بررسی گستره‌ی حکم معافیت والد از مجازات قصاص نفس در فقه شیعه

فقه و مبانی حقوق اسلامی

مقاله 4، دوره 2، شماره 6، اسفند 1389، صفحه 83-99   

نوع مقاله: علمی پژوهشی

چکیده

روایات «لایقاد والد بولده» از عدم اجرای قصاص نفس بر والد سخن می‌رانند. تأمل درباره‌ی شمول روایات مذکور، این پرسش را باعث گردیده است که آیا روایات لایقاد، این توانایی را دارا هستند که والد را در جرم قتل عمدی غیر فرزندکشی به مانند جرم فرزندکشی از مجازات قصاص نفس معاف دارند؛ یعنی: آن‌گاه که فرزند قاتل، ذی حق و مالک اجرای قصاص می‌باشد و یا قصاص را به ارث می‌برد، آیا این روایات از این مانع می‌شوند که فرزند قاتل، قصاص والد خویش را تقاضا نماید و درنتیجه والدمرتکب قتل عمدی غیر فرزندکشی ازمجازات قصاص نفس معاف گردد؟
پاسخ به این پرسش، دو دیدگاه را نزد دانشیان فقه به وجود آورده است؛ دید گاهی که به مشهور منسوب است و با ادعای شمول روایات لایقاد و به استناد آیات احسان بر والدین، قیاس اولویت و تلازم بین حد و قصاص، شمول حکم معافیت والد را از قصاص نفس، در مطلق جرم قتل عمدی- اعم از فرزندکشی و غیر فرزندکشی ـ باور دارند؛ و دیدگاهی دیگر که به اعتماد ظهور اوّلی نص گونه­ی روایات لایقاد، معافیت مستفاد از این روایات را به جرم فرزندکشی منحصر می‌داند. مقاله حاضر، به روش توصیفی، با تحلیل و بررسی دیدگاه و دلایل هر یک از دو گروه، مترصد است تا ناپذیرفتنی بودن دیدگاه منسوب به مشهورو برتری دیدگاه انحصار معافیت مذکور،به جرم فرزندکشی را نمایان سازد.