تأثیر آموزش ذهن‌آگاهی به مادران بر خودکارآمدی فرزندان

روانشناسی تحولی: روانشناسان ایرانی

مقاله 3، دوره 12، شماره 48، تیر 1395، صفحه 375-367   

نوع مقاله: علمی پژوهشی

نویسندگان

موسی ریاحی^{* 1}؛ معصومه اسمعیلی²؛ سمیه کاظمیان³

¹کارشناس ارشد مشاور خانواده علامه طباطبایی

²دانشیار داشگاه علامه طباطبایی

³استادیار داشگاه علامه طباطبایی

چکیده

این پژوهش، با هدف تعیین تأثیر آموزش ذهن­آگاهی به مادران بر خودکارآمدی فرزندان انجام شد. جامعه آماری، کل دانش‌آموزان مقطع اول متوسطه شهرستان بهارستان (از توابع استان تهران) در سال تحصیلی 1394-1393 مشغول به تحصیل و مادرانشان بود. از بین این دانش‎آموزان، تعداد 24 نفر به روش نمونه‌برداری خوشه‌ای انتخاب و به‌ صورت تصادفی در دو گروه آزمایش و کنترل جایگزین شدند. ابزار مورد استفاده در این پژوهش مقیاس خودکارآمدی عمومی شرر و دیگران (1982) بود. مادران گروه آزمایش هشت جلسه 120 دقیقه‌ای آموزش ذهن­آگاهی (یک جلسه درهفته) دریافت کردند و گروه کنترل آموزشی دریافت نکرد. در این پژوهش از طرح پیش‎آزمون‎ـ‎‎آزمون با گروه کنترل همراه با پیگیری 90 روزه استفاده شد. نتایج آزمون تحلیل کوواریانس تک‎متغیری نشان داد که آموزش ذهن­آگاهی به مادران موجب افزایش خودکارآمدی در فرزندان می‌شود (05/0p<). براساس یافته‌های پژوهش به مشاوران و روان‎شناسان پیشنهاد می‌شود از آموزش ذهن­آگاهی به شیوه گروهی به ‌عنوان روش کارآمد برای افزایش سطح خودکارآمدی در فرزندان استفاده کنند.

کلیدواژه‌ها

ذهن‌آگاهی؛ خودکارآمدی؛ مادران؛ فرزندان

مراجع

ابوالقاسمی، ع.، بیگی، پ. و نریمانی، م. (1390). بررسی اثربخشی دو روش آموزشی شناختی‌-رفتاری و مهارت‎های تنظیم هیجان بر خودکارآمدی و سازگاری تحصیلی دانش‎آموزان دارای اضطراب امتحان. فصلنامه روان‌شناسی تربیتی، 7(22)، 42-21.

اصغرنژاد، ط.، احمدی‎ده‎قطب‌الدینی، م.، فرزاد، و. ا. و خداپناهی، م. (1385). مطالعه ویژگی‌های روان‌سنجی مقیاس خودکارآمدی عمومی شرر. مجله روان‌شناسی، 10(3)، 274-262.

براتی‎بختیاری، س. (1376). بررسی رابطه ساده و چندمتغییری خودکارآمدی، خودپایی و عزت نفس با عملکرد تحصیلی در دانش‎آموزان. پایان­نامه کارشناسی ارشد، دانشکده روان‌شناسی و علوم تربیتی دانشگاه شهید چمران.

پیرخانقی، ع. (1388). بررسی نقش آموزش خلاقیت در پیش‌بینی و تبیین سلامت روان به منظور تدوین مدل سلامت روانی بر اساس متغیرهای خلاقیت، خودکارآمدی و شیوه کنارآمدن با فشار روانی. پایان‌نامه دکتری، دانشکده روان‎شناسی و علوم تربیتی دانشگاه علامه طباطبایی.

تجلی، ف. و اردلان. ا. (1389). رابطه ابعاد الگوهای ارتباطی خانواده با خودکارآمدی و سازگاری تحصیلی. مجله روان‌شناسی، 14(53)، 78-62.

تمدنی، م.، حاتمی، م. و هاشمی‎رزینی، ه. (1390). رابطه بین خودکارآمدی، اهمال‌کاری و پیشرفت تحصیلی. فصلنامه روان‌شناسی تربیتی، 6(17)، 85-65.

توزنده‎جانی، ح.، توکلی‎زاده، ج. و لگزیان، ز. (1390). اثربخشی شیوه‌های فرزندپروری بر خودکارآمدی و سلامت روان دانشجویان علوم انسانی دانشگاه پیام نور و آزاد نیشابور. افق دانش، فصلنامه دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی گناباد، 17(2)، 64-56.

جمالی، م.،نوروزی، آ. و طهماسبی، ر. (1392). عوامل مؤثر بر خودکارآمدی تحصیلی و ارتباط آن با موفقیت تحصیلی در دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی بوشهر. مجله ایرانی آموزش در علوم پزشکی، 13(8)، 641-629.

حسن‎نیا، س.، صالح‎صدق‎پور، ب. و ابراهیم‎دماوندی، م. (1393). مدل‎یابی رابطه ساختاری هوش هیجانی و شادکامی با واسطه‌گری خودکارآمدی و خودتنظیمی تحصیلی. مجلهمطالعاتآموزشو یادگیری، 6(2)، 60-32.

رحیمی‎پردنجانی، س. و غباری‎بناب، ب. (1390). تأثیر مداخله مبتنی بر نظریه گاردنر بر خودکارآمدی عمومی دانش‎آموزان ناشنوای هنرستانی شهر اصفهان. مجلهپژوهش‌هایعلومشناختیورفتاری، 1(1)، 86-73.

رستمی، ا.، شریعت‎نیا، ک.، و خواجوند‎خوشلی، ا. (1393). بررسی رابطه خودکارآمدی و ذهن‌آگاهی با نشخوار فکری در بین دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی واحد شاهرود. مجله علوم پزشکی دانشگاه آزاد اسلامی، 24(4)، 295-254.

زینعلی‎پور، ح.، زارعی، ا. و زندی‎نیا، ز. (1388). خودکارآمدی عمومی و تحصیلی دانش‌آموزان و ارتباط آن با عملکرد تحصیلی. پژوهش‌نامه مطالعات روان‌شناسی تربیتی، 6(9)، 28-13.

عسکری، س.، کهریزی، س. و کهریزی، م. (1392). نقش خودکارآمدی و رضایت از زندگی در پیش‌بینی عملکرد تحصیلی دانش‌آموزان دختر سال سوم دوره متوسطه شهر کرمانشاه. مجلهروان‌شناسیمدرسه، 2(2)، 123-107.

مرادیان، ج.، عالی‎پور، س. و شهنی‎ییلاق، م. (1393). رابطه علّی بین سبک‌های فرزندپروری و عملکرد تحصیلی با واسطه خودکارآمدی تحصیلی و انگیزه پیشرفت در دانشجویان. روان‎شناسی خانواده، 1(1)، 74-63.

معصومیان، س.، شعیری، م.، شمس،ج. و مؤمن‎زاده، س. (1392). بررسی تأثیر درمان کاهش استرس مبتنی بر ذهن‎آگاهی بر خودکارآمدی زنان مبتلا به کمردرد مزمن. پژوهشدر پزشکی(مجلهپژوهشیدانشکدهپزشکی)، 27(3)، 163-158.

مهبد، م. و شیخ‌الاسلامی، ر. (1393). خودناتوان‌سازی بر اثر فرایندهای خانواده: اثر واسطه‌ای خودکارآمدی تحصیلی. فصلنامه روان‌شناسی تحولی: روان‎شناسان ایرانی، 11(44)، 393-391.

میرمهدی، س. ر. و کریمی، ن. (1391). رابطه خودکارآمدی، برانگیختگی و مهارت‌های اجتماعی با سوءمصرف مواد.‎ فصلنامه روان‌شناسی تحولی: روان‎شناسان ایرانی، 9(33)، 81-73.

Bandura, A. (1997). Self-efficacy: The exercise of control. New York: W.H. Freeman and Company.

Bandura, A. (2012). On the functional properties of perceived self-efficacy revisited. Journal of Management, 38(1), 9-44.

Bandura, A.(1999). A social cognitive theory ofpersonality. Handbook of personality. New York: Guilford press.

Brown, K. W., Ryan, R. M., & Creswell, J. D. (2007). Mindfulness: Theoretical foundations and evidence for its salutary effects.Psychological Inquiry, 18(4), 211- 237.

Caprara, G. V., & Steca, P. (2005). Self–efficacy beliefs as determinants of prosocial behavior conducive to life satisfaction across ages. Journal of Social and Clinical Psychology, 24(2), 191-217.

Carroll, A., Houghton, S., Wood, R., Unsworth, K., Hattie, J., Gordon, L., & Bower, J. (2009). Self-efficacy and academic achievement in Australian high school students: The mediating effects of academic aspirations and delinquency. Journal of Adolescence, 32(4), 797-817.

De Caroli, M. E., & Sagone, E. (2013). Self-efficacy and prosocial tendencies in Italian adolescents. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 92, 239-245.

Eklund, J., Loeb, C., Hansen, E. M., & Andersson-Wallin, A. C. (2012). Who cares about others? Empathic self-efficacy as an antecedent to prosocial behavior. Current Research in Social Psychology, 20(3), 31-41.

Gardner, D. M. (2011). Parents' influence on child social self-efficacy and social cognition. A thesis submitted to the Faculty of the Graduate School, Marquette University, in Partial Fulfillment of the Requirements for the Degree Master of Science.

Goldenberg, H., & Goldenberg, I. (2012). Family therapy: An overview (8th Ed.). Belmont, CA: Brooks/Cole.

Hyun, M. S., Chung, H. I. C., & Lee, Y. J. (2005). The effect of cognitive–behavioral group therapy on the self-esteem, depression, and self-efficacy of runaway adolescents in a shelter in South Korea. Applied Nursing Research, 18(3), 160-166.

Kerpelman, J. L., Erygit, S., & Stephens, C. J. (2008). African American adolescents` future education oriantion: Associations with self- efficacy, ethnic identity, and perceived parental support. Journal of Youth Adolescence, 37, 997- 1008.

 Luberto, C. M., Cotton, S., McLeish, A. C., Mingione, C. J., & O’Bryan, E. M. (2014). Mindfulness skills and emotion regulation: the mediating role of coping self-efficacy. Mindfulness, 5(4), 373-380.

Parent, J., McKee, L. G., Rough, J. N., & Forehand, R. (2015). The association of parent mindfulness with parenting and youth psychopathology across three developmental stages. Journal of Abnormal Child Psychology, 44(1), 191-202.

Parsa, N., Yaacob, S. N., Redzuanb, M., Parsa, P., & Parsa, B. (2014). Effects of Inter-parental Conflict on College Student's Self-efficacy in Hamadan, Iran. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 152, 241-245.

Raggi, A., Leonardi, M., Mantegazza, R., Casale, S., & Fioravanti, G. (2010). Social support and self efficacy in patients with Myasthenia Gravis: A common pathway towards positive health outcomes. NeuralScience, 31, 231 235.

Riggio, H., R., Valenzuela, A., M., & Weiser, D. A. (2010). Household responsibilities in the family of origin: Relations with self efficacy in young adulthood. Personality and Individual Diffe-rences, 48, 568-573.

Shultz, D., & Shultz, S. (2016). Theories of Personality (11th Ed.). Belmont, CA: Wadsworth.

Schunk, D. H., & Meece, J. L. (2006). Self-efficacy development in adolescence. Self-efficacy Beliefs of Adolescents, 5, 71-96.

Sherer, M., & Maddux, J. (1982). The Self-efficacy Scale: Construction and validation. Psychological Reports, 51, 663-671.

Weiser, D. A., & Riggio, H. R. (2010). Family background and academic achievement: does self-efficacy mediate outcomes? Social Psychology of Education, 13, 367- 383.