بررسی رابطه بین سرمایه اجتماعی خانواده‌ها و موفقیت تحصیلی دانش‌آموزان دختر دبیرستانی شهر تبریز

مطالعات جامعه شناسی

مقاله 6، دوره 8، شماره 28، مهر 1394، صفحه 95-110   

نوع مقاله: علمی پژوهشی

نویسندگان

معصومه بابا‌زاده¹؛ صمد رسول‌زاده²

¹کارشناسی‌ارشد جامعه‌شناسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز – ایران.

²عضو هیات علمی دانشگاه شهید مدنی آذربایجان، گروه مطالعات خانواده‌؛ تبریز - ایران (نویسنده مسئول).

چکیده

این تحقیق  از نظر هدف، از نوع کاربردی و از نظر اجرا یک بررسی همبستگی است. جامعه آماری این تحقیق را کلیه دانش‌آموزان دختر دبیرستانی شهر تبریز به تعداد 26860 نفر تشکیل می‌دهند. حجم نمونه با استفاده از فرمول حجم نمونه کوکران به تعداد 380 نفر محاسبه شده است و روش نمونه­گیری­اش، تصادفی طبقه­ای نسبتی بوده است. ابزار اندازه­گیری متغیرها­ پرسشنامه بوده و در طراحی سوالات از طیف لیکرت استفاده شده است. طبق یافته­های تحقیق که با استفاده از آزمون پیرسون و آزمون تحلیل واریانس به دست آمده، مشخص شد که: 1. بین ساختار اجتماعی درون خانواده­ها، 2. بین ساختار اجتماعی بیرون خانواده­ها   3. بین ساختار­شناختی درون خانواده­ها و 4. بین ساختار­شناختی بیرون خانواده­ها با میزان موفقیت تحصیلی دانش‌آموزان دختر دبیرستانی شهر تبریز رابطه وجود دارد، هم­چنین، بین سرمایه اجتماعی خانواده­های پاسخگویان بر­حسب میزان تحصیلات پدر، بر­حسب میزان تحصیلات مادر و بر­حسب رشته تحصیلی تفاوت معنی­داری وجود دارد. نیز؛ بین پیشرفت تحصیلی خانواده­های پاسخگویان بر­حسب میزان تحصیلات پدر و بر­حسب میزان تحصیلات مادر و بر­حسب رشته تحصیلی تفاوت­معنی­داری وجود دارد، هم­چنین نتایج تحلیل رگرسیون نشان داد که سرمایه اجتماعی شناختی درون خانوادهعمده­ترین نقش را در تعیین میزان موفقیت تحصیلی دانش­آموزان ایفا می­کند، این متغیر، با قدرت تبیین و تاثیر 23 درصدی و قابلیت پیش­بینی 51 درصدی در رتبه اول تاثیرگذاری قرار می­گیرد. 

کلیدواژه‌ها

سرمایه اجتماعی خانواده‌ها؛ سرمایه اجتماعی ساختاری خانواده‌ها؛ سرمایه اجتماعی شناختی‌ و موفقیت تحصیلی

اصل مقاله

«مطالعات جامعه‌شناسی»

سال هفتم، شماره بیست و هشتم، پائیز 1394

ص ص 110-95

 

 

 

 

 

بررسی رابطه بین سرمایه اجتماعی خانواده­ها و
موفقیت تحصیلی دانش­آموزان دختر دبیرستانی شهر تبریز

معصومه بابا­زاده[1]

دکتر صمد رسول­زاده[2]

تاریخ دریافت مقاله:19/1/1395

تاریخ پذیرش نهایی مقاله:23/5/1395

چکیده

این تحقیق  از نظر هدف، از نوع کاربردی و از نظر اجرا یک بررسی همبستگی است. جامعه آماری این تحقیق را کلیه دانش‌آموزان دختر دبیرستانی شهر تبریز به تعداد 26860 نفر تشکیل می‌دهند. حجم نمونه با استفاده از فرمول حجم نمونه کوکران به تعداد 380 نفر محاسبه شده است و روش نمونه­گیری­اش، تصادفی طبقه­ای نسبتی بوده است. ابزار اندازه­گیری متغیرها­ پرسشنامه بوده و در طراحی سوالات از طیف لیکرت استفاده شده است. طبق یافته­های تحقیق که با استفاده از آزمون پیرسون و آزمون تحلیل واریانس به دست آمده، مشخص شد که: 1. بین ساختار اجتماعی درون خانواده­ها، 2. بین ساختار اجتماعی بیرون خانواده­ها   3. بین ساختار­شناختی درون خانواده­ها و 4. بین ساختار­شناختی بیرون خانواده­ها با میزان موفقیت تحصیلی دانش‌آموزان دختر دبیرستانی شهر تبریز رابطه وجود دارد، هم­چنین، بین سرمایه اجتماعی خانواده­های پاسخگویان بر­حسب میزان تحصیلات پدر، بر­حسب میزان تحصیلات مادر و بر­حسب رشته تحصیلی تفاوت معنی­داری وجود دارد. نیز؛ بین پیشرفت تحصیلی خانواده­های پاسخگویان بر­حسب میزان تحصیلات پدر و بر­حسب میزان تحصیلات مادر و بر­حسب رشته تحصیلی تفاوت­معنی­داری وجود دارد، هم­چنین نتایج تحلیل رگرسیون نشان داد که سرمایه اجتماعی شناختی درون خانوادهعمده­ترین نقش را در تعیین میزان موفقیت تحصیلی دانش­آموزان ایفا می­کند، این متغیر، با قدرت تبیین و تاثیر 23 درصدی و قابلیت پیش­بینی 51 درصدی در رتبه اول تاثیرگذاری قرار می­گیرد.

واژگان کلیدی­:سرمایه اجتماعی خانواده­ها، سرمایه اجتماعی ساختاری خانواده­ها، سرمایه اجتماعی شناختی­ و موفقیت تحصیلی.

 

مقدمه

  نقش و اهمیّت روزافزون آموزش و پرورش درشکل­گیری ساختارهای اجتماعی برکسی پوشیده نیست، در عصر کنونی قابلیت این نهاد اجتماعی به حدّی رسیده است که خانواده­ها در سطح خرد و رهبران و اندیشه­وران اجتماعی در سطح کلان فرایند تعلیم و تربیت را مهم­ترین و اصلی­ترین مسیر رشد، توسعه و تعالی فرد و جامعه می­پندارند، بر کسی پوشیده نیست که انگیزه­ی حقیقی اغلب خانواده­ها از بهره­مندی فرزندان­شان از خدمات آموزشی مناسب و با کیفیت، موفقیّت تحصیلی در کوتاه ­مدت و کسب پایگاه اجتماعی مناسب و برتر در دراز مدت است. بی­شک عوامل متعدّدی در تحقق این هدف مهم موثرند که «سرمایه­ اجتماعی خانواده» یکی از مهم­ترین آن­هاست. سرمایه اجتماعی از مفاهیم نوین است که در بررسی­های اقتصادی و اجتماعی جوامع مدرن مطرح شده است. بررسی­کلمن با عنوان برابری در فرصت- ­های تحصیلی، زمینه شکل­گیری تئوری سرمایه اجتماعی را فراهم ساخت. طبق دیدگاه کلمن[3] ­(1988) مفهوم سرمایه اجتماعی نشان­دهنده آن است­که چگونه ساختار اجتماعی یک­گروه می­تواند به عنوان منبعی برای افراد آن گروه عمل کند. سرمایه اجتماعی خانواده­ها، منبع و عامل مهمی در موفقیت تحصیلی فرزندان به شمار می­رود. سرمایه اجتماعی سبب تقویت آموزش و تحصیلات فرد می­شود. وجود سرمایه اجتماعی در درون خانواده از این جهت اهمیت دارد که به فرزندان در همان دوران کودکی اجازه دسترسی به سرمایه انسانی والدین را می­دهد. سرمایه اجتماعی متفاوت خانواده­ها، سطوح مختلف سرمایه اجتماعی قابل دسترس را برای افراد ایجاد می­کند­(نازک­تبار و دیگری، 1387: 37). سرمایه اجتماعی از اجزای مختلفی تشکیل شده است که مهم­ترین آن­ها عبارت است از: اعتماد، مشارکت، روابط اجتماعی، اطلاعات و انتظارات، بنابراین هر­گاه وجود هر یک از این مولفه­ها از سطح فردی و خانوادگی فراتر رود و در سطح جامعه گسترش یابد و به عبارتی تعمیم یابد دارای ارزش بسیاری می­گردد و در صورت نقصان، کارایی خود را که به تعبیر گیدنز[4]  همانا تسهیل­کننده روابط اجتماعی، کاهنده هزینه­های زائد، کاهش نظام دیوان­سالاری، ارمغان­آورنده عدالت، آزادی و دموکراسی، توسعه اقتصادی و ارتقاء فرهنگی است از دست می­دهد­(فاضل و همکاران، 1390: 20). پژوهش­های انجام­ گرفته نشان داده­اند که موفقیت تحصیلی در مدارس با زمینه و پیشینه طبقاتی- اجتماعی دانش­آموزان ارتباط دارد­(مهری، 1384: 27). یافته­های پژوهشی معاصر به­ویژه درحوزه جامعه­شناختی آموزش وپرورش­(نظیر بوردیو، 1986؛ کلمن، 1988­؛ پاتنام، 1993 و پورتز، 1998)، گویای دو واقعیّت اساسی است. اولاً علی­رغم نگاه و باوری که در خصوص نقش و تاثیر مدرسه در میزان موفقیّت تحصیلی و پایگاه اجتماعی آتی کودکان در اندیشه والدین و برنامه­ریزان آموزشی وجود دارد، نتایج تحقیقات جدید حاکی ازآن است­که در تبیین پیشرفت تحصیلی و موقعیّت پایگاه اجتماعی افراد، «خاستگاه­های خانوادگی» نقش به مراتب والاتری نسبت به درجه، کیفیت و نوع مدارس دارند، بنابراین نقش مدرسه در کسب موفقیّت اجتماعی افراد کمتر از خانواده است، دلیل این امر این است که مدرسه و دیگر مراکز رسمی آموزشی، بیشتر درون­دادهای خاصّی را مانند: «فرصت­ها»، «تقاضاها» و «پاداش­ها» وارد فرایند جامعه­پذیری می­کند ولی خانواده درون­دادهایی نظیر «نگرش­ها»­، «تلاش­ها» و «تصوّر ازخود» را که نسبت به درون­دادهای اول با ارزش­ترند درونی می­کند. ثانیاً در میان انواع خاستگاه­های خانواده، سرمایه­ اجتماعی از اهمیّت و اعتبار بیشتری نسبت به سایر سرمایه­ها برخوردار است. نتایج پژوهش­های فوق در کنار کارکردهای نظام آموزشی موجب گردید تا خردمندان حوزه­ی تعلیم و تربیت به ­ویژه اندیشمندان جامعه­شناسی آموزش و پرورش به مقوله­ بسیار مهم به نام «سرمایه­ اجتماعی» بپردازند (شریفی، 1388: 21). در شهر تبریز هم به علت توسعه روزافزون همه جانبه این شهر و تبدیل شدن آن به یک کلانشهر، سرمایه اجتماعی خانواده­ها به خصوص در زمینه نگرش به تحصیلات فرزندان به ­ویژه دختران در دهه و سال­های اخیر تغییر نموده و نوعی فضای رقابتی شدید بین خانواده­ها در زمینه موفقیت تحصیلی فرزندان و به ­ویژه دختران، در جریان است که پژوهش حاضر هم درصدد بررسی و پاسخگویی به این سوال است­که آیا بین سرمایه اجتماعی خانواده­ها و موفقیت تحصیلی دانش­آموزان دختر دبیرستانی در شهر تبریز رابطه وجود دارد؟

 

اهداف تحقیق

هدف کلی

- تعیین رابطه بین میزان سرمایه اجتماعی خانواده­ها و میزان موفقیت تحصیلی دانش‌آموزان دختر دبیرستانی شهر تبریز

 

اهداف جزئی

- تعیین رابطه بین ساختار اجتماعی درون خانواده­ها و میزان موفقیت تحصیلی دانش‌آموزان دختر دبیرستانی شهر تبریز

- تعیین رابطه بین ساختار اجتماعی بیرون خانواده­ها و میزان موفقیت تحصیلی دانش‌آموزان دختر دبیرستانی شهر تبریز

- تعیین رابطه بین ساختار­شناختی درون خانواده­ها و میزان موفقیت تحصیلی دانش‌آموزان دختر دبیرستانی شهر تبریز

- تعیین رابطه بین ساختار­شناختی بیرون خانواده­ها و میزان موفقیت تحصیلی دانش‌آموزان دختر دبیرستانی شهر تبریز

- تعیین تفاوت بین سرمایه اجتماعی خانواده­های پاسخگویان بر­حسب میزان تحصیلات پدر

- تعیین تفاوت بین سرمایه اجتماعی خانواده­های پاسخگویان بر­حسب میزان تحصیلات مادر

- تعیین تفاوت بین سرمایه اجتماعی خانواده­های پاسخگویان بر­حسب رشته تحصیلی

- تعیین تفاوت بین پیشرفت تحصیلی پاسخگویان بر­حسب میزان تحصیلات پدر

- تعیین تفاوت بین پیشرفت تحصیلی پاسخگویان بر­حسب میزان تحصیلات مادر

- تعیین تفاوت بین پیشرفت تحصیلی پاسخگویان بر­حسب رشته تحصیلی

- تعیین تفاوت بین پیشرفت تحصیلی پاسخگویان بر­حسب وضعیت زندگی با پدر و مادر.

 

مبانی نظری

در این پژوهش موفقیت تحصیلی یک طرف رابطه و سرمایه اجتماعی خانواده با ابعاد چهارگانه: 1. ساختار سرمایه اجتماعی درون خانواده و ساختار سرمایه اجتماعی بیرون خانواده (بر گرفته از نظریه­های پاتنام، کلمن و لین) 2. ساختار سرمایه شناختی درون و ساختارشناختی بیرون خانواده (بر گرفته از نظریه­های پاتنام، لین و فوکویاما) طرف دیگر رابطه هستند.

 

فرضیه­ها

- بین میزان سرمایه اجتماعی خانواده و میزان موفقیت تحصیلی دانش‌آموزان دختر دبیرستانی شهر تبریز رابطه وجود دارد.

- بین ساختار اجتماعی درون خانواده­ها و میزان موفقیت تحصیلی دانش‌آموزان دختر دبیرستانی شهر تبریز رابطه وجود دارد.

 - بین ساختار اجتماعی بیرون خانواده­ها و میزان موفقیت تحصیلی دانش‌آموزان دختر دبیرستانی شهر تبریز رابطه وجود دارد.

- بین ساختار­شناختی درون خانواده­ها و میزان موفقیت تحصیلی دانش‌آموزان دختر دبیرستانی شهر تبریز رابطه وجود دارد.

- بین ساختار­شناختی بیرون خانواده­ها و میزان موفقیت تحصیلی دانش‌آموزان دختر دبیرستانی شهر تبریز رابطه وجود دارد.

- بین سرمایه اجتماعی خانواده­های پاسخگویان بر­حسب میزان تحصیلات پدر تفاوت معنی­داری وجود دارد.

- بین سرمایه اجتماعی خانواده_­های پاسخگویان بر­حسب میزان تحصیلات مادر تفاوت معنی­داری وجود دارد.

- بین سرمایه اجتماعی خانواده­های پاسخگویان بر­حسب رشته تحصیلی تفاوت معنی­داری وجود دارد.

- بین پیشرفت تحصیلی پاسخگویان بر­حسب میزان تحصیلات پدر تفاوت معنی­داری وجود دارد.

- بین پیشرفت تحصیلی پاسخگویان بر­حسب میزان تحصیلات مادر تفاوت معنی­داری وجود دارد.

- بین پیشرفت تحصیلی پاسخگویان بر­حسب رشته تحصیلی تفاوت معنی­داری وجود دارد.

- بین پیشرفت تحصیلی پاسخگویان بر­حسب وضعیت زندگی با والدین تفاوت معنی­داری وجود دارد.

روش پژوهش

این تحقیق ازنظر هدف، ازنوع کاربردی و ازنظر زمانی، مقطعی است و هم­چنین از نظر کنترل شرایط پژوهش؛ یک بررسی پیمایشی است چون برای گردآوری داده­ها ازپرسشنامه استفاده می­شود و نیز میدانی است؛ چون در محیط واقعی یعنی آموزش و پروش (مدارس دخترانه) شهر تبریز اجرا می­شود. 

 

جامعه آماری، حجم نمونه و روش نمونه‏گیری

جامعه آماری این تحقیق را کلیه دانش‌آموزان دختر دبیرستانی شهر تبریز تشکیل می‌دهند، با توجه به آمار اخذ شده از اداره آموزش و پرورش استان آذربایجان­شرقی تعداد کل دانش­آموزان دختر دبیرستانی در سال تحصیلی 94 برابر 26860 نفر می‌باشد.

 

جدول شماره (1): جامعه آماری به تفکیک نمونه

ناحیه	تعداد
ناحیه 1	6397
ناحیه 2	3550
ناحیه 3	6277
ناحیه 4	6299
ناحیه 5	4337
کل	26860

 

به منظور تعیین حجم نمونه از فرمول کوکران استفاده شده است و با درجه دقت 5 درصد و سطح اطمینان 95 درصد حجم نمونه برابر 379 نفر به دست می‌آید.

 

نمونه‌گیری به صورت تصادفی طبقه­ای نسبتی انجام شد. به این ترتیب که هر یک از نواحی پنج­گانه به عنوان یک طبقه انتخاب و پس از آن به نسبت تعداد دانش­آموزان هر ناحیه، از آن­ها نمونه‌گیری می­شود. نمونه­گیری در بین هر ناحیه به صورت تصادفی انجام شد، از هر ناحیه به تعداد 4 تا 6 مدرسه انتخاب شده و از مدارس انتخاب شده به صورت تصادفی از دانش­آموزان نمونه­گیری شد.

 

تعریف متغیرها

سرمایهاجتماعىخانواده­

اصطلاح سرمایه اجتماعى خانواده، نشان ­دهنده یک گروه، شبکه اجتماعى و روابط بین افراد بالغ و کودکان است که در زمان رشد کودکان بسیار مهم است. آن­ چه که در سرمایه اجتماعى خانواده_­ها مهم است ارتباطات درون خانوادگى و بین خانوادگى است، کلمن دو نوع سرمایه اجتماعى را از هم تفکیک می­کند:

 سرمایه اجتماعى در داخل خانواده و سرمایه اجتماعى خارج از خانواده. سرمایه اجتماعی درون خانواده شامل: سرمایه ساختاری درون خانواده و سرمایه شناختی درون خانواده و سرمایه اجتماعی خارج از خانواده نیز شامل: سرمایه ساختاری بیرون خانواده و سرمایه شناختی بیرون خانواده می­شود(کلمن، 1990: 33).

ساختار اجتماعی درون خانواده در این تحقیق با نوع و میزان تعاملات بین اعضای خانواده و میزان حضور والدین در خانه تعریف و سنجش می­شود. ساختار اجتماعی بیرون خانواده در این تحقیق با نوع و میزان تحرک و جا­بجایی مکانی، فروبستگی (شکاف) بین نسلی و ارتبا­طات اجتماعی تعریف و سنجش می­شود. سرمایه اجتماعی شناختی درون خانواده در این تحقیق با سطح انتظارات والدین، آگاهی والدین، صمیمیت بین اعضای خانواده، اعتماد در درون خانواده و حمایت خانواده از فرد تعریف و سنجش می­شود و سرمایه اجتماعی شناختی بیرون خانواده دراین تحقیق بامیزان اعتماد بیرون خانواده، همکاری و حمایت اجتماعی تعریف و سنجش می­شود.

 

جدول شماره (2): تعریف عملیاتی سرمایه اجتماعی خانواده

ابعاد	شاخص­ها	گویه­ها
ساختار اجتماعی درون خانواده	تعداد اعضای خانواده	1 نفر،  2 نفر،  3 نفر،   بیش از 3 نفر
	حضور والدین در خانه	میزان حضور پدر، حضور مادر و حضور همزمان پدر و مادر در خانه
	تعاملات اعضای خانواده	میزان صحبت و درد دل، مشورت، کمک، دعوا و قهر
ساختار اجتماعی بیرون خانواده	تحرک مکانی	میزان تحرک و جابجایی خانه و میزان جابجایی مدرسه
	ارتباطات اجتماعی خانواده	میزان رفت و آمد با فامیل، همسایگان، دوستان و ...، عضویت در انجمن­هایی مانند: هیئت امنای مسجد، انجمن شعر و ادب و ...
	فروبستگی بین نسلی	میزان درک از طرف والدین، تشابه یا مغایرت ارزش­ها، میزان علاقه پاسخگو به شغل و تفریحات والدین
ساختارشناختی درون خانواده	سطح انتظارات والدین	میزان انتظارات معقول، سعی برای برآورده کردن انتظارات و ...
	آگاهی والدین	میزان مطالعه­ والدین، میزان استفاده از رسانه­ها، پیگیری اخبار، درک شرایط نوجوانی فرزندان و میزان اهمیت به تحصیل فرزندان
	صمیمیت اعضای خانواده	میزان احساس راحتی، صمیمیت، ترس و میزان گذشت
	اعتماد درون خانواده	میزان اعتماد به پدر و به مادر و عدم اعتماد به پدر و مادر
	حمایت درون خانواده	حمایت عاطفی و حمایت مادی
ساختارشناختی بیرون خانواده	اعتماد اجتماعی	میزان اعتماد به رسانه­ها، معلمان، سیاست­مداران، نهادها و ...
	همکاری اجتماعی	میزان همکاری با پلیس، شرکت در امور محله و مدرسه، انجمن­ها، امورخیریه و ...
	حمایت اجتماعی	میزان حمایت پلیس، دولت، وزارت بهداشت وقوه قضاییه از افراد

 

موفقیت تحصیلی

موفقیت تحصیلی عبارت است از: مسئول نهایی فرآیند یادگیری فعال که با کمک آموزش فعالیت­های تربیتی انجام می­گیرد، هم­چنین، سرعتی که دانش­آموز در تکمیل پایه‌ها و درجات گوناگون دارد و بر­حسب مقدار پیش­افتادگی و سرعت یا عقب­ماندگی وی اندازه­گیری می­شود­(بیابانگرد، 1383: 32).

موفقیت تحصیلی با استفاده از معدل کل دانش‌آموزان اندازه­گیری می­شود. موفقیت تحصیلی از روی معدل دانش­آموزان در سه گروه تقسیم­بندی می­شود:

 

جدول شماره (3): تعریف عملیاتی موفقیت تحصیلی

عنوان	شاخص
موفقیت پایین	معدل کمتر از 14
موفقیت متوسط	معدل بین 14 تا 17
موفقیت بالا	معدل بالای 17

ابزار اندازه­گیری

برای اندازه­گیری متغیرها از سوال و برای اندازه­گیری سازه­ها از ابزار (مقیاس) طیف لیکرت استفاده می­شود.

برای بررسی اعتبار پرسشنامه از روش اعتبار صوری و برای بررسی پایایی ابزار، از ضریب آلفای کرونباخ استفاده شد.

جدول شماره (4): جدول واریانس کل متغیرها

متغیر	واریانس کل
موفقیت تحصیلی	636/0
ساختار ­اجتماعی درون خانواده	531/0
ساختار ­اجتماعی بیرون خانواده	503/0
ساختار ­شناختی درون خانواده	643/0
ساختار­ شناختی بیرون خانواده	618/0

 

جدول شماره (5): جدول آلفای کرونباخ

متغیرها	آلفای کرونباخ
موفقیت تحصیلی	71/0
ساختار­ اجتماعی درون خانواده	80/0
ساختار ­اجتماعی بیرون خانواده	79/0
ساختار ­شناختی درون خانواده	74/0
ساختار ­شناختی بیرون خانواده	77/0

چون ضریب آلفای کرونباخ برای تمامی متغیرها بیش از 70/0 محاسبه گردد، پایایی پرسشنامه مطلوب ارزیابی می­شود.

 

یافته­ها

8/20 درصد از پاسخگویان در پایه اول، 7/25 درصد در پایه دوم، 4/27 درصد در پایه سوم و 1/20 درصد در پایه چهارم مشغول به تحصیل بوده­اند. 8/20 درصد از پاسخگویان اول عمومی، 5/25 درصد علوم انسانی، 1/32 درصد علوم تجربی، 5/10 درصد رشته ریاضی و فیزیک و 1/11 درصد هم دانش­آموز کاردانش و فنی­حرفه­ای هستند. 4/24 درصد از پاسخگویان معدلی­کمتر از 14 داشته­اند، درحالی که 1/46 درصد بین 14 تا 17 و 5/29 درصد معدلی بالای 17 داشته­اند. 2/20 درصد از پاسخگویان معدلی کمتر از 14 داشته­اند، در حالی که 3/51 درصد بین 14 تا 17 و 4/28 درصد معدلی بالای 17 داشته­اند. میزان تحصیلات پدر 5/5 درصد از پاسخگویان در سطح ابتدایی، 6/22 درصد در سطح راهنمایی، 4/23 درصد در سطح راهنمایی، 1/8 درصد در سطح فوق ­دیپلم، 5/25 درصد در سطح لیسانس و 7/17 درصد، فوق لیسانس یا بالاتر بوده است. میزان تحصیلات 4/9 درصد از پاسخگویان در سطح ابتدایی، 4/23 درصد در سطح راهنمایی، 2/24 درصد در سطح راهنمایی، 2/4 درصد در سطح فوق ­دیپلم، 4/28 درصد در سطح لیسانس و 3/10 درصد فوق ­لیسانس یا بالاتر بوده است. 3/7 درصد از پدران پاسخگویان بیکار بوده­اند، هم­چنین 2/49 درصد از پدران پاسخگویان، شغل آزاد داشته­اند، درحالی­که 1/28 درصدکارمند، 8/1 درصد پزشک بوده­اند، 8/5 درصد در مشاغل پزشکی و 6/7 درصد نیز درمشاغل نظامی و انتظامی مشغول بوده­اند. 3/62 درصد از مادران پاسخگویان خانه­دار بوده­اند، هم­چنین 3/2 درصد از مادران پاسخگویان شغل آزاد داشته­اند، در حالی که 6/13 درصد کارمند، 1/1 درصد پزشک بوده­اند، 1/8  درصد در مشاغل پزشکی و 6/1 درصد نیز در مشاغل نظامی و انتظامی مشغول بوده­اند. پدر و مادر 2/94 درصد از پاسخگویان هر دو درقید حیات هستند، درحالی­که 1/3 درصد از پدران و 1/2 درصد از مادران فوت نموده­اند و 5/0 درصد نیز هم پدر و هم مادرشان فوت نموده­اند، 5/86 درصد از پاسخگویان با هر دو والدشان زندگی می­کنند، 1/1 درصد نیز با هیچ یک زندگی نمی­کنند، درحالی که 4/2 درصد با پدر و 2/4 درصد فقط با مادرشان زندگی می­کنند. تعداد فرزندان خانواده­های 6/12 درصد از پاسخگویان 1 نفر، 2/75 درصد 2 نفر، 7/8 درصد 3 نفر و تنها 4/3 درصد بیش از 3 نفر بوده­اند.

- بین میزان سرمایه اجتماعی خانواده و میزان موفقیت تحصیلی دانش‌آموزان دختر دبیرستانی شهر تبریز رابطه وجود دارد و شدت این رابطه با توجه به ضریب همبستگی پیرسون (762/0) مستقیم و قوی می­باشد، به طوری که می­توان گفت: با افزایش میزان سرمایه اجتماعی خانواده، میزان موفقیت تحصیلی دانش‌آموزان افزایش می­یابد.

- بین ساختار اجتماعی درون خانواده و میزان موفقیت تحصیلی دانش‌آموزان دختر دبیرستانی شهر تبریز رابطه وجود دارد و شدت این رابطه با توجه به عدد مقابل ضریب همبستگی پیرسون (674/0) مستقیم و قوی می­باشد، به طوری که می­توان گفت: با تقویت ساختار اجتماعی درون خانواده، میزان موفقیت تحصیلی دانش‌آموزان افزایش می­یابد.

- بین ساختار اجتماعی بیرون خانواده­ها و میزان موفقیت تحصیلی دانش‌آموزان دختر دبیرستانی شهر تبریز رابطه وجود دارد و شدت این رابطه با توجه به عدد مقابل ضریب همبستگی پیرسون (619/0) مستقیم و قوی می­باشد، به طوری که می­توان گفت: با تقویت ساختار اجتماعی بیرون خانواده، میزان موفقیت تحصیلی دانش‌آموزان افزایش می­یابد.

- بین ساختار­شناختی درون خانواده­ها و میزان موفقیت تحصیلی دانش‌آموزان دختر دبیرستانی شهر تبریز رابطه وجود دارد و شدت این رابطه با توجه به عدد مقابل ضریب همبستگی پیرسون (749/0) مستقیم و قوی می­باشد، به طوری ­که با تقویت ساختارشناختی درون خانواده، میزان موفقیت تحصیلی دانش‌آموزان افزایش می­یابد.

- بین ساختار­ شناختی بیرون خانواده­ها و میزان موفقیت تحصیلی دانش‌آموزان دختر دبیرستانی شهر تبریز رابطه وجود دارد و شدت این رابطه با توجه به عدد مقابل ضریب همبستگی پیرسون (737/0) مستقیم و قوی می­باشد، به طوری­که با تقویت ساختارشناختی درون خانواده، میزان موفقیت تحصیلی دانش‌آموزان افزایش می­یابد.

- بین سرمایه اجتماعی خانواده­های پاسخگویان بر­حسب میزان تحصیلات پدر تفاوت معنی­داری وجود دارد.

- بین سرمایه اجتماعی خانواده­های پاسخگویان بر­حسب میزان تحصیلات مادر تفاوت معنی­داری وجود دارد.

- بین سرمایه اجتماعی خانواده­های پاسخگویان بر­حسب رشته تحصیلی تفاوت معنی­داری وجود دارد.

- بین پیشرفت تحصیلی خانواده­های پاسخگویان بر­حسب میزان تحصیلات پدر تفاوت معنی­داری وجود دارد.

- بین پیشرفت تحصیلی خانواده­های پاسخگویان بر­حسب میزان تحصیلات مادر تفاوت معنی­داری وجود دارد.

- بین پیشرفت تحصیلی خانواده­های پاسخگویان بر­حسب رشته تحصیلی تفاوت معنی­داری وجود دارد.

هم­چنین نتایج رگرسیون نیز نشان داد که سرمایه اجتماعی شناختی درون خانواده عمده­ترین نقش را در تعیین میزان موفقیت تحصیلی دانش­آموزان ایفا می­کند، این متغیر با قدرت تبیین و تاثیر 23 درصدی و قابلیت پیش­بینی 51 درصدی در رتبه اول تاثیرگذاری قرار می­گیرد، پس از سرمایه اجتماعی شناختی درون خانواده­، بعد سرمایه­ اجتماعی ساختاری درون خانواده با تاثیر 20 درصدی و قدرت پیش­بینی 40 درصدی در رتبه دوم، سرمایه اجتماعی شناختی بیرون خانواده در رتبه سوم و سرمایه اجتماعی ساختاری بیرون خانواده در رتبه چهارم قرار می­گیرند. نتیجه کلی این تحقیق نشان داد که:

بین میزان سرمایه اجتماعی خانواده و میزان موفقیت تحصیلی دانش‌آموزان دختر دبیرستانی شهر تبریز رابطه وجود دارد، این نتیجه با نتایج تحقیقات محبوبی(1387)، سمیعى(1389)، نازک­تبار و ویسی­(1390)، وایت­(1998)، موریس­(2010) و گلیسپیه­(2013) کاملاًهمخوانی دارد و با نتایج تحقیقات شریفی و کاکاوندی ­(1388)، فاضل وهمکاران­(1390) و خانی(1393) دربرخی نتایج همخوانی دارد ولی دربرخی نتایج همخوانی ندارد و با نتایج تحقیق مهری­(1384) کاملاً ناهمخوان است.

 

نتیجه­گیری و بحث

در این پژوهش موفقیت تحصیلی یک طرف­ رابطه و سرمایه اجتماعی خانواده با ابعاد چهار­گانه پارسونز: 1. ساختار سرمایه اجتماعی درون خانواده و ساختار سرمایه اجتماعی بیرون خانواده ­(بر گرفته از نظریه­های پاتنام، کلمن و لین) 2. ساختار سرمایه شناختی درون و ساختارشناختی درون خانواده ­(بر گرفته از نظریه­های پاتنام، لین و فوکویاما) طرف دیگر رابطه بودند.

اصطلاح سرمایه اجتماعى خانواده، نشان­ دهنده یک گروه، شبکه اجتماعى و روابط بین افراد بالغ و کودکان است که در زمان رشد کودکان بسیار مهم است، آن ­چه که در سرمایه اجتماعى خانواد­ه­ها مهم است ارتباطات درون خانوادگى و بین خانوادگى است. کلمن دو نوع سرمایه اجتماعى را از هم تفکیک می­کند: 1. سرمایه اجتماعى در داخل خانه و 2. سرمایه اجتماعى خارج از خانواده، به عبارتى کلمن و بسیارى از پژوهشگران براى سنجش سرمایه اجتماعی، ارتباط­های درون خانوادگى و بین خانوادگى را به عنوان شاخص­هاى اساسى مورد نظر قرار داده­اند. سرمایه اجتماعى داخل خانواده زمانى را در بر می­گیرد که والدین با یکدیگر و بچه­ها­ی­شان می­گذرانند. ارتباط­های درون خانواده به عبارت دیگر، تعاملات والدین-  کودکان در دل خانواده، سرمایه اجتماعی درون خانواده به شمار می­آید. سرمایه اجتماعى بیرون خانواده به روابط خارج خانه، در درون اجتماع کلى­تر می­پردازد که هنجارهاى قو­ى­ترى براى کمک به اعضاى خانواده نسبت به اعضاى غیر خانواده به وجود مى­آورد­. سرمایه اجتماعى بیرون خانواده شامل:  ارتباط با گروه­ها و نهادها ازجمله خویشاوندان و همسایگان و ارتباط بااولیاء و مربیان و مسئولان مدرسه است، بنابراین سرمایه اجتماعى به دو بعد سرمایه اجتماعى درون ­خانوادگى و بیرون خانوادگى تقسیم می­شود:

 

الف)سرمایهاجتماعىدرونخانواده

سرمایه اجتماعى درون خانواده شامل: هنجارها، شبکه­هاى اجتماعى و روابط بین والدین و فرزندان­شان است که براى فرزندان به ­ویژه در دوران جامعه­پذیرى بسیار گرانبها است، این سرمایه اجتماعى از طریق سرمایه­گذارى در کنش ­متقابل بین افراد خانواده و با ایجاد فرصت براى کنش­هاى بین شخصى و هم­چنین فراوانى و مدت ­زمان کنش ظاهر مى­شود.

کلمن بر روابط والدین- فرزندان تاکید می­کند و از حضور فیزیکى والدین در خانواده و رسیدگى به فرزندان به عنوان شاخص اندازه­گیرى استفاده مى­کند. کلمن نمونه­اى از دانش­آموزان را مطالعه کرد و پیوندى بین سرمایه انسانى و اجتماعى به وجود آورد. پیش­فرض او این بود که سرمایه اجتماعى متفاوت خانواده­ها، سطوح مختلف سرمایه اجتماعى قابل دسترسى را براى کودکان ایجاد می­کند. او سرمایه اجتماعى را با چند عامل زیر در ارتباط مى­دانست:

- حضور والدین در خانه (یک یا هر دو نفر)

- تعداد فرزندان

- ترکیب متفاوت والدین

-انتظار مادران از آموزش بچه

- تحرک خانواده

- حضور در کلیسا

کلمن بیان مى­کند: سرمایه اجتماعى خانواده همانند سرمایه­هاى دیگر، در خوشبختى کودک به ­ویژه دستاوردهاى­آموزشى او اثرات مهم و یکسانى دارد. وى سرمایه اجتماعى را درتسهیلات خوشبختى کودکان به­عنوان منبعى لازم و ضرورى مى­شناسد. به نظرکلمن سرمایه اجتماعى، ذاتاً در روابط والدین و فرزند وجود دارد. او در مورد نحوه این روابط به میزان وقت و انرژى­که والدین در کمک به فرزندان­شان سرمایه­- گذارى مى­کنند اشاره دارد. سرمایه اجتماعى درون خانواده ساز و کار مهمى است ­که ازطریق آن انتظار- های تحصیلى والدین به فرزندان انتقال می­یابد و انتظارهای تحصیلى آن­ها را تحت ­تاثیر قرار می­دهد. کلمن به اهمیت سرمایه اجتماعى بیرون خانواده تاکید نموده است، این سرمایه به شبکه اجتماعى خانواده دراجتماع و رابطه آن با دیگر نهادهاى اجتماع و اعضاى اجتماع مانند مدارس و سازمان­هاى اجتماعى اشاره دارد. وى پیشنهاد مى­کندکه تماس بین­کودک و خانواده، دوستان، جامعه و مدرسه­اش مى­تواند به دستاورد­- هاى آکادمیک بالایى تبدیل شود، این تماس­ها محصول روابط و درگیرى­هاى اجتماعى است که سرمایه اجتماعى نام دارد. بر اساس پژوهش­های آموزشى، میزان ترک تحصیل بالا به آسانى یک رخداد و اتفاق نیست، بلکه حاصل یک فرایند طولانى­تر از عقب گرد تحصیلى است. بسیارى از شرایط و عوامل مختلف با فرایند رهایى تحصیلى، جمع شده­اندکه دستاوردهاى تحصیلی پایین، مدرسه­گریزى، رفتار مخرب و ابعاد آموزشى پایین حاصل آن­ها است.

پاول و پارسل شاخص­های زیر را براى سرمایه اجتماعى خانواده در نظر گرفته­اند:

- توجه والدین به فعالیت­هاى فرزندان

- شناخت والدین از دوستان و همکلاسى­هاى فرزندان­شان

- توجه والدین به فعالیت­هاى مدرسه یا برنامه­ریزى در مورد آن­ها

 

ب)سرمایهاجتماعىبیرونخانواده

این نوع سرمایه شامل گروه­های زیر است:

- دوستان و همسایگان

پوتنام، شبکه­هاى همسایگى را درتقویت سرمایه اجتماعى مفید و موثر مى­داند پیش از او نیز مطالعات  دقیقى پیرامون شبکه­هاى دوستان و همسایگان انجام شده بود. مطالعه پوتنام در زمینه زندگى آمریکایى نشان مى­دهد که این نوع زندگی، انواع مختلف شبکه­هاى اجتماعى سرمایه اجتماعى را حمایت مى­کند (استون، 2000­).

- خویشاوندان

خویشاوندان به عنوان گروه­هایى که مى­توانند حمایت اجتماعى فراهم سازند، کمتر در مطالعات مربوط سرمایه اجتماعى مورد توجه قرار گرفته­اند به عبارت دیگر، مطالعات اندکى درباره شبکه­هاى اعضاى خانواده و خویشاوندان که متعلق به یک گروه خانگى است انجام شده است (اگر چه حمایت درون نسلى اجتماعى خودش یک مرکز مطالعات تلقى مى­شود).

- تحرک و جابجایی مکانی

جابجایی خانه و مدرسه یا به عبارت دیگر تغییر محل سکونت و محل تحصیل با ایجاد گروه­های جدید برای فرد بر سرمایه اجتماعی تاثیر می­گذارد.

- فروبستگی بین نسلی

فاصله گرفتن نسل والدین و فرزندان نیز عاملی است که موجب دگرگونی سرمایه اجتماعی فرد می­شود.

کلمن بر اهمیت سرمایه اجتماعى که در خارج از خانواده قرار دارد نیز تاکید کرده است. این سرمایه به شبکه اجتماعى خانواده در اجتماع و رابطه آن با دیگر نهادهاى اجتماعى و اعضاى اجتماع اشاره دارد.  سرمایه شناختی درون خانواده شامل شاخص­هایی مانند: سطح انتظارات والدین، آگاهی والدین، صمیمیت بین اعضای خانواده، اعتماد در درون خانواده و حمایت خانواده و سرمایه اجتماعی شناختی بیرون خانواده شامل شاخص­هایی مانند: اعتماد بیرون خانواده، همکاری و حمایت اجتماعی را در بر می­گیرد.

مکانیل و رالف(1999) براى سرمایه اجتماعى خانواده، ابعاد مختلفى را پیشنهاد کرده­اند:

- بحث بین والدین و فرزندان

- نظارت بر امور تحصیلى فرزندان

- توجه و مشغولیت والدین در امور مربوط به اولیاء و آموزگاران

پژوهش­های هوگان در مورد سرمایه اجتماعى در خانواده­ها نشان داده است که سرمایه اجتماعى در خانواده شامل ارتباط بین نسل­ها، بین بچه­هاى جوان و والدین سالخورده آن­ها، بین بچه­ها و پدربزر­گ­ها و مادربزر­گ­ها، نامادر­ى­ها و ناپدرى­ها و دیگر اعضاى خانواده است، با جمع­بندی درادبیات سرمایه­اجتماعى، تعاملات والدین و دانش­آموز و دانش­آموز با خویشاوندان و آشنایان به عنوان یکى از شکل­هاى مهم سرمایه اجتماعى، نقش مهمى در عملکرد تحصیلى و موفقیت­هاى تحصیلی دانش­آموزان دارد، وى خاطر نشان مى­سازدکه دانش­آموزانى که والدین آن­ها از طبقه متوسط هستند از توجه زیاد والدین خود درمنزل و مدرسه برخوردارند، این والدین از طریق متناسب ساختن برنامه­هاى تحصیلى با نیازهاى فرزندان­شان و ارائه کمک­هاى فراوان به فرزندان­شان در منزل در مقایسه با کودکان متعلق به طبقات فقیر، مزایاى تحصیلى بیشترى را براى فرزندان­شان فراهم می­کنند.

هم­چنین پژوهش­ها نشان می­دهد که افزایش سطح حمایت والدین، نظیر کمک تحصیلى در منزل، شیوه فرزندپرورى، نظارت بر فرزندان، واکنش به نمرات کسب شده و توجه به موضوع­های درسى، دانش­­آموزان را تشویق مى­کند که دبیرستان را به اتمام برسانند. داگلاس علاوه ­بر توجه به نقش والدین در تشویق کودکان به تحصیل به تمایزهاى بین والدین نیز توجه دارد، به نظر وى علاقه­مندى والدین و شور و شوق آن­ها به تعلیم و تربیت فرزندان­شان را نمى­توان از کیفیت تحصیلى و فرهنگى خود والدین و محیط خانوادگى که براى فرزندان فراهم مى­کنند جدا کرد، دراین مورد نمى­توان گفت­که چیزى به نام علاقه­مندى درخلأ وجود دارد. والدینى­که خوب تحصیل­کرده­اند علاقه دارند فرزندشان نیز مانند خودشان از تعلیم و تربیت خوب بهره­مند شوند و آماده­اندکه شرایط و در مواردى پول لازم را براى این امر فراهم آورند، در خانواده­هایی­که والدین از طریق کلام و رفتار به علم دانش­آموز و معلم او احترام می­گذارند موفقیت تحصیلی در این خانواده­ها بیشتر مشاهده می­شود، هم­چنین در خانواده­هایی که والدین با کتاب، روزنامه و مطالعه سر و کار دارند علاقه­مندی فرزند هم به مطالعه و به خصوص درس افزایش می­یابد، در خانواده­هایی که فرزندان احساس امنیت روانی می­کنند و پیوسته پدر و مادر را حامی و پشتوانه خود می­دانند انرژی­های روانی آن­ها برای تحصیل و موفقیت صرف می­شود. والدین باید این اصل تربیتی را بیاموزند که همه دانش­آموزان در یک زمان ثابت به یک سطح یادگیری نمی­رسند بلکه زمان برای آن­ها متفاوت است. گاهی لازم است ساعات درسی افزایش یابد و یا استفاده از معلم کمکی، کتاب راهنما، سی­دی­های آموزشی و حضور در کلاس­های جبرانی بسیار مناسب و مفید خواهد بود، در خانواده­هایی که والدین با ویژگی­های روانی و شخصیتی فرزندان خود آشنایی دارند و آن­ها را ارضا می­کنند، تشویق فرزندان و پاداش­دهی به موقع، علاقه­مندی آن­ها را برای یادگیری بالا برده و موجب پیشرفت تحصیلی دانش­آموزان می­شود.

 

پیشنهادها

نتایج این تحقیق نشان دادند:

- بین ساختار ­شناختی بیرون خانواده­ها و میزان موفقیت تحصیلی دانش‌آموزان دختر دبیرستانی شهر تبریز رابطه وجود دارد. در این راستا پیشنهاد می­شود:

دولت و مسئولین فرهنگی­کشور در برنامه­ریزی­­های آموزشی درکنار عوامل اقتصادی به عوامل اجتماعی و فرهنگی نیز توجه کنند، زیرا پرداختن به امور فرهنگی و سرمایه­گذاری در این زمینه، شرایط لازم برای تقویت سرمایه اجتماعی را فراهم خواهدکرد این سرمایه­گذاری نوعی سرمایه­گذاری زیربنایی است­که موجب ارتقاء و موفقیت تحصیلی دانش­آموزان خواهد شد. معلمان با رفتار صادقانه و مبتنی ­بر احترام و البته قانون­مدار خود، حس اعتماد را در بین دانش­آموزان و خانواده­های­شان ایجاد نمایند تا خانوداه­ها با افزایش اعتماد به معلمان و مسئولین مدرسه با شرکت فرزندان­شان در برنامه­ها و فوق­برنامه­های آموزشی مدرسه، زمینه موفقیت تحصیلی دانش­آموزان را فراهم نمایند.

حمایت دولت از خانواده­ها و به­ ویژه خانواده­های آسیب­پذیر از طریق روش­هایی مانند آموزش درسی همگانی در رسانه­ها نیز می­تواند موجب موفقیت تحصیلی دانش­آموزان شود.

- بین ساختارشناختی درون خانواده­ها و میزان موفقیت تحصیلی دانش‌آموزان دختر دبیرستانی شهر تبریز رابطه وجود دارد، در این راستا پیشنهاد می­شود:

والدین انتظارات معقولی از فرزندان­شان در زمینه تحصیلی داشته باشند و از مقایسه بی­اساس فرزندان خود با سایرین پرهیز کرده و استرس را از فرزندان­شان دور کنند.

در صورت برآورده نشدن حتی انتظارات معقول یا بخشی از آن، فوراً به فکر تنبیه جسمی یا روحی فرزندان نیافتند و به فکر علت و راه چاره برای تلاش مجدد باشند.

والدین سعی کنند محیطی عاری از ترس و بر­ مبنای احترام، اعتماد و احساس مسئولیت در درون خانواده حاکم سازند.

والدین آگاهی خود را با مطالعه، استفاده بهینه از رسانه­ها و مشاوره با متخصصان برنامه­ریزی درسی و روان­شناسان تربیتی افزایش دهند.

- بین ساختار اجتماعی درون خانواده­ها و میزان موفقیت تحصیلی دانش‌آموزان دختر دبیرستانی شهر تبریز رابطه وجود دارد، در این راستا پیشنهاد می­شود:

والدین با برنامه­ریزی اوقات فراغت درون منزل مانند مشاعره، بحث سیاسی، تعریف لطیفه و روایت و ...، میزان صحبت، درد دل و مشورت اعضای خانواده با همدیگر را افزایش دهند، این امور موجب تقویت سرمایه اجتماعی ساختاری درون خانواده­ها شده و بر موفقیت تحصیلی فرزندان تاثیر مثبتی می­گذارد.

پدر و مادر با مطالعه کتب روان­شناسی خانواده و تربیت فرزند برآستانه تحمل خود افزوده و از دعواها و قهرهای مداوم و بی­اساس پرهیز کنند، این کار موجب آرامش فضای درون خانواده و در نتیجه موفقیت تحصیلی فرزندان می­شود.

پدر و مادر با بیان مشکلات کاری و مالی خود حس مسئولیت­پذیری را در خانواده افزایش دهند، این امر موجب می­شود حس مسئولیت­پذیری فرزندان افزایش یافته و الزامی خود خواسته در ایشان نسبت به تلاش برای موفقیت تحصیلی ایجاد گردد.

اعضای خانواده در امورات هم به یکدیگر کمک کنند. یکی از این زمینه­های کمک کردن، کمک به امور تحصیلی همدیگر است که موجب موفقیت تحصیلی اعضای خانواده می­شود.

پدر و مادر حضور همزمان خود در خانه را افزایش دهند، این حضور ضمن نظارتی نامحسوس، می­تواند کمی­ها و کاستی­های تحصیلی فرزندان را جبران نموده و موجب موفقیت تحصیلی شود.

- بین ساختار اجتماعی بیرون خانواده­ها و میزان موفقیت تحصیلی دانش‌آموزان دختر دبیرستانی شهر تبریز رابطه وجود دارد، در این راستا پیشنهاد می­شود:

- اگر احساس می­شودکه تحرک و جا­بجایی مکانی (منزل یا حداقل­مدرسه) موجب موفقیت تحصیلی فرزندان خواهد شد، در صورت امکان آن را انجام دهند و در صورت عدم امکان نظارت بیشتری بر روابط فرزندان در محله و مدرسه داشته باشند.

- روابط اجتماعی خود را با فامیل، همسایه­ها، دوستان و همکاران­شان، خانواده دوستان یا همکلاسی­های فرزندان و ... افزایش دهند تا بر سرمایه اجتماعی­شان افزوده شود، البته این روابط باید کنترل­شده و بر اساس ضوابطی باشد، این افزایش سرمایه موجب می­شود خانواده­ها از تجارب سایر خانواده­هایی که فرزندان موفقی در تحصیل داشته­اند استفاده کنند، هم­چنین از تجارب خانواده­هایی که فرزاندان­شان در تحصیل موفق نبوده­اند نیز می­توان برای پیشگیری و عبرت استفاده نمایند.

خانواده­ها و به ویژه والدین عضویت و میزان فعالیت خود را درانجمن­هایی مانند: هیئت امنای مسجد، انجمن شعر و ادب، انجمن­های علمی، انجمن­های شغلی، انجمن­های خیریه، انجمن­های ورزشی، حفظ محیط­زیست، احزاب سیاسی، بسیج و به خصوص انجمن اولیا و مربیان مدرسه افزایش دهند تا بر سرمایه اجتماعی­شان افزوده شود، این افزایش سرمایه بر تجارب والدین افزوده و موجب برنامه­ریزی بهتر برای تحصیل و موفقیت تحصیلی­ فرزندان خواهد شد البته این فعالیت­ها نیز باید کنترل ­شده و بر اساس ضوابطی باشد.

والدین به شرایط نوجوانی و ارزش­های نسل جدید و تفریحات مورد علاقه فرزندان­شان احترام قائل شوند و محیطی مبتنی بر تفاهم در منزل ایجاد نمایند تا فرزندان با احساس راحتی در خانواده، بر موفقیت­ خود بیافزایند.

 

منابع

بیابانگرد، ا .(1381). روش پژوهش. تهران: انتشارات سنجش. چاپ اول.

پاتنام، ر. (1380).سرمایه اجتماعی (تعاریف و مفاهیم). ترجمه: م، دلفروز. تهران: انتشارات امیرکبیر.

شریفی، ا؛ و دیگری. (1388). رابطه سرمایه اجتماعی خانواده با هویت جوانان. فصلنامهتخصصیپژوهشجوانان،فرهنگو جامعه. شماره 4.

فاضل، ر؛ و همکاران. (1390). سرمایه اجتماعی خانواده و عوامل موثر بر آن، (مطالعه موردی شهر قم).  فصلنامهمطالعاتجامعهشناختیایران. سال1، شماره 2.

کلمن، ج. (1387). بنیادهای نظریه اجتماعی. ترجمه: م، صبوری. تهران: نشر نی.

کلمن، ج. (1377). بنیادهای نظریه­های جامعه­شناسی. ترجمه: م، میردامادی. تهران: نشر نی.

گیدنز، آ. (1383). تجدد و تشخص. ترجمه: ن، موفقیان. تهران: نشر نی. چاپ دوم­.

مهری، ک. (1384). بررسی تاثیر سرمایه اجتماعی بر موفقیت تحصیلی دانش­آموزان شهر تبریز.  فصلنامه خانواده و پژوهش. سال 2، شماره 2.

نازک­تبار، ح؛ و دیگری. (1390). واکاوی رابطه سرمایه اجتماعی با تحصیل فرزندان.  فرایند مدیریت و توسعه. شماره 68 و 69.

Bourdieu, P. (1986). The forms of capital. Handbook of Theory and Research for Sociology of Education. New York: Greenwood Press.

Coleman, J. (1990). Foundations of Social Theory. Cambridge: Harvard University Press.

Gillespie, B. (2013). Adolescent behavior and achievement, social capital, and the timing of geographic mobility. Advances in Life Course Research. Vol. 18, Issue 3, P.p: 223–233.

Reeskens Tim and MarcHooghe. (2007). cross-cultural measurement equivalence of generalized trust. soc zndic Res (2008), P.p: 515-532.

Winter, I. (2000). Family Life and Social Capital:toward a theorized understanding, Working Paper No. 21. Australian Institute of Family Studies ,Melbourn. No.18, ISBN 0-8213-5-566.

 

 

 

 

 

 

 

---

[1]. کارشناسی­ارشد جامعه­شناسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز – ایران.    

[2]. عضو هیات علمی دانشگاه شهید مدنی آذربایجان، گروه مطالعات خانواده­؛ تبریز - ایران (نویسنده مسئول).         

[3]^. Colman

[4]^­.Giddens

مراجع

بیابانگرد، ا .(1381). روش پژوهش. تهران: انتشارات سنجش. چاپ اول.

پاتنام، ر. (1380).سرمایه اجتماعی (تعاریف و مفاهیم). ترجمه: م، دلفروز. تهران: انتشارات امیرکبیر.

شریفی، ا؛ و دیگری. (1388). رابطه سرمایه اجتماعی خانواده با هویت جوانان. فصلنامهتخصصیپژوهشجوانان،فرهنگو جامعه. شماره 4.

فاضل، ر؛ و همکاران. (1390). سرمایه اجتماعی خانواده و عوامل موثر بر آن، (مطالعه موردی شهر قم).  فصلنامهمطالعاتجامعهشناختیایران. سال1، شماره 2.

کلمن، ج. (1387). بنیادهای نظریه اجتماعی. ترجمه: م، صبوری. تهران: نشر نی.

کلمن، ج. (1377). بنیادهای نظریه­های جامعه­شناسی. ترجمه: م، میردامادی. تهران: نشر نی.

گیدنز، آ. (1383). تجدد و تشخص. ترجمه: ن، موفقیان. تهران: نشر نی. چاپ دوم­.

مهری، ک. (1384). بررسی تاثیر سرمایه اجتماعی بر موفقیت تحصیلی دانش­آموزان شهر تبریز.  فصلنامه خانواده و پژوهش. سال 2، شماره 2.

نازک­تبار، ح؛ و دیگری. (1390). واکاوی رابطه سرمایه اجتماعی با تحصیل فرزندان.  فرایند مدیریت و توسعه. شماره 68 و 69.

Bourdieu, P. (1986). The forms of capital. Handbook of Theory and Research for Sociology of Education. New York: Greenwood Press.

Coleman, J. (1990). Foundations of Social Theory. Cambridge: Harvard University Press.

Gillespie, B. (2013). Adolescent behavior and achievement, social capital, and the timing of geographic mobility. Advances in Life Course Research. Vol. 18, Issue 3, P.p: 223–233.

Reeskens Tim and MarcHooghe. (2007). cross-cultural measurement equivalence of generalized trust. soc zndic Res (2008), P.p: 515-532.

Winter, I. (2000). Family Life and Social Capital:toward a theorized understanding, Working Paper No. 21. Australian Institute of Family Studies ,Melbourn. No.18, ISBN 0-8213-5-566.