتوان میزان افت شدید آب وخشکی دریاچه را سبب شود و حتی میزان بارش از سـال 83-79رشـد صـعودی داشـته
است ولی طی همین مدت میزان سطح آب دریاچه ارومیه دچار افت قابل ملاحظـه ای گردیـده اسـت. برسـی نوسـانات سـطح آب
دریاچه نشانگر آنست که در سال  1346این سطح به پـائین تـرین حـد خـود یعنـی ارتفـاع  1273/86متـراز سـطح آب هـای آزاد
رسیده است ، به صورتیکه در طول سیزده سال گذشته تراز آب به  1272/00متریعنی حدود  /6 20متر کاهش می یابد. لذا بر اسـاس
مطالعه حاضر برآن باوریم که احداث تدریجی  72سد درحوضه آّبریز دارای دبی متوسط  5/4میلیارد متر مکعـب در سـال ، تغییـرات
عظیمی در دریاچه بوجود می آورد. از دیگر عوامل، احداث میان گذر شهید کلانتری است که مانند سدی دو سویه در مقابـل چرخـه
حرکت طبیعی آب قرار گرفت وافزون بر به هم زدن نظم طبیعـی چرخـه آب وتـه نشـینی مـواد معلـق در آن، تغییـرات بسـیاری در
اکوسیستم آبی پدید آورده است.همچنین حفر بی رویه تعداد چاه های کشور که طی هفده سال گذشته) (74-91از  336هـزار حلقـه
به حدود  650هزار حلقه افزایش یافته است ازجمله عواملی است که باعث می شودبر آن باور بود که چنانچه طی سـال هـای آینـده
تصمیماتی مسئولانه در ارتباط با عوامل موثر در خشکی دریاچه ارومیه صورت نپذیرد، بی گمان مجزا شدن کامل دریاچه و تبـدیل
آن به دودریاچه شمالی و جنوبی وحتی خشکی کامل دریاچه را درپی خواهد داشت 

کلیدواژه‌ها

مدیریت منابع آب؛ زیستگاه طبیعی؛ حقابه زیست محیطی؛ جایگاه قانونی؛ دریاچه ارومیه