توزیع فضایی سرخرطومی برگ یونجه Hypera postica (Col.: Curculionidae) در ارومیه

حشره شناسی گیاهان زراعی

مقاله 4، دوره 6، شماره (12) بهار -تابستان1395، شهریور 1395، صفحه 35-51   

چکیده

یونجه Medicago sativa (Linnaeus) گیاهی است علوفه­ای که با تأمین غذای دام، تثبیت نیتروژن هوا، کاهش فرسایش خاک و غیره نقش حیاتی در زندگی بشر بازی می­کند. سرخرطومی برگ یونجه Hypera postica (Gyllenhal) از
مهم­ترین آفات این محصول ارزشمند به­شمار می­رود. آگاهی از نحوه­ی پراکنش آفت موجب درک بهتر رابطه­ی حشره و زیستگاه آن شده، می­تواند اطلاعاتی را برای تفسیر جابه­جایی­های مکانی، مدل­های رشد جمعیت و مهم­تر از همه مدیریت و کنترل آفت فراهم آورد. به­همین منظور الگوی توزیع فضایی این حشره در استان آذربایجان­غربی (شهرستان ارومیه) در سال 1392 مورد بررسی قرار گرفت. در این بررسی، از طرح نمونه­برداری خوشه­ای سیستماتیک با استفاده از یک کادر چوبی سبک 25/0 مترمربعی به­فواصل هفتگی استفاده شد. بوته­های داخل هر کوادرات، یک خوشه را تشکیل می­دادند که در هر نوبت 12 خوشه نمونه­برداری شد. میانگین و واریانس در هر دو سطح نمونه­برداری (بوته و کوادرات) محاسبه و شاخص­های تجمع و مدل­های رگرسیون تیلور و آیوائو برای تعیین تجمع در هر دو سطح نمونه­گیری به­کار رفتند. علاوه بر این، از آزمون­ نکویی برازش فقط برای تعیین تجمع در سطح بوته­ها استفاده شد. اوج فراوانی جمعیت 102 لارو بر مترمربع بود که در 20 اردیبهشت حادث شد. تجزیه­های مختلف اختلافاتی را در تعیین الگوی پراکنش فضایی سرخرطومی برگ یونجه نشان دادند. واریانس و میانگین به­ازای بوته، به یک­دیگر بسیار نزدیک بودند، اما بین کوادرات­ها واریانس فزونی یافت که حاکی از این بود که منبع اصلی واریانس مربوط به کوادرات است که تجزیه­ی واریانس نیز این موضوع را تأیید نمود. مدل­های رگرسیونی تیلور و آیوائو برای مجموع تاریخ­های نمونه­برداری در هر دو سطح نمونه­برداری مؤید توزیع تصادفی بود، درحالی­که شاخص­های تجمع و آزمون­های نکویی برازش دست­کم در نیمی از نوبت­های نمونه­گیری وقوع تجمع ضعیف تا متوسط را نشان دادند. در اولین و آخرین نوبت نمونه­برداری توزیع جمعیت از نوع تصادفی بود.

کلیدواژه‌ها

سرخرطومی برگ یونجه؛ Hypera postica؛ الگوی توزیع فضایی؛ شاخص‌های تجمع؛ مدل‌آیوائو؛ قانون توان تیلور