ارزیابی و مکان‌یابی بهینه پارکینگ های عمومی با استفاده از مدل AHP در شهر رشت

مطالعات برنامه ریزی سکونتگاه های انسانی

مقاله 8، دوره 11، شماره 35، شهریور 1395، صفحه 117-130   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

فرهاد جوان^{* 1}؛ مرضیه غنی پور تفرشی²

¹دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی روستایی، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران

²دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران

چکیده

پارکینگ ها به عنوان یکی از مهم‌ترین زیرساخت‌های شهری نقش عمده‌ای در کاهش پارک حاشیه‌ای و روانی ترافیک ایفا می‌کنند. امروزه در کلان‌شهرها به علت محدودیت زمین و فضا با ایجاد پارکینگ های عمومی مدیریت بهینه در جهت افزایش خدمات‌دهی به حجم زیادی از وسایط نقلیه اعمال می‌شود، پارکینگ ها عمومی زمانی می‌توانند کارایی لازم را داشته باشند که از مکان‌یابی بهینه فضا - مکانی برخوردار گردند. رشت و شبکه حمل‌ونقل آن در حال حاضر با مشکل اساسی کمبود پارکینگ جهت کاربری مسکونی و سایر کاربری‌ها روبرو بوده و بارگذاری فعالیت‌ها بدون توجه به این کاربری سبب گردیده که این مسئله به تدریج به عنوان یک معضل شهری خود را بروز دهد. این مشکل در نقاط پرتراکم که از کاربری‌های چندگانه شهری به ویژه کاربری اداری - تجاری و گذران اوقات فراغت برخوردارند خود را به شکل حادی نمایان می‌سازد شهر رشت به لحاظ عدم برخورداری از شبکه بزرگراهی علاوه بر عبور و مرور داخلی ناحیه، پذیرای حمل‌ونقل عبوری سایر نواحی استان  نیز بوده و عدم مکان‌یابی بهینه پارکینگ های موجود از مشکلات مهم این شهر است. در این پژوهش به منظور مکان‌یابی بهینه پارکینگ های عمومی در جهت کارایی بیشتر محدوده مورد مطالعه ابتدا مطالعات اولیه جهت شناسایی معیارهای تأثیرگذار بر انتخاب محل بهینه پارکینگ انجام، و با استفاده از روش تحلیل سلسله مراتبی (AHP)، وزن دهی معیارها صورت پذیرفت و در نهایت با استفاده از  سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) محدوده‌های مناسب جهت احداث پارکینگ های عمومی پیشنهاد گردید.

کلیدواژه‌ها

پارکینگ عمومی؛ سیستم اطلاعات جغرافیایی(GIS)؛ تحلیل سلسله مراتبی (AHP)؛ شهر رشت

مراجع

1. آسایش، حسین و استعلاجی، علیرضا. (1382). اصول و روش­های برنامه­ریزی ناحیه­ای(مدل، روش­ها و فنون). ری. دانشگاه آزاد اسلامی واحد شهر ری.

2. اصغر پور، محمدجواد. (1383). مدل­های تصمیم‌گیری چند معیاره. جلد سوم. تهران: دانشگاه تهران.

3. پاشاپور، حجت­اله؛ توکلی نغمه، مصطفی؛ نوری، ابوالفضل و رضایی، الناز. (1393). مکان‌یابی و تعیین محدوده قابل توسعه شهر کوهدشت با استفاده از منطق فازی و سیستم اطلاعات جغرافیایی. جغرافیایی سرزمین، دوره 11، شماره 44، 77- 88.  

4. پورمحمدی، محمدرضا. (1387). برنامه‌ریزی کاربری اراضی شهری. تهران: سمت.

5. پورشیخیان، علیرضا و ابراهیمی، سیده اعظم. (1391). تحلیل معیارهای مکان‌یابی مراکز بهداشتی درمانی شهر بندر انزلی. فصلنامه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری چشم‌انداز زاگرس، دوره 4، شماره 13، 39-57.  

6. خمر، غلامعلی؛ شاه مرادی، لقمان و حیدری تاشه کبود. (1392). معیارهای مکان‌یابی پارک­های شهری برای ارتقاء محیط اجتماعی (مطالعه موردی: پارک یعقوب لیث شهر زابل). پژوهش و برنامه‌ریزی، دوره 4، شماره 12، 117-134.  

7. ذکرالهی، محمد. (1380). روش‌شناسی مکان‌یابی و قیمت‌گذاری توقفگاه‌های تجمعی. پایان‌نامه کارشناسی ارشد منتشر نشده، دانشگاه علم و صنعت ایران، به راهنمایی دکتر احمدی‌نژاد.

8. رحمانپور، علی‌اکبر. (1389،). معیارهای مکان‌یابی مدارس و ارزیابی آن‌ها. رشد آموزش جغرافیا، دوره 24، شماره 90، 24- 31.

9. رشیدی ابراهیم حصاری، اصغر؛ رجیب زاده، سعید و امان پور، شاهرخ. (1392). مکان‌یابی بهینه پارکینگ­های طبقاتی با استفاده از روش فازی و مدل AHP در محیط  GIS (مطالعه موردی: شهر بناب). در اولین همایش بین‌المللی و چهارمین همایش ملی عمران شهری: سنندج.

10. رضویان، محمدتقی. (1381). برنامه‌ریزی کاربری اراضی. تهران: منشی.

11. زبردست، اسفندیار. (1380). کاربرد تحلیل سلسله مراتبی در برنامه­ریزی شهری و منطقه­ای، مجله هنرهای زیبا، شماره 10، 13-21.

12. زیاری، کرامت الله. (1381). برنامه‌ریزی کاربری اراضی شهری. یزد: دانشگاه یزد.

13. سعیدنیا، احمد. (1378). کتاب سبز (کاربری زمین شهری). تهران: سازمان شهرداری‌های کشور.

14. شاهی، جلیل. (1383). مهندسیترافیک. چاپ هفتم، تهران: مرکز نشر دانشگاهی تهران.

15. شهرداری شهر رشت. (1392). معاونت حمل ‌و نقل و ترافیک شهری.

16. عباسی کلکانی، فرح و سید حسینی، سید محمد. (1390). گسترش روش مکان‌یابی پارکینگ­های عمومی با استفاده از GIS در کلان‌شهر (مطالعه موردی منطقه 3 کلان‌شهر کرج)،هویت شهر، دوره 5، شماره 8، 47-57.  

17. فرانسواژ، شوای. (1375). شهرسازی تخیلات و واقعیات. مترجم سید محسن حبیبی، تهران: دانشگاه تهران.

18. قنبری، ابوالفضل؛ سالکی، محمدعلی و رنجبرنیا، بهزاد. (1392).  مکان‌یابی بهینه پارکینگ­های عمومی در C.B.D شهرهای ایران (نمونه موردی: مرکز تجاری ـ تاریخی شهر تبریز).پژوهش‌های جغرافیایی برنامه‌ریزی شهری، دوره 1، شماره 1، 97-113.

19. قنبری، سیروس و قاضی عسکرنایینی، آرمان. (1390). ارزیابی روش‌های مختلف مکان‌یابی در مدیریت احداث پارکینک­هایعمومی در مرکز تجاری شهر اصفهان با استفاده ازGIS، مجله جغرافیا و برنامه‌ریزی محیطی، دوره 22 (42)، شماره 2، 183-198.

20. کرمی، مهرداد؛ چوبچیان، شهلا و کلانتری، خلیل. (1391). برنامه‌ریزی فضایی به منظور مکان‌یابی بازارچه‌های صنایع‌دستی    (مطالعه موردی استان خراسان جنوبی). فصلنامه مطالعات و پژوهش‌های شهری و منطقه‌ای، دوره 4 شماره 15، 21-36.    

21. کریمی، وحید؛ عبادی، حمید و احمدی، سلمان. (1387). مدل‌سازی مکان‌یابی پارکینگ­های عمومی با استفاده از GIS باتأکید بر مقایسه روش‌های وزندهی و تلفیق لایه‌ها، مجله دانشکده فنی، جلد 38، شماره3 (مهندسی عمران)، پیاپی 56، 11-21.    

22. کریمی، وحید؛ عبادی، حمید و احمدی، سلمان. (1386)، مدل‌سازی مکان‌یابی تأسیسات شهری با استفاده از GISبا تأکید برمکان‌یابی پارکینگ­های طبقاتی، همایش ژئوماتیک 86، تهران.

23. گروه مطالعات و برنامه‌ریزی شهری. (1372). الگوی مصرف حمل‌ و نقل شهری، تهران.

24. لیتکوهی، ساناز؛ جهانبخش، حیدر و چرخچیان، مریم. (1393). جزوه نظریه‌های مکان‌یابی. رشته هنر و معماری، تهران:  دانشگاه پیام نور.

25. متکان، علی‌اکبر. (1386). تصمیم‌گیری قطعی و فازی در مکان‌یابی پارکینگ­های عمومی طبقاتی، مجموعه مقالات همایش ژئوماتیک.  

26. مشکینی، ابوالفضل؛ حاصل طلب، محسن؛ یاپنگ غراوی، بای محمد و علوی، سید علی. (1390).  تعیین موقعیت بهینه‌ی فضا ـ مکانی پارکینگهای طبقاتی با رویکرد MCDM- GIS مطالعه‌ی موردی: منطقه 6 شهرداری تهران، آمایش محیط، دوره 4، شماره 13، 1-20.  

27. معاونت امور عمرانی استانداری گیلان. (1385). طرح جامع شهر رشت. شهرداری رشت.

28. میکانیکی، جواد و کاوسی، الهه. (1392). مکانیابی بهینه بازارهای روز محله با استفاده از مدل تحلیل سلسله مراتبی در سامانه اطلاعات جغرافیایی نمونه موردی: شهر بیرجند. آمایش جغرافیایی فضا، دوره 3، شماره 9، 1-18.  

29. Hensher, d., &  Jenny king. (2001). parking demand and responsiveness to supply, pricing and location in the Sydny central business district. transportation research, 177-196.

30. Hobbs, F.D. ( 1974). Traffic and Engineering, Pergamon Press. Oxford. New York,pp 155-193.

31. Saaty, T.L. (2004). Mathematical Methods of Operations. Ciurier Dover Publications, New York.

32. Sung, B., Kihan & Dong, S. and Joo, H. (2005). Development of the feasibility model for adding new railroad station using AHP technique. Journal of the eastern asia society for transportation studies, volume 6.

33. Vianna, M., Marinho, B., Lichnio, S.,  & Ronaldo, P. (2003). Intelligent transportation systems and parking management: implementation potential in a Brazilian city. Cities, 21(2), 135-155.

34. Weant, R.A. (1978). Parking garage planning and operating. ENO foundation for transportation INC, jersey 07632,166-192.nigeria.