بررسی رابطه عوامل اجتماعی و فرهنگی با معیارهای انتخاب رشته تحصیلی دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز

مطالعات جامعه شناسی

مقاله 5، دوره 8، شماره 27، تیر 1394، صفحه 81-97   

نوع مقاله: علمی پژوهشی

نویسندگان

ندا تاج روشن¹؛ مجید ظروفی²

¹کارشناسی‌ارشد جامعه‌شناسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز – ایران.

²عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد شبستر- ایران.

چکیده

هدف کلی این تحقیق، بررسی رابطه عوامل اجتماعی و فرهنگی با معیارهای انتخاب رشته تحصیلی دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی واحدتبریز بود. تحقیق حاضر به لحاظ ماهیت و محتوای کاری، توصیفی و از نوع پیمایشی است، از طرفی این پژوهش از نظر هدف، کاربردی است که به صورت میدانی اجرا شده است. جامعه آماری شامل کلیه دانشجویان مقطع کارشناسی و کارشناسی­ارشد دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز می‌باشدکه در سال تحصیلی 94-1393 برابر 25947 تعداد است، آن نبه منظور تعیین حجم نمونه از فرمول کوکران استفاده شد، با درجه دقت 5 درصد و سطح اطمینان 95 درصد حجم نمونه برابر 379 نفر به دست آمد. جهت تعیین نمونه‌ها و مراجعه به آن­ها، از روش نمونه‌گیری طبقه‌ای تصادفی استفاده شد. برای جمع‌آوری اطلاعات مربوط به آزمون فرضیه‌ها، از پرسشنامه محقق‌ساخته استفاده شده است. پرسشنامه شامل 45 گویه است که بر پایه مقیاس شش رتبه‌ای لیکرت تنظیم شده است. جهت بررسی پایایی پرسشنامه‌ها، از آلفای کرونباخ استفاده شد، پس از تعیین روایی و اعتبار ابزار اندازه­گیری تحقیق، پرسشنامه‌ها در بین نمونه تحقیق توزیع و جمع­آوری شد. برای آزمون فرضیه‌های تحقیق از همبستگی پیرسون، آزمون t مستقل و تحلیل واریانس یک ­طرفه استفاده گردید. نتایج نشان داد که بین میزان مدرک‌گرایی با معیار درآمد و بازار کار انتخاب رشته تحصیلی رابطه مثبت معنی‌داری وجود دارد و هم­چنین بین میزان تشویق دیگران و سرمایه فرهنگی با معیار علاقه شخصی، پرستیژ اجتماعی، درآمد و بازار کار انتخاب رشته تحصیلی رابطه مثبت معنی‌داری وجود دارد.

کلیدواژه‌ها

علاقه شخصی؛ پرستیژ اجتماعی؛ رشته تحصیلی؛ مدرک‌گرایی و سرمایه فرهنگی

اصل مقاله

 

«مطالعات جامعه‌شناسی»

سال هفتم، شماره بیست و هفتم، تابستان 1394

ص ص 97-81

 

 

 

 

 

بررسی رابطه عوامل اجتماعی و فرهنگی با معیارهای انتخاب رشته
تحصیلی دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز

ندا تاج روشن[1]

آقای مجید ظروفی[2]

تاریخ دریافت مقاله:16/1/1395

تاریخ پذیرش نهایی مقاله:31/5/1395

چکیده

هدف کلی این تحقیق، بررسی رابطه عوامل اجتماعی و فرهنگی با معیارهای انتخاب رشته تحصیلی دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی واحدتبریز بود. تحقیق حاضر به لحاظ ماهیت و محتوای کاری، توصیفی و از نوع پیمایشی است، از طرفی این پژوهش از نظر هدف، کاربردی است که به صورت میدانی اجرا شده است. جامعه آماری شامل کلیه دانشجویان مقطع کارشناسی و کارشناسی­ارشد دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز می‌باشدکه در سال تحصیلی 94-1393 برابر 25947 تعداد است، آن نبه منظور تعیین حجم نمونه از فرمول کوکران استفاده شد، با درجه دقت 5 درصد و سطح اطمینان 95 درصد حجم نمونه برابر 379 نفر به دست آمد. جهت تعیین نمونه‌ها و مراجعه به آن­ها، از روش نمونه‌گیری طبقه‌ای تصادفی استفاده شد. برای جمع‌آوری اطلاعات مربوط به آزمون فرضیه‌ها، از پرسشنامه محقق‌ساخته استفاده شده است. پرسشنامه شامل 45 گویه است که بر پایه مقیاس شش رتبه‌ای لیکرت تنظیم شده است. جهت بررسی پایایی پرسشنامه‌ها، از آلفای کرونباخ استفاده شد، پس از تعیین روایی و اعتبار ابزار اندازه­گیری تحقیق، پرسشنامه‌ها در بین نمونه تحقیق توزیع و جمع­آوری شد. برای آزمون فرضیه‌های تحقیق از همبستگی پیرسون، آزمون t مستقل و تحلیل واریانس یک ­طرفه استفاده گردید. نتایج نشان داد که بین میزان مدرک‌گرایی با معیار درآمد و بازار کار انتخاب رشته تحصیلی رابطه مثبت معنی‌داری وجود دارد و هم­چنین بین میزان تشویق دیگران و سرمایه فرهنگی با معیار علاقه شخصی، پرستیژ اجتماعی، درآمد و بازار کار انتخاب رشته تحصیلی رابطه مثبت معنی‌داری وجود دارد.

واژگان کلیدی: علاقه شخصی، پرستیژ اجتماعی، رشته تحصیلی، مدرک‌گرایی و سرمایه فرهنگی.

 

 

مقدمه

مسئله علاقه و رغبت به رشته تحصیلی، مسئله‌ای است که به شدت مورد توجه ادامه ­دهندگان راه علم است. پویندگان راه دانش همواره در پی آن هستند تا راه و مقصدی را انتخاب کنند که در آن بتوانند حداکثر توانایی‌های خود را به مرحله ظهور برسانند و ازاین طریق به نیازهای روحی و روانی خود پاسخگو باشند، بنابراین می‌توان ادعا داشت که مسئله انتخاب درست رشته تحصیلی یکی از ارکان پیشرفت در سطح شخصی و نیز در سطح کلان در جامعه نیز می‌باشد، به طوری که آثار مثبت و منفی این مقوله به طور کاملاً آشکارا قابل لمس است. هم­چنین رقابت شدید جهت ورود به دانشگاه برای کسب تحصیلات عالی باعث شده است که افراد از طبقات گوناگون جامعه و با انگیزه‌های مختلف و گاهی بدون شناخت کافی، آگاهی و علاقه نسبت به رشته انتخابی وارد رشته مختلف آموزشی شوند، این امر باعث صرف هزینه اتلاف وقت این قبیل افراد شده و نتیجه لازم را نیز به بار نمی‌آورد. عدم توجه به این مساله باعث شده است که تعدادی از دانشجویان علی­رغم وقت، هزینه و تلاشی که در انتخاب رشته داشته­اند، اقدام به تغییر رشته نمایند که بعدها از آن و شرایط متناسب با آن احساس رضایت نکنند(مصطفوی و همکاران، 1391). فرایند انتخاب رشته داوطلبان، می‌تواند مطابق با شرایط زمانی و مکانی از عوامل و ملاک‌هایی تاثیرپذیر باشد. داوطلبی که با رشته‌های متنوع دانشگاهی رو به رو می‌شود در واقع مجبور است تصمیم خویش را اتخاذ نماید و در این بین عوامل متعدد را درنظر می‌گیرد، چون این امر به آینده وی بر می‌گردد و در زندگی آتی تاثیر می‌گذارد­(عبدی و دیگری، 1387). افراد از معیارهای مختلفی در انتخاب رشته خود می‌توانند استفاده نمایند، از جمله این معیارها که در تحقیق حاضر نیز از آن­ها استفاده شده است می‌توان به معیارهای علاقه شخصی، پرستیژ اجتماعی، درآمد و بازار کار اشاره کرد، هر یک از این معیارها به تناسب شرایط اقتصادی و اجتماعی افراد، از فردی به فرد دیگر تغییر جدی می‌کند، هم­چنین عوامل مختلفی مانند عوامل اجتماعی و فرهنگی می‌تواند در این معیارها تاثیرگذار باشد.

در انتخاب رشته افراد به طور کلی هر فردی معیارهایی برای خود دارد که به نظر می‌رسد عوامل اجتماعی و فرهنگی با این معیارها ارتباط دارد، از جمله عوامل اجتماعی و فرهنگی که می‌تواند در انتخاب رشته دانشگاهی تاثیر داشته باشد می‌توان به مدرک­گرایی، نفوذ افراد مهم، طبقه اجتماعی، ویژگی‌های جمعیت‌شناختی و سرمایه فرهنگی اشاره کرد. منظور از نفوذ افراد مهم، فرد یا افرادی است که شخص آن‌ها را مهم می‌داند. دیگران مهم کسانی هستند که فرد سعی می‌کند خود را شبیه و همانند آن­ها سازد، چون انسان متناسب با توانایی‌هایش در تعامل با دیگران قرار می‌گیرد و از میان آن­ها کسانی بیشتر او را تحت ­تاثیر قرار می‌دهند و برایش مهم می‌شوند­(کوئن، 1373).

منظور از مدرک­گرایی، شرایطی است که در آن ارزش و اعتبار کمیت بر کیفیت برتری دارد. سرمایه فرهنگی را لامونت^[3]  و لارو^[4]  این­گونه تعریف می‌کنندکه سرمایه‌ فرهنگی عبارت است از: مجموعه­ای از نمادهای فرهنگی نهادی شده، مشترک و عالی رتبه­(لامونت و دیگری، 1988)، با در نظر گرفتن مطالب مذکور به نظر می‌رسد عوامل فرهنگی اجتماعی از جمله مدرک­گرایی، نفوذ افراد مهم، طبقه اجتماعی، ویژگی‌های جمعیت‌شناختی و سرمایه فرهنگی در انتخاب و علی‌الخصوص انتخاب رشته تحصیلی دخیل باشند، لذا سوال اساسی تحقیق این است که آیا عوامل اجتماعی و فرهنگی با معیارهای انتخاب رشته تحصیلی دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز رابطه دارند؟

 

اهداف تحقیق

- تعیین رابطه بین عوامل اجتماعی و فرهنگی با معیارهای انتخاب رشته تحصیلی در دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز

- تعیین رابطه بین میزان مدرک‌گرایی با معیارهای انتخاب رشته تحصیلی در بین دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز

- تعیین رابطه بین میزان تشویق دیگران مهم با معیارهای انتخاب رشته تحصیلی در بین دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز

- تعیین رابطه بین میزان سرمایه فرهنگی با معیارهای انتخاب رشته تحصیلی دربین دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز

- تعیین رابطه بین سن با معیارهای انتخاب رشته تحصیلی در بین دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز

- تعیین تفاوت معیارهای انتخاب رشته تحصیلی در بین دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز بر اساس جنسیت

- تعیین تفاوت معیارهای انتخاب رشته تحصیلی در بین دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز بر اساس وضعیت تاهل

- تعیین تفاوت معیارهای انتخاب رشته تحصیلی در بین دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز بر اساس پایگاه اجتماعی

- تعیین تفاوت معیارهای انتخاب رشته تحصیلی در بین دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز بر اساس رشته تحصیلی

 

 

بررسی پیشنه تجربی

نعمت­الهی و همکاران­(1393)، پژوهشی تحت عنوان بررسی انگیزه‌ها و دیدگاه‌های دانشجویان دانشکده دندانپزشکی مشهد پیرامون انتخاب رشته تحصیلی خویش انجام دادند. انگیزه‌های نمونه‌های موردمطالعه در انتخاب رشته دندانپزشکی به ترتیب عبارت بودند از: درآمد مالی مناسب، موقعیت اجتماعی، امنیت شغلی و زمان­ کاری مناسب. توجه نمونه‌های مونث به فاکتور کمتر بودن خطرات تهدید کننده حیات بیماران در دندانپزشکی، تفاوت معنی­داری با نمونه‌های مذکر داشت. تغییر دیدگاه دانشجویان سال ششم نسبت به رشته دندانپزشکی درمقایسه با دانشجویان سال­اول بیشتر بودکه این تغییر دیدگاه در دانشجویان سال ششم بیشتر جنبه منفی داشت. فاکتورهای اقتصادی و عوامل وابسته به شغل بیشترین تاثیر را در انتخاب رشته دندانپزشکی در دانشجویان مورد مطالعه در این تحقیق داشته­اند. مسلم است که این نوع گرایش به رشته دندانپزشکی می‌تواند در آینده تاثیرات منفی بر آینده شغلی  فارغ­التحصیلان دندانپزشکی داشته باشد. عنایتی نوین­فر و همکاران­(1391)، پژوهشی باعنوان بررسی مقایسه‌ای عوامل موثر برانتخاب رشته تحصیلی دانشجویان دانشکده‌های فنی و مهندسی و روان­شناسی و علوم تربیتی دانشگاه تهران انجام دادند. نتایج نشان داد که عوامل تاثیرگذار بر انتخاب دانشجویان رشته فنی و مهندسی به ترتیب عوامل اقتصادی، عوامل فردی، موسسه‌ای- آموزشی، کنکور سراسری و عوامل اجتماعی- فرهنگی و عوامل تاثیرگذار بر انتخاب دانشجویان رشته روان­شناسی و علوم تربیتی به ترتیب عوامل­کنکور سراسری، موسسه‌ای، اجتماعی- فرهنگی، فردی و اقتصادی بود. افزون بر این، درمیان عوامل پنج­گانه بین دوگروه تفاوت معناداری مشاهده شد.

عابدیان و شاه­حسینی­(1391)، در پژوهشی تحت عنوان عوامل موثر بر انگیزه دانشجویان پرستاری از انتخاب رشته تحصیلی خود (یک مطالعه مقطعی) به این نتیجه رسیدند که اکثریت مشارکت­کنندگان «فرصتی برای کسب مدارک عالی تحصیلی» را به عنوان بالاترین انگیزه خود از انتخاب رشته پرستاری بیان نمودند، هم­چنین دانشجویان پسر و دختر به ترتیب «محتوای­ علمی رشته پرستاری» و «کسب موقعیت شغلی» را به عنوان اولویت دوم خود برای انتخاب رشته پرستاری، ذکر نمودند، با توجه به این که عوامل مرتبط با انگیزه‌های فردی درمقایسه با سایر عوامل، درانتخاب رشته پرستاری موثرتر می‌باشند، لذا، به نظر می‌رسد که نتایج حاصل از این تحقیق می‌تواند، برای استادان مشاور دانشجویان پرستاری در شناسایی علایق و انگیزه‌های ادامه تحصیل آنان و راهنمایی بهتر دانش‌آموزان در انتخاب آگاهانه رشته پرستاری توسط مشاوران مدرسه موثر باشد. هاشمی و همکاران­(1385)، پژوهشی با عنوان بررسی رابطه هوش هشت­گانه گاردنر با انتخاب رشته تحصیلی و پیشرفت تحصیلی دانش‌آموزان انجام دادند. یافته‌ها نشان داد که اولاً دانش‌آموزان گروه ریاضی در مقایسه با دانش‌آموزان گروه‌های هنر و علوم انسانی از هوش منطقی - ریاضی بالاتری برخوردار بودند و این تفاوت در مقایسه با گروه علوم تجربی مشاهده نشد. ثانیاً میزان هوش دیداری - فضایی در نزد دانش‌آموزان گروه هنر بیشتر از سایر گروه‌ها بود و ثالثاً از لحاظ هوش کلامی‌- زبانی دانش‌آموزان گروه ریاضی در مقایسه با گروه هنر برتری نشان دادند. یافته‌های پژوهش حاضر نشان­دهنده میزان قابل توجهی از ارتباط میان برخی مقوله‌های هوشی،‌ انتخاب رشته تحصیلی و موفقیت تحصیلی دانش‌آموزان است. پیروی نامجو و همکاران­(1391)، پژوهشی با عنوان، عوامل موثر بر انتخاب رشته تحصیلی دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی قزوین انجام دادند. 6/71% شرکت­کنندگان علت انتخاب رشته فعلی را نیاز جامعه می‌دانستند، 8/70% دانشجویان در هنگام انتخاب رشته به درآمد رشته توجه داشتند و 2/34%  دانشجویان علت انتخاب رشته فعلی را علاقه به رشته اعلام کردند، بنابراین لازم است شرایطی فراهم شودکه داوطلبان با آگاهی و شناخت کافی انتخاب رشته نمایند. مرادی و اخوان تفتی­(1392)، پژوهشی با عنوان بررسی رضایت دانش‌آموزان دوره متوسطه نظری از انتخاب رشته خویش و عوامل موثر بر آن انجام دادند. نتایج نشان داد که همبستگی مثبت و معناداری میان رضایت دانش‌آموزان و متغیر علاقه شخصی و همبستگی منفی و معناداری میان رضایت دانش­-‌ آموزان و کیفیت خدمات مشاوره‌ای و نحوه انتخاب رشته در سطح خطای کمتر از 01/0 وجود دارد، اما رابطه این­متغیر با متغیر نظر والدین درسطح خطای کمتر از 05/0 معنادار نمی‌باشد. نتایج آزمون مجذورکا نیز نشان داد که بین تناسب رشته تحصیلی با توانایی­های دانش‌آموزان و رضایت آنان از انتخاب رشته­شان رابطه معناداری وجود دارد، هم­چنین نتایج بیانگر وجود ارتباط بین اولویت شغلی آینده و رضایت از انتخاب رشته بوده است، دراین پژوهش عوامل موثر بررضایت از انتخاب رشته به ترتیب، علاقه شخصی، اولویت شغلی آینده و توصیه مشاور بوده و نظر والدین کمترین نقش را داشته است. علاوه­ بر آن نتایج مجذور­کا نشان دادکه بین دانش‌آموزان دختر و پسر از لحاظ میزان رضایت از انتخاب رشته خویش تفاوت معناداری وجود ندارد، اما بین دانش‌آموزان رشته‌ها­ی مختلف نظری از لحاظ میزان رضایت از انتخاب رشته خویش تفاوت معناداری است، بدین صورت که بیشترین رضایت را دانش‌آموزان رشته علوم انسانی و کمترین رضایت را دانش‌آموزان رشته علوم ریاضی- فیزیک از انتخاب رشته­شان دارند، از یافته‌های دیگر این پژوهش رضایت دانش‌آموزان از الزام انتخاب رشته در سال اول دبیرستان بوده است. همایونی و کدیور­(1385)، در پژوهشی با عنوان رابطه بین سبک‌های یادگیری، سبک­های شناختی و انتخاب رشته­- ‌های تحصیلی، نشان دادند که آزمودنی­های برخوردار از سبک ‌شناختی مستقل از زمینه، بیشتر ریاضی و علوم تجربی را به عنوان رشته‌های تحصیلی انتخاب می‌کنند، در حالی ­که آزمودنی‌های دارای سبک شناختی وابسته به زمینه بیشتر علوم انسانی را به عنوان رشته تحصیلی بر می‌گزیند، هم­چنین آزمودنی­-‌ های دارای سبک یادگیری همگرا و جذب ‌کننده بیش از آزمودنی‌هایی که از سبک‌های واگرا و انطباقی بهره می‌جویند به انتخاب رشته‌های ریاضی و علوم تجربی می‌پردازند، اما دانش‌آموزان دارای سبک‌های واگرا و انطباقی در مقایسه با گروه همگرا و جذب ‌کننده بیشتر علوم انسانی را بر ­می‌گزینند. تجزیه و تحلیل‌های آماری انجام شده نشان دادکه حدود دامنه میانگین نمره‌های داوطلبان با تبدیل دامنه اطمینان میانگین به نقطه درصدی به ترتیب عامل فردی با 45/77 % در عامل­شغلی با 8/76 % و عامل خانوادگی دوستان با 50 %، مهم­ترین عوامل موثر بر انتخاب رشته می‌باشند، در مقایسه بین دو جنس، انجام آزمون‌های t گروه‌های مستقل، تفاوت معنی­داری بین دختران و پسران داوطلب مجاز به انتخاب رشته در عامل شغلی و نیز خانوادگی دوستان در انتخاب رشته وجود داشت؛ اما تفاوتی بین دختران و پسران در عامل فردی به دست نیامد، هم­چنین نتیجه آزمون تحلیل واریانس، نشان­دهنده تفاوت بین عوامل شغلی و نیز خانوادگی دوستان در میان داوطلبان گروه‌های آزمایشی بود؛ اما تفاوت معنی­داری بین داوطلبان گروه‌های آزمایشی در عامل فردی وجود نداشت.    

بوداربت و مونتمارکوئیت^[5]­ (2009)، در پژوهشی درباره نقش جنسیت و تحصیلات والدین در انتخاب رشته تحصیلی دانشجویان بررسی کردند و نشان دادند که تفاوت معنا‌داری بین جنسیت و انتخاب رشته وجود دارد و نقش والدین هم درانتخاب رشته تحصیلی دانشجو موثر است. دیویس^[6]  و همکاران­(2001)،  در ایالات تنسی آمریکا مطالعه­ای انجام دادند و دریافتند که تصمیم‌گیری برای ورود به دانشگاه در بین دانش‌آموزان بیشتر جنبه اقتصادی دارد و بیشترین انگیزه داوطلبان دست­یابی به اهداف شغلی است، از یافته‌های دیگر این مطالعه آن است که زنان نسبت به همسالان مرد خود تمایل بیشتری برای ورود به دانشگاه دارند. ماکسول و کلیجیو^[7]­ (2000)، دست­یابی به بهترین شغل و درآمد بالاتر ازمهم­ترین انگیزه­- ‌های دانش‌آموزان برای ورود به دانشگاه گزارش شده است. دومین انگیزه مهمی­که آن­ها در مطالعه خود به آن اشاره کرده‌اند، یاد‌گیری بیشتر در زمینه‌های مورد علاقه در دانشگاه است. رهایی از خانه و ناتوانی در یاد گرفتن در صورت نرفتن به دانشگاه از مواردی بود که بیشتر دانش‌آموزان آن را رد کرده بودند، ضمن این­که 80 درصد از دانش‌آموزان دبیرستانی قصدرفتن به دانشگاه را داشتند و درعین حال، دختران  نسبت به پسران تمایل بیشتری برای ادامه تحصیل ابراز کرده بودند. کرن^[8] ­(2000)، در مطالعه خود به این نتیجه رسید که تاثیر والدین و سپس، در نظر گرفتن شغل آینده مهم­تر از سایر عوامل در انتخاب رشته تحصیلی است.

 

فرضیه‌های تحقیق

1. بین میزان مدرک‌گرایی با معیارهای انتخاب رشته تحصیلی در بین دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز رابطه وجود دارد.

2. بین میزان تشویق دیگران مهم با معیارهای انتخاب رشته تحصیلی در بین دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز رابطه وجود دارد.

3. بین میزان سرمایه فرهنگی با معیارهای انتخاب رشته تحصیلی دربین دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز رابطه وجود دارد.

4. بین سن با معیارهای انتخاب رشته تحصیلی در بین دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز رابطه وجود دارد.

5. بین معیارهای انتخاب رشته تحصیلی در بین دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز بر اساس جنسیت آن­ها تفاوت وجود دارد.

6. بین معیارهای انتخاب رشته تحصیلی در بین دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز بر اساس وضعیت تاهل آن­ها تفاوت وجود دارد.

7. بین معیارهای انتخاب رشته تحصیلی در بین دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز بر اساس پایگاه اجتماعی آن­ها تفاوت وجود دارد.

8. بین معیارهای انتخاب رشته تحصیلی در بین دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز بر اساس رشته تحصیلی آن­ها تفاوت وجود دارد.

 

روش تحقیق

تحقیق حاضر به لحاظ ماهیت و محتوای کاری، توصیفی و از نوع پیمایشی است، از طرفی این پژوهش از نظر هدف، کاربردی است که به صورت میدانی اجرا شده است، زیرا اصول و فنون تدوین شده در تحقیق می­تواند برای حل مسائل اجرایی و واقعی به کار گرفته شود و کاربرد عملی دارد، هم­چنین از نظر سطح مشاهده از نوع خرد[9]  هست؛ زیرا واحد تحلیل دراین جا فرد است، این­کار از نظر وسعت از نوع مطالعات پهنانگر[10]  است به این معنا که محقق صفت مشخص را بر روی گروه وسیعی از افراد جامعه بررسی می­کند و از نظر زمان نیز، از نوع مقطعی است؛ زیرا بررسی و توصیف یک صفت یا ارتباط بین صفات را در محدوده زمانی مشخص انجام می­دهد نه در زمان­های مختلف.

 

جامعه آماری

جامعه آماری شامل کلیه دانشجویان مقطع کارشناسی و کارشناسی­ارشد دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز می‌باشد که در سال تحصیلی 94-1393 برابر 25974 تعداد است.

 

 

نمونه و روش نمونه­گیری

به منظور تعیین حجم نمونه از فرمول کوکران استفاده شد. با درجه دقت 5 درصد و سطح اطمینان 95 درصد حجم نمونه برابر 379 نفر به دست آمد.

 

جهت تعیین نمونه‌ها و مراجعه به آن­ها، از روش نمونه‌گیری طبقه‌ای تصادفی استفاده شد، بدین ترتیب که ابتدا با توجه به ناهمگنی جامعه آماری و وجود دانشجویان از همه قشر (زن و مرد، کارشناسی و کارشناسی ­ارشد، دانشکده‌ها و رشته‌های متفاوت) برای تعیین نمونه‌های مورد نظر و مراجعه به آن­ها از شیوه تقسیمات دانشگاهی بر اساس دانشکده‌ها استفاده و هر دانشکده به صورت یک طبقه در نظر گرفته شد، سپس با در نظر گرفتن نسبت جامعه آماری تعداد نمونه‌های هر طبقه مشخص شد.

 

جدول شماره (1): جامعه آماری و نمونه دانشجویان به تفکیک دانشکده و جنسیت

دانشکده	تعداد دانشجویان	تعداد دانشجویان زن	تعداد دانشجویان مرد	تعداد نمونه دانشکده	تعداد نمونه زن دانشکده	تعداد نمونه مرد دانشکده
ادبیات فارسیو زبان‌های‌خارجی	1719	1203	516	25	17	8
پزشکی	1736	834	902	25	12	13
حقوق	1995	968	1027	29	14	15
کشاورزی- دامپزشکی	2832	1593	1241	41	23	18
علوم انسانی	2698	1651	1047	39	24	15
علوم پایه	1762	929	833	26	13	13
فنی و مهندسی	5815	4217	1598	85	60	25
مدیریت، اقتصاد وحسابداری	2659	1667	992	39	24	15
معماری و هنر	2409	1729	680	35	25	10
مکانیک	2349	140	2209	35	2	33
جمع	25974	14931	11045	379	214	165

تعریف متغیرها

در این تحقیق، معیارهای انتخاب رشته تحصیلی به عنوان متغیر وابسته و مدرک‌گرایی، تشویق دیگران مهم، سرمایه فرهنگی، سن، جنسیت، وضعیت تاهل، پایگاه اقتصادی– اجتماعی و رشته تحصیلی به عنوان متغیرهای مستقل در نظر گرفته شده است، در جدول زیر تمام متغیرها و سطح سنجش آن­ها آورده شده است.

جدول شماره (2): تعریف متغیرهای تحقیق

متغیر	نوع متغیر	سطح سنجش
معیارهای انتخاب رشته تحصیلی	وابسته	فاصله‌ای
مدرک‌گرایی	مستقل	فاصله‌ای
تشویق دیگران مهم	مستقل	فاصله‌ای
سرمایه فرهنگی	مستقل	فاصله‌ای
سن	مستقل	فاصله‌ای
جنسیت	مستقل	اسمی- دو حالته
وضعیت تاهل	مستقل	اسمی- دو حالته
پایگاه اقتصادی– اجتماعی	مستقل	ترتیبی- سه حالته
رشته تحصیلی	مستقل	اسمی- سه حالته

 

مدرک­گرایی

در شرایطی که در جامعه به دستاوردهای آموزشی (کمیت) بیش از محتوای آموزشی (کیفیت) توجه شود این همان شرایط مدرک­گرایی است­(آیین­نامه آموزشی کارشناسی­ارشد ناپیوسته به نقل از کولینز، 1971).

مدرک­گرایی با شاخص‌های مهم و باکلاس بودن مدرک، اهمیت ­مدرک، نحوه­گرفتن مدرک و ارزش مدرک در جاهای مختلف اندازه‌گیری شده است.

 

تشویق دیگران مهم

فرد یا افرادی که شخص آن­ها را مهم می‌داند دیگری مهم هستند. دیگران مهم کسانی هستند که فرد سعی می‌کند خود را شبیه و همانند آن­ها سازد چون انسان متناسب با توانایی‌هایش در تعامل با دیگران قرار می‌گیرد و از میان آن­ها کسانی بیشتر او را تحت­تاثیر قرار می‌دهند و برایش مهم می‌شوند­(کوئن، 156: 1373).

تشویق دیگران مهم، با شاخص‌های میزان اهمیت و نفوذ دوستان، والدین، معلمان، اساتید و افراد صاحب­نظر در تصمیم‌گیری اندازه‌گیری شده است.

 

سرمایه‌ فرهنگی

از دیدگاه بوردیو، سرمایه‌ی فرهنگی عبارت است از: شناخت و ادراک فرهنگ و هنرهای متعالی، داشتن ذائقه خوب و شیوه­های عمل متناسب­(فاضلی، 1386: 47). از نظر لامونت و لارو، سرمایه‌ی فرهنگی عبارت است از: مجموعه­ای از نمادهای فرهنگی نهادی شده، مشترک و عالی­رتبه­(­بوردیو، 1983: 53 ). 

سرمایه‌ فرهنگی، با شاخص‌های مطالعه غیردرسی، کلاس‌های ویژه، آشنایی به زبان‌های خارجی، اهمیت دادن به کارهای هنری و ایجاد روابط بین­فرهنگی اندازه‌گیری شده است.

 

 

 

پایگاه اقتصادی- اجتماعی

جایی است که هر کس در ساخت اجتماعی اشغال می‌کند، وضع یا مرتبتی است که شخص به طور ذهنی حفظ می‌کند. جایی که یک فرد خاص در نظامی مخصوص و در زمانی معین اشغال می‌کند پایگاه او در برابر این نظام خوانده می‌شود­(بیرو، 1370). وبر طبقه و گروه منزلت را چنین تعریف می­کند: «طبقه یک دسته انسان­ها را در بر می­گیرد که: 1. در ترکیب بخت­های زندگی­شان یک عنصر علی مشترک داشته باشند، عنصری که 2. منحصراً با منافع اقتصادی در تصاحب کالاها و فرصت­های کسب درآمد باز نموده می­شود و 3. تحت شرایط تولید کالایی یا بازار کار متجلی می­گردد»­(کوزر، 1378: 313). پایگاه اقتصادی- اجتماعی با شاخص‌های میزان درآمد خانوار، قیمت تقریبی منزل یا سایر دارایی‌های غیرمنقول، قیمت تقریبی ماشین، تحصیلات پدر و تحصیلات مادر اندازه‌گیری شده است.

 

علاقهشخصی

علاقه شخصی تمایل به یک موضوع خاص را نشان می‌دهد. علاقه به معنى ترجیح میان اشیاء مختلف هنگام تصمیم­گیرى است؛ به عبارتى دیگر علاقه، نوعى انگیزه بالفعل است. علاقه و رغبت، یاد گرفتنى هستند و بر اثر تعامل با محیط خارج حاصل مى­شوند­(بهمن آبادی و دیگری، 1391).

 

پرستیژ اجتماعی

پرستیژ اجتماعی نوعى ارزیابی است که بر پایه معیارهای ارزش اجتماعی معتبر در جامعه از پایگاه اجتماعی یک شخص درذهن دیگران به عمل می‌آید و نشان می‌دهدکه پایگاه شخص نسبت به اشخاص دیگر در فضای اجتماعی کجاست­(رفیع­پور، 1378: 41).

 

درآمد و بازار کار

معیاری است که فرد انتظار دارد پس از فارغ­التحصیلی جذب بازار کار شده و درآمد قابل قبولی از آن رشته کسب نماید­(معمارپور و همکاران، 1392).

 

ابزار گردآوری تحقیق

برای جمع‌آوری اطلاعات از پرسشنامه محقق‌ساخته استفاده شده است. پرسشنامه شامل 45 گویه است که بر پایه مقیاس شش رتبه‌ای لیکرت تنظیم شده است.

 

 

 

 

اعتبارو پایایی ابزار اندازه‌گیری

 جهت بررسی پایایی پرسشنامه‌ها، از آلفای کرونباخ استفاده شد، ضرایب آلفای کرونباخ برای تمام مولفه‌های پرسشنامه بزرگ­تر از 7/0 به دست آمد.

 

 یافته­ها

هدف کلی این تحقیق، بررسی رابطه عوامل اجتماعی و فرهنگی با معیارهای انتخاب رشته تحصیلی دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی واحدتبریز بود. تحقیق حاضر به لحاظ ماهیت و محتوای کاری، توصیفی و از نوع پیمایشی است، از طرفی این پژوهش از نظر هدف، کاربردی است که به صورت میدانی اجرا شده است. جامعه آماری شامل کلیه دانشجویان مقطع کارشناسی و کارشناسی­ارشد دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز می‌باشدکه در سال تحصیلی 94-1393 برابر 22085 تعداد است، به منظور تعیین حجم نمونه از فرمول کوکران استفاده شد. با درجه دقت 5 درصد و سطح اطمینان 95 درصد حجم نمونه برابر 379 نفر به دست آمد. جهت تعیین نمونه‌ها و مراجعه به آن­ها، از روش نمونه‌گیری طبقه‌ای تصادفی استفاده شد. برای جمع‌آوری اطلاعات مربوط به آزمون فرضیه‌ها، از پرسشنامه محقق‌ساخته استفاده شده است. برای بررسی نرمال بودن توزیع متغیرها از آزمون کولموگروف- اسمیرنوف و برای آزمون فرضیه‌های تحقیق از همبستگی پیرسون، آزمون t مستقل و تحلیل واریانس یک­طرفه استفاده گردید.

از کل نمونه مورد بررسی، 5/43 درصد مرد و 6/56 درصد زن هستند. 3/67 درصد مجرد و 7/32 درصد متاهل هستند.

مقطع تحصیلی 2/66 درصد لیسانس و 8/33 درصد فوق­ لیسانس است. رشته تحصیلی 7/42 درصد علوم انسانی، 5/23 درصد علوم پایه و 8/33 درصد فنی و مهندسی است. پایگاه اقتصادی-اجتماعی 2/28 درصدپایین، 1/40 درصد متوسط و 7/31 درصد بالا است. میانگین سن برابر 77/26 سال، کمترین مقدار برابر 18 و بیشترین مقدار برابر 43 است. میانگین معیار علاقه شخصی انتخاب رشته تحصیلی برابر 16/3، کمترین مقدار برابر 71/0 و بیشترین مقدار برابر 86/4 است. میانگین معیار پرستیژ اجتماعی انتخاب رشته تحصیلی برابر 28/3، کمترین مقدار برابر 43/1 و بیشترین مقدار برابر 60/4 است. میانگین معیار درآمد و بازار کار انتخاب رشته تحصیلی برابر 01/3، کمترین مقدار برابر 71/1 و بیشترین مقدار برابر 43/4 است. میانگین مدرک­گرایی برابر 82/2، کمترین مقدار برابر 30/1 و بیشترین مقدار برابر 20/4 است. میانگین تشویق دیگران مهم برابر 72/2، کمترین مقدار برابر 43/0 و بیشترین مقدار برابر 57/4 است. میانگین سرمایه فرهنگی برابر 87/2، کمترین مقدار برابر 0/1 و بیشترین مقدار برابر 71/4 است. 

فرضیه 1: بین میزان مدرک‌گرایی با معیارهای انتخاب رشته تحصیلی دربین دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز رابطه وجود دارد­.

برای معیار علاقه شخصی، ضریب همبستگی پیرسون برابر 088/0- و سطح معنی‌داری آزمون 089/0 است، با توجه به این­که سطح معنی‌داری آزمون پیرسون بزرگ­تر از 05/0 است فرض مستقل بودن متغیرها رد نمی‌شود، یعنی بین میزان مدرک‌گرایی با معیار علاقه شخصی انتخاب رشته تحصیلی رابطه معنی‌داری وجود ندارد.

برای معیار پرستیژ اجتماعی، ضریب همبستگی پیرسون برابر 056/0- و سطح معنی‌داری آزمون 273/0 است، با توجه به این­که سطح معنی‌داری آزمون پیرسون بزرگ­تر از 05/0 است فرض مستقل بودن متغیرها رد نمی‌شود، یعنی بین میزان مدرک‌گرایی با معیار پرستیژ اجتماعی انتخاب رشته تحصیلی رابطه معنی‌داری وجود ندارد.

برای معیار درآمد و بازار کار، ضریب همبستگی پیرسون برابر 321/0 و سطح معنی‌داری آزمون 001/0 است، با توجه به این­که سطح معنی‌داری آزمون پیرسون کمتر از 05/0 است فرض مستقل بودن متغیرها رد می‌شود، یعنی بین میزان مدرک‌گرایی با معیار درآمد و بازار کار انتخاب رشته تحصیلی رابطه مثبت معنی‌داری وجود دارد.

فرضیه 2: بین میزان تشویق دیگران مهم با معیارهای انتخاب رشته تحصیلی در بین دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز رابطه وجود دارد.

برای معیار علاقه شخصی، ضریب همبستگی پیرسون برابر 335/0 و سطح معنی‌داری آزمون 001/0 است، با توجه به این­که سطح معنی‌داری آزمون پیرسون کمتر از 05/0 است فرض مستقل بودن متغیرها رد می‌شود، یعنی بین میزان تشویق دیگران مهم با معیار علاقه شخصی انتخاب رشته تحصیلی رابطه مثبت معنی‌داری وجود دارد.

برای معیار پرستیژاجتماعی، ضریب همبستگی پیرسون برابر 459/0 و سطح معنی‌داری آزمون 001/0 است، با توجه به این­که سطح معنی‌داری آزمون پیرسون کمتر از 05/0 است فرض مستقل بودن متغیرها رد می‌شود، یعنی بین میزان تشویق دیگران مهم با معیار پرستیژ اجتماعی انتخاب رشته تحصیلی رابطه مثبت معنی‌داری وجود دارد.

برای معیار درآمد و بازارکار ضریب همبستگی پیرسون برابر 273/0 و سطح معنی‌داری آزمون 001/0 است، با توجه به این­که سطح معنی‌داری آزمون پیرسون کمتر از 05/0 است فرض مستقل بودن متغیرها رد می‌شود، یعنی بین میزان تشویق دیگران مهم با معیار درآمد و بازار کار انتخاب رشته تحصیلی رابطه مثبت معنی‌داری وجود دارد.

فرضیه 3: بین میزان سرمایه فرهنگی با معیارهای انتخاب رشته تحصیلی در بین دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز رابطه وجود دارد.

برای معیار علاقه شخصی، ضریب همبستگی پیرسون برابر 273/0 و سطح معنی‌داری آزمون 001/0 است، با توجه به این­که سطح معنی‌داری آزمون پیرسون کمتر از 05/0 است فرض مستقل بودن متغیرها رد می‌شود، یعنی بین میزان سرمایه فرهنگی با معیار علاقه شخصی انتخاب رشته تحصیلی رابطه مثبت معنی‌داری وجود دارد.

برای معیار پرستیژاجتماعی، ضریب همبستگی پیرسون برابر 337/0 و سطح معنی‌داری آزمون 001/0 است، با توجه به این­که سطح معنی‌داری آزمون پیرسون کمتر از 05/0 است فرض مستقل بودن متغیرها رد می‌شود، یعنی بین میزان سرمایه فرهنگی با معیار پرستیژ اجتماعی انتخاب رشته تحصیلی رابطه مثبت معنی‌داری وجود دارد.

برای معیار درآمد و بازارکار ضریب همبستگی پیرسون برابر 244/0 و سطح معنی‌داری آزمون 001/0 است، با توجه به این­که سطح معنی‌داری آزمون پیرسون کمتر از 05/0 است فرض مستقل بودن متغیرها رد می‌شود، یعنی بین میزان سرمایه فرهنگی با معیار درآمد و بازار کار انتخاب رشته تحصیلی رابطه مثبت معنی‌داری وجود دارد.

فرضیه 4: بین میزان سن با معیارهای انتخاب رشته تحصیلی در بین دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز رابطه وجود دارد.

برای معیار علاقه شخصی، ضریب همبستگی پیرسون برابر 075/0 و سطح معنی‌داری آزمون 144/0 است، با توجه به این­که سطح معنی‌داری آزمون پیرسون بزرگ­تر از 05/0 است فرض مستقل بودن متغیرها رد نمی‌شود، یعنی بین میزان سن با معیار علاقه شخصی انتخاب رشته تحصیلی رابطه معنی‌داری وجود ندارد.

برای معیار پرستیژ اجتماعی، ضریب همبستگی پیرسون برابر 077/0 و سطح معنی‌داری آزمون 133/0 است، با توجه به این­که سطح معنی‌داری آزمون پیرسون بزرگ­تر از 05/0 است فرض مستقل بودن متغیرها رد نمی‌شود، یعنی بین میزان سن با معیار پرستیژ اجتماعی انتخاب رشته تحصیلی رابطه معنی‌داری وجود ندارد.

برای معیار درآمد و بازارکار، ضریب همبستگی پیرسون برابر 08/0 و سطح معنی‌داری آزمون 122/0 است، با توجه به این­که سطح معنی‌داری آزمون پیرسون بزرگ­تر از 05/0 است فرض مستقل بودن متغیرها رد نمی‌شود، یعنی بین میزان سن با معیار درآمد و بازار کار انتخاب رشته تحصیلی رابطه معنی‌داری وجود ندارد.

فرضیه 5: بین معیارهای انتخاب رشته تحصیلی در بین دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز بر اساس جنسیت آن­ها تفاوت وجود دارد.

میانگین معیار علاقه شخصی در دانشجویان مرد برابر 07/3 و در دانشجویان زن برابر 24/3 و سطح معنی‌داری برابر 048/0 است، باتوجه به سطح معنی‌داری آزمون t که کوچک­تر از 05/0 است فرض صفر رد می‌شود، درنتیجه میزان معیار علاقه شخصی انتخاب رشته تحصیلی در دانشجویان زن به طور معنی­- ‌داری بیشتر از دانشجویان مرد است.

میانگین معیار پرستیژ اجتماعی در دانشجویان مرد برابر 28/3 و در دانشجویان زن برابر 27/3 و سطح معنی‌داری برابر 983/0 است، با توجه به سطح معنی‌داری آزمون t که بزرگ­تر از 05/0 است فرض صفر رد نمی‌شود، درنتیجه میزان معیار پرستیژ اجتماعی انتخاب رشته تحصیلی در دانشجویان مرد و زن تفاوت معنی‌داری ندارد.

میانگین معیار درآمد و بازارکار در دانشجویان مرد برابر 97/2 و در دانشجویان زن برابر 03/3 و سطح معنی‌داری برابر 346/0 است، با توجه به سطح معنی‌داری آزمون t که بزرگ­تر از 05/0 است فرض صفر رد نمی‌شود، در نتیجه میزان معیار درآمد و بازارکار انتخاب رشته تحصیلی در دانشجویان مرد و زن تفاوت معنی‌داری ندارد.

فرضیه 6: بین معیارهای انتخاب رشته تحصیلی دربین دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز بر اساس وضعیت تاهل آن­ها تفاوت وجود دارد.

میانگین معیار علاقه شخصی در دانشجویان مجرد برابر 21/3 و در دانشجویان متاهل برابر 07/3 و سطح معنی‌داری برابر 155/0 است، با توجه به سطح معنی‌داری آزمون t که بزرگ­تر از 05/0 است فرض صفر رد نمی‌شود، در نتیجه میزان معیار علاقه شخصی انتخاب رشته تحصیلی در دانشجویان مجرد و متاهل تفاوت معنی‌داری ندارد.

میانگین معیار پرستیژ اجتماعی در دانشجویان مجرد برابر 23/3 و در دانشجویان متاهل برابر 37/3 و سطح معنی‌داری برابر 071/0 است، با توجه به سطح معنی‌داری آزمون t که بزرگ­تر از 05/0 است فرض صفر رد نمی‌شود، در نتیجه میزان معیار پرستیژ اجتماعی انتخاب رشته تحصیلی در دانشجویان مجرد و متاهل تفاوت معنی‌داری ندارد.

میانگین معیار درآمد و بازار کار در دانشجویان مجرد برابر 0/3 و در دانشجویان متاهل برابر 03/3 و سطح معنی‌داری برابر 668/0 است، با توجه به سطح معنی‌داری آزمون t که بزرگ­تر از 05/0 است فرض صفر رد نمی‌شود، در نتیجه میزان معیار درآمد و بازار کار انتخاب رشته تحصیلی در دانشجویان مجرد و متاهل تفاوت معنی‌داری ندارد.

فرضیه 7: بین معیارهای انتخاب رشته تحصیلی در بین دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز بر اساس پایگاه اقتصادی­­­­­- اجتماعی آن­ها تفاوت وجود دارد.

برای معیار علاقه شخصی، سطح معنی‌داری آنالیز واریانس برابر 001/0 است، با توجه به کوچک­تر بودن سطح معنی‌داری آنالیز واریانس از 05/0، فرض صفر رد می‌شود، در نتیجه میزان معیار علاقه شخصی انتخاب رشته تحصیلی در دانشجویان پایگاه اقتصادی­­­­­- اجتماعی مختلف تفاوت معنی‌داری دارد. نتایج آزمون تعقیبی LSD حاکی است که میزان معیار علاقه شخصی انتخاب رشته تحصیلی در دانشجویان دارای پایگاه اقتصادی­­­­­- اجتماعی بالا بیشتر از پایگاه متوسط و پایین و در پایگاه متوسط بیشتر از پایگاه پایین است.

برای معیار پرستیژ اجتماعی، سطح معنی‌داری آنالیز واریانس برابر 001/0 است، با توجه به کوچک­تر بودن سطح معنی‌داری آنالیز واریانس از 05/0، فرض صفر رد می‌شود، در نتیجه میزان معیار پرستیژ اجتماعی انتخاب رشته تحصیلی در دانشجویان پایگاه اقتصادی­­­­­- اجتماعی مختلف تفاوت معنی‌داری دارد. نتایج آزمون تعقیبی LSD حاکی است ­که میزان معیار پرستیژ اجتماعی انتخاب رشته تحصیلی در دانشجویان دارای پایگاه اقتصادی­­­­­- اجتماعی بالا و متوسط بیشتر از پایگاه پایین است و بین پایگاه بالا و متوسط تفاوت وجود دارد.

برای معیار درآمد و بازارکار، سطح معنی‌داری آنالیز واریانس برابر 74/0 است، باتوجه به بزرگ­تر بودن سطح معنی‌داری آنالیز واریانس از 05/0، فرض صفر رد نمی‌شود، در نتیجه میزان معیار درآمد و بازار کار انتخاب رشته تحصیلی در دانشجویان پایگاه اقتصادی­­­­­- اجتماعی مختلف تفاوت معنی‌داری ندارد.

فرضیه 8: بین معیارهای انتخاب رشته تحصیلی دربین دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز بر اساس رشته تحصیلی آن­ها تفاوت وجود دارد.

برای معیار علاقه شخصی، سطح معنی‌داری آنالیز واریانس برابر 024/0 است، با توجه به کوچک­تر بودن سطح معنی‌داری آنالیز واریانس از 05/0، فرض صفر رد می‌شود، در نتیجه میزان معیار علاقه شخصی انتخاب رشته تحصیلی در دانشجویان رشته‌های تحصیلی مختلف تفاوت معنی‌داری دارد. نتایج آزمون تعقیبی LSD حاکی است­که میزان معیارعلاقه شخصی انتخاب رشته تحصیلی در دانشجویان علوم انسانی و فنی و مهندسی بیشتر از علوم پایه است.

برای معیار پرستیژ اجتماعی، سطح معنی‌داری آنالیز واریانس برابر 524/0 است، با توجه به بزرگ­تر بودن سطح معنی‌داری آنالیز واریانس از 05/0، فرض صفر رد نمی‌شود، در نتیجه میزان معیار پرستیژ اجتماعی انتخاب رشته تحصیلی در دانشجویان رشته‌های تحصیلی مختلف تفاوت معنی‌داری ندارد.

برای معیار درآمد و بازار کار، سطح معنی‌داری آنالیز واریانس برابر 367/0 است، با توجه به بزرگ­تر بودن سطح معنی‌داری آنالیز واریانس از 05/0، فرض صفر رد نمی‌شود، درنتیجه میزان معیار درآمد و بازار کار انتخاب رشته تحصیلی در دانشجویان رشته‌های تحصیلی مختلف تفاوت معنی‌داری ندارد.

 

بحث و نتیجه‌گیری

یافته‌های این پژوهش و بررسی‌های علمی صورت گرفته درباره نحوه انتخاب رشته دانشجویان حکایت از این واقعیت داردکه بسیاری از داوطلبان با تفکر بازارکار و درآمد و بدون نیازسنجی شغلی دست به انتخاب رشته می‌زنند و نتیجه آن نیز سیل عظیم فارغ­التحصیلان بیکار و مدرک­گرایی است. افزایش جوانان بیکاری که بسیاری از آن­ها نیز فارغ­التحصیلان دانشگاه هستند این واقعیت را نشان می‌دهد که آن­ها بدون نیازسنجی شغلی و تنها به خاطر گرفتن مدرک وارد دانشگاه می‌شوند. انتخاب رشته بر اساس عرف جامعه و نه بر اساس نیاز جامعه یکی از معضلاتی است که کارشناسان بارها نسبت به آن هشدار داده‌اند و نیازمند فرهنگ­سازی است.

یافته‌های این پژوهش و دیگر پژوهش‌ها حاکی از این است که آشنایان و دوستان و اعضای خانواده (به غیر از والدین) بیشترین تاثیر را در انتخاب رشته دانشجویان داشته­اند. عده‌ای از پژوهشگران نقش دوستان و همسالان، تأثیر خانواده و عوامل اجتماعی را در انتخاب رشته تحصیلی یا دانشگاه پر رنگ­تر ازعوامل دیگر می‌دانند، به طورکلی افراد به میزان اهمیتی­که به افراد می‌دهند به همان میزان نیز از آن‌ها تاثیر می‌پذیرند، به عبارتی اگر فرد اهمیت زیادی به دیگران­دهد به همان اندازه تاثیر زیادی درامر انتخاب رشته از آن‌ها می‌پذیرند.

در مورد تاثیر سرمایه فرهنگی بر انتخاب رشته می‌توان گفت سرمایه فرهنگی بوردیو تحلیل ساز و کار موفقیت­های تحصیلی با عنایت به میزان برخورداری گروه­ها و طبقات اجتماعی از این سرمایه است. دانش­آموزانی که سرمایه فرهنگی بیشتری دارند، دانش­آموزان خانواده‌هایی که مهارت‌ها و برتری­های فرهنگی مسلط را در اختیار دارند، بهتر می‌توانند قواعد بازی را رمزگشایی کنند و بهتر می­توانند مهارت‌ها و برتری­های فرهنگی را که در مدارس پاداش می­گیرند در خود پرورش دهند، بنابراین، بهتر می‌توانند به سطوح بالای تحصیلی برسند، بر این اساس، می‌توان گفت که طبقات مسلط نسبت به سایر طبقات سهم بیشتری از سرمایه فرهنگی می‌برند و لذا بیشتر قادرند این نوع سرمایه را در فرزندانشان به ودیعه بگذارند. با افزایش سرمایه فرهنگی در نزد طبقات متوسط، عملکرد تحصیلی فرزندان افزایش می­یابد، بنابراین سرمایه فرهنگی می‌تواند در معیاهای انتخاب رشته تاثیر داشته باشد. یافته­های این پژوهش نشان داد که پایگاه اجتماعی- فرهنگی عامل بعدی تاثیرگذار بر انتخاب رشته تحصیلی دانشجویان بود، در واقع، قرب و منزلتی که یک رشته خاص در جامعه دارد، می‌تواند به عنوان عامل مهمی در انتخاب رشته تحصیلی فرد باشد، هم­چنین افراد بر اساس این­که در چه مقطع سنی قرار دارند می‌تواند معیار خاصی برای خود داشته باشند. جنسیت نیز عامل دیگری است که می‌تواند در انتخاب معیارها موثر باشد. شرایط فرهنگی و اجتماعی برای زنان و مردان مطمئناً معیارهای این دو جنس را تحت شعاع قرار می‌دهند. برای مثال اگر جامعه رشته‌های فنی را برای پسران و رشته هنری را برای دختران مناسب بداند بازار کار و نگرش نیز متعاقب آن تغییر می‌کند.

 

پیشنهادهای اجرایی

- توصیه می‌شود دانشگاه‌ها به سمتی حرکت کنند که از غلظت مدرک­گرایی در جامعه کاسته شود و رشته‌های تحصیلی بیشتر به سوی کاربردی شدن حرکت نمایند.

- تشویق افراد مهم، عامل مهمی در انتخاب رشته تحصیلی افراد است. داشتن افراد نزدیکی که بتوانند راهنمایی‌های درست و سازنده‌ای ارائه کنند برای دانش‌آموزان در انتخاب رشته تحصیلی مفید خواهد بود، لذا پیشنهاد می‌شود والدین و اطرافیان نزدیک به مطالعه عمیق در حال و آینده رشته‌های تحصیلی، در روند انتخاب رشته موثر واقع شوند.

- سرمایه فرهنگی از جمله عواملی است که بر انتخاب رشته تاثیر دارد. بالا بردن سرمایه فرهنگی از طرق مختلف تاثیر مهمی در انتخاب درست رشته تحصیلی خواهد گذاشت.

 

منابع

بهمن آبادی، س؛ و دیگری. (1391). اعتباریابی پرسشنامه علاقه­مندی به پژوهش دانشجویان: سنجه عملکرد آموزش پژوهش در دانشگاه‌ها. چهارمین همایش ملی آموزش. 27 و 28 اردیبهشت. دانشگاه تربیت دبیر رجائی.

پیروی، ن؛ و همکاران. (1391). عوامل موثر بر انتخاب رشته تحصیلی دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی قزوین. مجله علمی دانشگاه علوم پزشکی قزوین. دوره 16، شماره 2.

رفیع­پور، ف. (1378). آناتومی جامعه. تهران: شرکت سهامی انتشار.

رفیع­پور، ف. (1381). موانع رشد علمی در ایران و راه­حل‌های آن. تهران: موسسه انتشار.

عابدیان، ک؛ و دیگری. (1391). عوامل موثر بر انگیزه دانشجویان پرستاری از انتخاب رشته تحصیلی خود، (یک مطالعه مقطعی). نسیم تندرستی (سلامت خانواده). دوره 1، شماره 3.

عنایتی نوین­فر، ع؛ و همکاران. (1391). بررسی مقایسه‌ای عوامل موثر بر انتخاب رشته تحصیلی دانشجویان دانشکده‌های فنی و مهندسی، روان­شناسی و علوم تربیتی دانشگاه تهران. فصلنامهپژوهشوبرنامه­ریزیدرآموزشعالی. شماره 166، صص 167-145.

فاضلی، م. (1386). جامعه‌شناسی مصرف موسیقی. تهران: پژوهش­گاه فرهنگ هنر و ارتباطات.

مرادی، ا؛ و دیگری. (1392). بررسی رضایت دانش‌آموزان دوره متوسطه نظری از انتخاب رشته خویش و عوامل موثر بر آن. روان­شناسی تربیتی دوره جدید. سال 9، شماره 28.

مطالعه موردی شهر تهران. نامه علوم اجتماعی. شماره 20، صص 147-133.

معمارپور، م؛ و همکاران. (1392). عوامل موثر بر انتخاب رشته تحصیلی در دانشجویان دندانپزشکی. مجلهآموزشدرعلوم پزشکی. دوره 13، شماره 4.

نعمت­الهی، ح؛و همکاران. (1393). بررسی انگیزه‌ها و دیدگاه‌های دانشجویان دانشکده دندانپزشکی مشهد پیرامون انتخاب رشته تحصیلی خویش در سال 1389. مجله دانشکده دندانپزشکی مشهد. دوره 38، شماره 1.

هاشمی، و؛ و همکاران. (1385). بررسی رابطه هوش هشت­گانه گاردنر با انتخاب رشته تحصیلی و پیشرفت تحصیلی دانش‌آموزان. مجله روان­شناسی. دوره 10، شماره 3.

Boudarbat, B.&  Montmarquett, C. (2009). Choice of fields of study of university Canadian graduates: The role of gender and their parents’ education. Education Economics, Taylor and Francis Journals. 17(2), P.p: 185-213.

Bourdieu, P. (1984). Distinction, A Social Critique of the Judgments of taste. London: R.K.P.

Davis, H. D. & etal. (2001). Novel approaches to college choice: A survey of postsecondary opportunities. Annual Meeting of the Association Research. Retrieved from: www.state.tn.us/ thec/policyinit.html.

 

 

---

[1]­. کارشناسی­ارشد جامعه­شناسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز – ایران.    

[2]­. عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد شبستر-  ایران.              

[3]^. Lamount

[4]^. Lareau

[5]^. Boudarbat & Montmarquett

[6]^. Davis

[7]^. Maxwell & Collageu

[8]^. Kern

[9]^. Micro  

[10]^. Extensive  

مراجع

بهمن آبادی، س؛ و دیگری. (1391). اعتباریابی پرسشنامه علاقه­مندی به پژوهش دانشجویان: سنجه عملکرد آموزش پژوهش در دانشگاه‌ها. چهارمین همایش ملی آموزش. 27 و 28 اردیبهشت. دانشگاه تربیت دبیر رجائی.

پیروی، ن؛ و همکاران. (1391). عوامل موثر بر انتخاب رشته تحصیلی دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی قزوین. مجله علمی دانشگاه علوم پزشکی قزوین. دوره 16، شماره 2.

رفیع­پور، ف. (1378). آناتومی جامعه. تهران: شرکت سهامی انتشار.

رفیع­پور، ف. (1381). موانع رشد علمی در ایران و راه­حل‌های آن. تهران: موسسه انتشار.

عابدیان، ک؛ و دیگری. (1391). عوامل موثر بر انگیزه دانشجویان پرستاری از انتخاب رشته تحصیلی خود، (یک مطالعه مقطعی). نسیم تندرستی (سلامت خانواده). دوره 1، شماره 3.

عنایتی نوین­فر، ع؛ و همکاران. (1391). بررسی مقایسه‌ای عوامل موثر بر انتخاب رشته تحصیلی دانشجویان دانشکده‌های فنی و مهندسی، روان­شناسی و علوم تربیتی دانشگاه تهران. فصلنامهپژوهشوبرنامه­ریزیدرآموزشعالی. شماره 166، صص 167-145.

فاضلی، م. (1386). جامعه‌شناسی مصرف موسیقی. تهران: پژوهش­گاه فرهنگ هنر و ارتباطات.

مرادی، ا؛ و دیگری. (1392). بررسی رضایت دانش‌آموزان دوره متوسطه نظری از انتخاب رشته خویش و عوامل موثر بر آن. روان­شناسی تربیتی دوره جدید. سال 9، شماره 28.

مطالعه موردی شهر تهران. نامه علوم اجتماعی. شماره 20، صص 147-133.

معمارپور، م؛ و همکاران. (1392). عوامل موثر بر انتخاب رشته تحصیلی در دانشجویان دندانپزشکی. مجلهآموزشدرعلوم پزشکی. دوره 13، شماره 4.

نعمت­الهی، ح؛و همکاران. (1393). بررسی انگیزه‌ها و دیدگاه‌های دانشجویان دانشکده دندانپزشکی مشهد پیرامون انتخاب رشته تحصیلی خویش در سال 1389. مجله دانشکده دندانپزشکی مشهد. دوره 38، شماره 1.

هاشمی، و؛ و همکاران. (1385). بررسی رابطه هوش هشت­گانه گاردنر با انتخاب رشته تحصیلی و پیشرفت تحصیلی دانش‌آموزان. مجله روان­شناسی. دوره 10، شماره 3.

Boudarbat, B.&  Montmarquett, C. (2009). Choice of fields of study of university Canadian graduates: The role of gender and their parents’ education. Education Economics, Taylor and Francis Journals. 17(2), P.p: 185-213.

Bourdieu, P. (1984). Distinction, A Social Critique of the Judgments of taste. London: R.K.P.

Davis, H. D. & etal. (2001). Novel approaches to college choice: A survey of postsecondary opportunities. Annual Meeting of the Association Research. Retrieved from: www.state.tn.us/ thec/policyinit.html.