جاده ابریشم دریایی و نقش آن در گفت‌وگوی فرهنگی ـ تمدنی ساکنان خلیج‌فارس

فصلنامه علمی مطالعات میان فرهنگی

مقاله 6، دوره 11، شماره 28، خرداد 1395، صفحه 135-164   

نوع مقاله: علمی_ پژوهشی

نویسندگان

محمد مهدی مظاهری¹؛ اعظم ملایی^{* 2}

¹استادیار مدیریت استراتژیک، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران

²دکتری روابط بین‌الملل و مدرس دانشگاه آزاد اسلامی

چکیده

خلیج‌فارس به‌سبب وجود منابع سرشار نفت و گاز، در سطح بین‌المللی و منطقه‌ای مهم و راهبردی به‌شمار می‌آید و می‌تواند قدرت و موقعیت استراتژیکی کشورهای ساحلی را ارتقا ببخشد. با این حال، وجود برخی تفاوت‌ها در هویت و جهت‌گیری‌های سیاسی ایران با سایر کشورها، سبب رویکرد ستیزه‌جویانه و تقابلی آنها در عرصه منطقه‌ای گردیده است. بنابراین پژوهش حاضر به‌دنبال بررسی راهکارهای افزایش همکاری و همگرایی کشورهای خلیج‌فارس بوده و در صدد است تأثیرات احیای راه ابریشم دریایی بر نزدیکی و همکاری‌های فرهنگی ـ تمدنی کشورهای خلیج‌فارس را بررسی کند. یافته‌های پژوهش که بر اساس تئوری‌های همگرایی و سازه‌انگاری صورت گرفته، حاکی از آن است که احیای راه‌ابریشم دریایی در ابتدا می‌تواند سبب افزایش مناسبات اقتصادی، ارتباطی و توریستی کشورهای منطقه شود و پس از آن با تغییر تصاویر بین‌الاذهانی ملت‌ها و دولت‌های منطقه از یکدیگر، سطح همکاری و مناسبات آنها را به مسائل سیاسی و فرهنگی نیز ارتقا می‌دهد. 

کلیدواژه‌ها

راه ابریشم دریایی؛ همگرایی؛ سازه‌انگاری؛ همکاری‌های فرهنگی ـ تمدنی؛ خلیج فارس

مراجع

 

«احیای جاده ابریشم در مسیر چینی – عربی». (22/4/1393). خبرگزاری میراث فرهنگی: http: //chn. ir/NSite/FullStory/News/?Id=111248&Serv=2&SGr=24. تاریخ مراجعه: 23/1/1393

اسدی،  علی اکبر (1389). «شورای همکاری خلیج‌فارس: سیاست خارجی و روندهای داخلی»، معاونت پژوهش‌های سیاست خارجی / گروه مطالعات خاورمیانه و خلیج‌فارس، شماره28.

الهی، همایون (1384). «خلیج‌فارس و مسائل آن»، تهران: قومس.

امیدی، علی (1388). «منطقه‌گرایی در آسیا: نگاهی به سازمان‌های آ. سه. آن، ساوک و اکو»، تهران: دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی.

انصاری، سیدحسن (21/10/1389). «اثرات مثبت و منفی گردشگری فرهنگی»، http: //forum. mihandownload. com. تاریخ مراجعه: 22/1/1394

باستانی پاریزی، محمد ابراهیم (1352). «اژدهای هفت سر»، ج 1. تهران: انتشارات بنگاه مطبوعاتی صفی علیشاه.

پژوهش، حمیدرضا  «چند و چون تشکیل اتحادیه کشورهای حوزه راه ابریشم / تلاش برای احیای یک جاده قدیمی». نامه اتاق بازرگانی، سال هشتاد و سوم، آبان ماه، شماره 58.

«تلاش چین برای احیای جاده ابریشم به بار می‌نشیند»، (7 بهمن 1393). بر گرفته از سایت ایران جیب: http: //www. iranjib. ir/shownews/9639.. تاریخ مراجعه: 17/ 1/1394.

حلبی، علی اصغر(1372). «تاریخ تمدن اسلامی (بررسی‌هایی چند در فرهنگ و علوم عقلی اسلامی)»، تهران، انتشارات اساطیر.

دهقانی فیروزآبادی، سیدجلال (1389). «نظریه‌های مختلف در روابط بین‌الملل» (جزوه درسی)، تهران: دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه علامه طباطبایی.

دویچ، کارل و دیگران (1375). «نظریه‌های روابط بین‌الملل»، ترجمه وحید بزرگی، تهران: انتشارات جهاد دانشگاهی، جلد دوم.

راودراد، اعظم.  حاجی محمدی، علی (1389). «تفاوت شناخت حاصل از گردشگری واقعی و گردشگری مجازی بر پایه نظریه روایت»،  فصلنامه تحقیقات فرهنگی ایران، دوره 3، تابستان، شماره 2، پیاپی  10.

عزتی، عزت الله (1378، ص: 31) «جغرافیای سیاسی جهان اسلام»،  تهران: سازمان حوزه‌ها و مدارس علمیه خارج از کشور.

علی زاده مقدم، بدرالسادات (1383). «راه آبی ابریشم». فصلنامه تاریخ روابط خارجی، زمستان، شماره 21.

فرانک، آیری و براونستون دیوید (1376). «جادة ابریشم»، ترجمۀ محسن ثلاثی، تهران.

لسترنج، گای (1373). «سرزمین‌های خلافت شرقی». ترجمه محمود عرفان، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، چاپ چهارم.

سازمند، بهاره (1384). «تحلیلی سازه انگارانه از هویت ملی در دوران جنگ تحمیلی»، فصلنامه مطالعات ملی، سال ششم، شماره 2.

سلطانی‌فر، مسعود (6/8/1393). «احیای جاده ابریشم موجب توسعه گردشگری و اقتصادی جوامع محلی می‌شود»، گزارش سومین مجمع جهانی اقتصاد گردشگری در ماکائوی چین: http: //www. farsnews. com/newstext. php?nn=13930806000586. تاریخ مراجعه: 20/1/1394.

سمیعی، محمد (7/7/1393). «هر گردشگر دریایی 16 نفر را شاغل می‌کند»، پایگاه خبری وزارت راه و شهرسازی: http: //news. mrud. ir/news/1548

سیف زاده، حسین (1388). «نظریه‌ها و تئور ی‌ها در روابط بین‌الملل فردی، جهانی شده: مناسبت و کارآمدی»، تهران: دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی.

شربتیان. محمد حسن (14/6/1390). «تأملی کارکردی بر نقش توسعه پایدار گردشگری دینی در جامعه ایران»، http: //anthropology. ir/node/10725

قاسمی، فرهاد (بهار 1384). «طرح مفهومی و نظری مطالعات منطقه‌ای در سیاست بین‌الملل»، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی، شماره 7.

قوام، عبدالعلی (1384). «روابط بین‌الملل: نظریه‌ها و رویکردها»، تهران: انتشارات سمت.

کاظمی، علی اصغر (1370). «نظریه همگرایی در روابط بین‌الملل»، تهران، نشر قومس.

کاظمی، مهدی (1387). «مدیریت گردشگری»، چاپ سوم، انتشارات سمت، تهران.

کامران، حسن. کرمی، افشین (تابستان 1393). «بررسی روابط ایران و شورای همکاری خلیج‌فارس از منظرتئوری سازه‌انگاری»، نشریه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، سال چهاردهم، شماره 33.

گیرشمن، رومان. (1368). «ایران از آغاز تا اسلام». ترجمه محمد معین. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.

مجتهد زاده، پیروز (۱۰ اردیبهشت ۱۳۹۱). «دلیل تلاش اعراب برای تغییر نام خلیج‌فارس»، برگرفته از سایت بوشهر نیوز: http: //www. bushehrnews. com/fa/news/45759. تاریخ مراجعه: 8/1/1394

متقی، ابراهیم و کاظمی، حجت (1386). «سازه‌انگاری، هویت، زبان و سیاست خارجی جمهوری اسلامی»، فصلنامه سیاست، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دوره 37، شماره 4.

مشیرزاده، حمیرا (1385). «تحول در نظریه‌های روابط بین‌الملل»، تهران: انتشارات سمت.

وثوقی، سعید. کماییزاده، یونس. (زمستان 1389). «همگرایی نوین منطقه‌ای در دوران جهانی شدن». رهیافت‌های سیاسی و بین‌المللی، شماره 24.

نصیری، بهروز (10/1/1390). «جاده ابریشم؛ بزرگ راه تبادل فرهنگها»،  ماهنامه معرفت، شماره 85.

نعیمی ارفع، بهمن (1370).. «مبانی رفتاری شورای همکاری خلیج‌فارس در قبال جمهوری اسلامی ایران»، تهران: دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی.

 

Breslin, Shaun. Higgott, Richard. (2002). "Studying Regions: Learning From the Old, Constructing the New", New Political Economy, vol. 5, No. 3.

 

Hettne, B. (1994). “The New Regionalism: Implication For Development and Peace”. Helsinki: Unu/Wider.

Mansfield, E. D. H. V. Milner. (1999). "The New Wave of Regionalism", International Organization. 53, 3.

Mittelman. J. (1994). "The Globalization Syndrome". Princeton: Princeton University Press.

Page, Jeremy. (8 November 2014). "China to Contribute $40 Billion to Silk Road Fund”. From: http: //www. wsj. com/articles/china-to-contribute-40-billion-to-silk-road-fund-1415454995. Retrieved: 2015/4/8.

Sabic, Zlatko. Bojinovic, Ana (2006). “State and Non-State Actors in Regional Instuitional Webs: the Case of the Mediterranean”,University Tartu, Estonia, 25-27 june 2006.

Vayrynen, Raimo (2003). “Regionalism old and New”, International Studies Review, Volume 5, Issue 1.

Tiezzi, Shannon. (March 30, 2015). “Where Is China's Silk Road Actually Going?” From: http: //thediplomat. com. Retrieved: 2015, 8, 4.

“Xi in call for building of new 'maritime silk road”. (2013,10,4). From: http: //usa. chinadaily. com. cn/china/2013-10/04/content_17008940. htm

http: //www. marinelink. com, March 29, 2015