مدیریت سود واقعی، سطوح و ارزشیابی نگهداشت وجه نقد در شرکت‌ها

پژوهش های حسابداری مالی و حسابرسی

مقاله 1، دوره 8، شماره 30، شهریور 1395، صفحه 1-14   

نوع مقاله: مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

فرشید خیر الهی¹؛ اسحاق بهشور^{* 2}؛ فرزاد ایوانی³

¹استادیار حسابداری دانشگاه رازی،کرمانشاه،ایران.

²مدرس حسابداری دانشگاه رازی

³دانشجوی دکتری حسابداری دانشگاه بوعلی سینا همدان و عضو هیأت علمی دانشگاه رازی.

چکیده

مدیریت سود از طریق اقلام واقعی، یکی از پیامدهای مهم تضاد منافع بین سهامداران و مدیران می­باشد و یکی از مهمترین مواردی که مدیران باید در مورد آن به مالکان پاسخگو باشند، چگونگی به­کار گرفتن وجوه داخلی است که بر ارزشیابی سهامداران از نگهداشت وجه نقد، مؤثر می­باشد. هدف این مقاله، شناخت رابطه بین مدیریت سود واقعی و سطوح و ارزشیابی نگهداشت وجه نقد بوده است. در این مقاله برای اندازه‌گیری مدیریت سود از مدل­های رویکودری (2006) و جنی (2010) و برای اندازه­گیری ارتباط نگهداشت وجه نقد و مدیریت سود از مدل­های تعدیل یافته اوپلر (1999) و فاما و فرنج (1998) استفاده شده است. برای آزمون فرضیه­ها از مدل رگرسیون خطی چند متغیره و روش حداقل مربعات تعمیم یافته تلفیقی استفاده شده است. نتایج حاکی از این بوده است که، بین مدیریت سود واقعی و نگهداشت وجه نقد ارتباط مثبت و معناداری وجود دارد و سرمایه­گذاران نگهداشت وجه ­نقد را در شرکت­های با مدیریت سود واقعی در سطح بالا، کاهش می­دهند.
 
The real earning management (REM) is one of resulting interest conflict between owners and management that  management be have responsible to owners it. The management stockholders is effected of way adapting internal found. The aim of research recognition relationship between real earning management (REM) and cash of holding in research for measurement REM at models(Roychowdhury and Gunny). And for measurement relationship cash holding with earning management used at adjusting models (Opler and Fama, French. ). For hypothesis examination used by liner regression and (EGLS OR OLS). The resulting represents is relation positive and signification between REM and cash holding and investors decreases cash holding in firm REM.
 
Keywords: Cash of holding, Agency Conflict, Valuation of Cash Holding.

کلیدواژه‌ها

مدیریت سود واقعی؛ سطوح نگهداشت وجه نقد؛ ارزشیابی نگهداشت وجه نقد؛ مسئله نمایندگی

اصل مقاله

مدیریت سود واقعی، سطوح و ارزشیابی نگهداشت وجه نقد در شرکت­ها

 

 

فرشید خیرالهی

تاریخ دریافت: 15/01/1395            تاریخ پذیرش: 19/03/1395

[1]

اسحاق بهشور[2]

فرزاد ایوانی[3]

 

 

چکیده

مدیریت سود از طریق اقلام واقعی، یکی از پیامدهای مهم تضاد منافع بین سهامداران و مدیران می­باشد و یکی از مهمترین مواردی که مدیران باید در مورد آن به مالکان پاسخگو باشند، چگونگی به­کار گرفتن وجوه داخلی است که بر ارزشیابی سهامداران از نگهداشت وجه نقد، مؤثر می­باشد. هدف این مقاله، شناخت رابطه بین مدیریت سود واقعی و سطوح و ارزشیابی نگهداشت وجه نقد بوده است. در این مقاله برای اندازه‌گیری مدیریت سود از مدل­های رویکودری (2006) و جنی (2010) و برای اندازه­گیری ارتباط نگهداشت وجه نقد و مدیریت سود از مدل­های تعدیل یافته اوپلر (1999) و فاما و فرنج (1998) استفاده شده است. برای آزمون فرضیه­ها از مدل رگرسیون خطی چند متغیره و روش حداقل مربعات تعمیم یافته تلفیقی استفاده شده است. نتایج حاکی از این بوده است که، بین مدیریت سود واقعی و نگهداشت وجه نقد ارتباط مثبت و معناداری وجود دارد و سرمایه­گذاران نگهداشت وجه ­نقد را در شرکت­های با مدیریت سود واقعی در سطح بالا، کاهش می­دهند.

 

واژه‌های کلیدی: مدیریت سود واقعی، سطوح نگهداشت وجه نقد، ارزشیابی نگهداشت وجه نقد، مسئله نمایندگی.

                                                        

 

1- مقدمه

در ادبیات مالی بیان می­شود که ارزش شرکت بر مبنای ارزشیابی­ها­ و تشخیص سرمایه­گذاران از ارزش فعلی تنزیل شده جریانات نقدی آتی شرکت محاسبه می­شود. مدیران شرکت­هایی که عملکرد ضعیفی دارند، برای رسیدن به اهداف نامناسب خود، فعالیت­های پر هزینه مدیریت سود را انجام می­دهند که منجر به ایجاد اثر منفی بالقوه بر ارزش شرکت می­شود. بنابراین، از دید یک سهامدار، کنترل مدیران بر تخصیص منابع، توجه سهامداران به این مورد را جلب می­کند که آیا وجهی که در شرکت نگهداری می­شود، می­تواند در پروژه­هایی که ارزش شرکت را به حداکثر می­رسانند سرمایه­گذاری شود. فعالیت­های مدیریت سود واقعی، در نتیجه­ی بی احتیاطی در دستکاری سود، ممکن است تبعات ناخواسته­ای ناشی از سطوح بالای نگهداشت وجه نقد داشته باشد؛ از طرفی، ارزش شرکت بر مبنای ارزشیابی­ها­ و تشخیص سرمایه­گذاران از ارزش فعلی جریان­های نقدی آتی شرکت محاسبه می­شود؛ بنابراین، ارزشیابی نگهداشت وجه نقد ممکن است از ارزشیابی سرمایه­گذاران از استفاده آتی وجه نقد بر اساس انجام رفتار فرصت طلبانه مدیریت، متأثر باشد(گرینر،2013: 20). معمولاً ارزیابی مدیریت سود واقعی، رفتار فرصت طلبانه را آشکار می­کند. که این امر، باعث می­شود سرمایه­گذاران از بی­کفایتی در استفاده از منابع آگاه شوند و در نتیجه ارزشیابی خود را از نگهداشت وجه نقد کاهش دهند. بنابراین، انتظار می­رود که ارزشیابی کمتر سرمایه­گذاران از وجه نقد نگهداری شده در شرکت، ارتباط زیادی با افزایش سود از طریق مدیریت سود واقعی داشته باشد. مدیریت سود از طریق اقلام واقعی، یکی از پیامدهای مهم تضاد منافع بین سهامداران و مدیران می­باشد و یکی از مهمترین مواردی که مدیران باید در مورد آن به مالکان پاسخگو باشند، چگونگی به­کار گرفتن وجوه داخلی است که بر ارزشیابی سهامداران از نگهداشت وجه نقد، مؤثر می­باشد. بنابراین؛ هدف پژوهش حاضر، مطالعه­ی تأثیر مدیریت سود واقعی بر سطوح نگهداشت وجه نقد و ارزشیابی سهامداران از نگهداشت وجه نقد است.

 

2- پیشینه پژوهش

حساس یگانه و صدیقی (حساس یگانه و صدیقی، 1390)، پژوهشی با عنوان "س‍اخ‍ت‍ار ح‍اک‍م‍ی‍ت‌ ش‍رکتی، م‍دی‍ری‍ت‌ س‍ود و م‍ح‍ت‍وای‌ اطلاع‍ات‍ی‌ س‍ود ح‍س‍اب‍داری‌" انجام دادند، که نتایج حاکی از این بود که م‍ی‍زان‌ م‍دی‍ری‍ت‌ س‍ود ب‍ه‌ ص‍ورت‌ م‍س‍ت‍ق‍ی‍م‌ ب‍ا م‍ح‍ت‍وای‌ اطلاع‍ات‍ی‌ س‍ود م‍رت‍ب‍ط اس‍ت و م‍ی‍زان‌ م‍دی‍ری‍ت‌ س‍ود در م‍ق‍ای‍س‍ه‌ ب‍ا س‍اخ‍ت‍ار ح‍اک‍م‍ی‍ت‌ ش‍رک‍تی‌، تأثیر ب‍ی‍ش‍ت‍ری‌ ب‍ر م‍ح‍ت‍وای‌ اطلاع‍ات‍ی‌ س‍ود ح‍س‍اب‍داری‌ دارد.

همتی و خوشرو (1392)، "تأثیر نگهداشت وجه نقد و تمرکز مالکیت بر ارزشیابی شرکت" را مورد بررسی قرار دادند و به این نتیجه رسیدند که، بین نگهداشت وجه نقد، مالکیت شخصی و درجه تمرکز مالکیت با معیار ارزشیابی شرکت رابطه معنی‌داری وجود دارد، اما بین تغییر ساختار مالکیت و معیار ارزشیابی شرکت، رابطه معناداری وجود ندارد. سعیدی و همکارن (1392)، "رابطه­ی بین فعالیت­های مدیریت سود واقعی و عملکرد آتی شرکت­های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران" را مورد بررسی قرار دادند؛ نتایج پژوهش آنها حاکی از این است که دستکاری فعالیت­های واقعی در دوره جاری، سبب کاهش عملکرد آتی شرکت می­شود.

دستگیر و همکاران(1392)، "سرعت تعدیل نگهداشت وجه نقد و ویژگی­های شرکتی مؤثر بر آن" را مورد بررسی قرار دادند. نتایج آنها نشان می­دهد که، عوامل شرکتی شامل اندازه، عدم تعادل مالی، جریان نقدی آزاد و حاکمیت شرکتی بر میزان سرعت تعدیل وجه نقد مؤثر می­باشند.

تاری­وردی و همکاران (1392)، در پژوهشی با عنوان "تأثیر مدیریت سود بر دقت پیش­بینی جریان­های نقدی عملیاتی آتی"، به این نتیجه رسیدند که مدیریت سود از طریق اقلام تعهدی، باعث کاهش دقت پیش­بینی جریان­های نقدی عملیاتی آتی می­شود.

رهنمای رودپشتی و همکاران (1393)، پژوهشی با عنوان "ارزیابی توانایی و تبیین مدل­های اقلام تعهدی اختیاری و مدل درآمد اختیاری برای کشف مدیریت سود" انجام دادند. نتایج آنها حاکی از این است که، مدل­های اقلام تعهدی اختیاری نسبت به مدل درآمد اختیاری توانایی بیشتری برای کشف سود دارند.

طالب­نیا و درویش(1393)، پژوهشی با عنوان "رابطه بین مانده وجه نقد و هموارسازی سود" انجام دادند. نتایج این پژوهش، نشان می­دهد که بین مانده وجه نقد و هموارسازی سود، رابطه مثبت و معنادار وجود دارد.

سان^[i] و همکاران (2012) در پژوهشی با عنوان "کیفیت سود و نگهداشت وجه نقد شرکت"، به این نتیحه رسیدند، در شرکت­هایی که به دلیل دستکاری سود، کیفیت سود آنها کمتر است، ارزیابی­های نگهداشت وجه نقد نیز در سطح پائین قرار دارد. لوئیس و همکاران (2012) به پژوهشی با عنوان "ارزیابی نگهداشت وجه نقد و حسابداری محافظه­کارانه" پرداختند. آنها در پژوهش به این نتیجه رسیدند که مدیران با به­کار گرفتن اصول حسابداری می­توانند بر ارزیابی­های نگهداشت وجه نقد مؤثر باشند.

 گرینر (2013)، در پژوهشی با عنوان "تبعات مدیریت سود واقعی و حاکمیت شرکتی ضعیف؛ شواهدی از نگهداشت وجه نقد" ، به این نتیجه رسید که مدیریت سود واقعی، ارزشیابی سهامداران از نگهداشت وجه نقد را کاهش می­دهد و وجود سازوکارهای حاکمیت شرکتی این ارزشیابی را بهبود می­بخشد

ایروان و همکارن (2014)، پژوهشی با عنوان "رقابت، نگهداشت وجه نقد و تصمیمات مالی" به انجام رساندند. نتایج پژوهش حاکی از این است که رقابت در بازار، نگهداشت وجه نقد و تصمیمات مالی شرکت­ها را تحت تأثیر قرار می­دهد.

 

3- مبانی نظری

1-3- مدیریت سود واقعی و سطوح وجه نقد

دستکاری سود از طریق فعالیت­های واقعی (مدیریت سود واقعی) باعث تغییر در سطوح وجه نقد می­شود. مدیریت سود واقعی، نشان دهنده اقدام­های مدیریت برای کنترل و تأثیرگذاری بر رویدادهای اقتصادی است. مدیریت سود واقعی بر جریان­های نقدی تأثیر می­گذارد.. برای مثال، شرکت، پروژه­های سرمایه­ای را بر مبنای کوواریانس مجموعه سود مورد انتظار انتخاب نماید. این تصمیم، کنترل واقعی رویدادهای اقتصادی را نشان می­دهد که به­صورت مستقیم بر سودهای آتی تأثیر می­گذارد و بنابراین، از آن به عنوان مدیریت سود واقعی نام برده می­شود. در مدیریت سود واقعی، وجه نقد قربانی سود تعهدی می­شود و با توجه به اینکه ارزش شرکت برابر است با ارزش فعلی مجموع جریانهای نقدی آتی، می­توان گفت که مهمترین ضرر مدیریت سود واقعی، از بین رفتن ارزش شرکت به دلیل کاهش جریان­های نقدی دوره­های آتی است(گرینر، 2013).^[ii]

فعالیت­های مدیریت سود واقعی، در نتیجه­ی­ بی احتیاطی در دستکاری سود، ممکن است تبعات ناخواسته­ی ناشی از سطوح بالای نگهداشت وجه نقد داشته باشد. در این پژوهش روی دو گونه از فعالیت­های مدیریت سود واقعی تمرکز می­شود؛ به این دلیل که بر اساس مطالعات پیشین(از جمله: ریکودوری، 2006؛ جنی، 2010؛ زانگ، 2012 و گرینر، 2013) این گونه از فعالیت­ها می­توانند منجر به ارائه روابطی شوند که ارتباطی قابل پیش بینی از مدیریت سود واقعی و نگهداشت وجه نقد را ارائه دهند. این فعالیت­ها عبارتند از: فروش دارایی­ها به منظور گزارش سود (مثل جریانات نقدی) و بخشی از مخارج اختیاری (مثل جریانات خروجی وجه نقد ناشی از تبلیغات و مخارج پژوهش و توسعه). بلاک و همکاران (1998)، انگیزه­های مدیریت سود را در مورد سود ناشی از فروش دارایی­ها نشان دادند و اظهار کردند که سودهای پیش مدیریت شده، ناشی از افزایش نیاز به نقدینگی است. بنابراین، جریانات نقدی ناشی از فروش دارایی­ها، احتمالاً مبلغ مازادی نسبت به سطح وجه نقد لازم برای عملیات عادی شرکت فراهم می­کند. رویه­های حسابداری در مورد مخارج اختیاری، به مدیران اجازه می­دهد که، به وسیله مخارجی مثل پژوهش و توسعه و بازاریابی، اثر فوری بر سود داشته باشند متوقف کردن یا به تأخیر انداختن فعالیت­های اختیاری نه تنها بر سود اثرگذار است بلکه باعث جلوگیری از پرداخت وجوه موجود نیز می­شود. برتری این روش مدیریت سود واقعی توسط گراهام (2005) نشان داده شده است؛ او نشان داد 80% مدیران مالی مخارج اختیاری را در جهت انجام مدیریت سود کاهش می­دهند. این شواهد، قابلیت دسترسی، سادگی کاهش فعالیت­ها و عملیات و در نتیجه آنها، کاهش جریان خروجی وجه نقد را نشان می­دهند.

بنابراین، برای تببین رابطه­ی بین مدیریت سود واقعی و سطوح نگهداشت وجه نقد، از دو معیار سود فروش دارایی­های ثابت و سرمایه­گذاری و مخارج اختیاری، استفاده می­شود.

 

2-3- مدیریت سود واقعی و ارزشیابی نگهداشت وجه نقد

پژوهش­های قبلی بیان کرده­اند که ارزش شرکت بر مبنای ارزشیابی­ها­ و تشخیص سرمایه­گذاران از ارزش فعلی تنزیل شده جریانات نقدی آتی شرکت محاسبه می­شود(هیرش لیفر 1958). مدیران شرکت­هایی که عملکرد ضعیفی دارند، برای رسیدن به اهداف نامناسب خود، فعالیت­های پر هزینه افزایش سود را انجام می­دهند که منجر به ایجاد یک اثر منفی بالقوه بر ارزش شرکت می­شود (جنسن 2005 ، اورت و واگن هوفر 2005). بنابراین، از دید یک سهامدار، کنترل مدیران بر تخصیص کل منابع، توجه سهامداران به این مورد را جلب می­کند که آیا وجهی که در شرکت نگهداری می­شود، می­تواند در پروژه­هایی که ارزش شرکت را به حداکثر می­رسانند سرمایه­گذاری شود؟

تلاش­های مدیریت برای کاهش عدم تقارن اطلاعاتی باعث مدیریت سود می­شود. طبق این فرضیه که مدیران در مورد چشم انداز آتی شرکت اطلاعات بیشتری دارند، آنها ممکن است از طریق سودهای جاری، دیدگاه­ خود را در مورد سودها و جریانات آتی وجه نقد آشکار کنند. بیتی و هری(1999) بیان می­کنند که تلاش­ها برای مدیریت سود از طریق فعالیت­های مدیریت سود واقعی، ناشی از تلاش برای کاهش عدم تقارن اطلاعاتی است. به همین ترتیب، جنی (2010) شواهدی را نشان داد که بر اساس آن، مدیریت سود واقعی، ابزاری برای علامت دادن بهتر بودن عملکرد عملیات آتی شرکت، به سرمایه­گذاران است. این نتیجه همچنین بر این عقیده است که مدیران به جای اینکه یک رویکرد فرصت طلبانه را دنبال کنند، عملیات تجاری را برای دستیابی به بیشترین منافع سهامداران تعدیل می­کنند. بنابراین ممکن است بازار، مدیریت سود واقعی را به عنوان یک واکنش مناسب به شرایط اقتصادی در نظر بگیرد. اگر بازار مدیریت سود واقعی را به عنوان فعالیتی که سعی می­کند در مورد ارزش بالای شرکت در آینده علامت دهی کند بداند، آنگاه این شرکت­ها ممکن است تغییر مثبتی را بر روی ارزشیابی بازار از نگهداشت وجه نقد تجربه کنند.

شواهد مخالف نشان می­دهند که ممکن است مدیران در فعالیت­های مدیریت سود واقعی به منظور علامت­دهی برای بهبود بخشیدن به ارزشیابی­های سرمایه­گذاران از جریانات نقدی آتی، شرکت کنند اما به دلیل مسائل نمایندگی، در مورد استفاده ناکارآمد از وجه نقد و به­کارگیری وجه نقد برای منافع شخصی، سرمایه­گذاران نگهداشت وجوه نقد را کاهش دهند (جنسن 1986 ، فالکندر و وانگ 2006). از این رو این پژوهش به دنبال آزمودن این فرضیه است که آیا مدیریت سود واقعی کاهش در نگهداشت وجه نقد را شدیدتر می­کند؟

 

4- فرضیه­های پژوهش

فرضیه اول: تغییرات سود ناشی از مدیریت سود واقعی بر سطوح نگهداشت وجه نقد اثر معناداری دارد.

فرضیه دوم: ارزشیابی بازار از نگهداشت وجه نقد در شرکت­هایی که دارای افزایش سود ناشی از مدیریت سود واقعی هستند، کمتر است.

 

5- متغیرهای پژوهش و الگوهای مورد استفاده برای آزمون فرضیه­ها

متغیر مستقل: در این پژوهش، مدیریت سود واقعی متغیر مستقل می­باشد که با استفاده از مدل­های جنی(2010) و رویکودوری(2006) اندازه­گیری شده است.

متغیر وابسته: ارزشیابی­ نگهداشت وجه نقد، متغیر وابسته می­باشد که برای تببین و اندازه­گیری آن از مدل­های تعدیل یافته فاما و فرنچ(1998) استفاده شده است.

متغیر کنترل: با توجه به پژوهش­های انجام شده توسط محققان (رویکودوری، 2006؛ جنی، 2010  و گرینر، 2013) در این پژوهش، اندازه شرکت به عنوان متغیر کنترلی تعیین شده است؛ اندازه شرکت برابر با لگاریتم ارزش بازار دارایی­ها است.

 برای آزمون فرضیه اول از مدل­های جنی(2010)، رویکودری(2006) و مدل تعدیل یافته اوپلر(1999) و برای آزمون فرضیه­ دوم از مدل تعدیل یافته فاما و فرنچ(1998) استفاده می­شود. در واقع، مانده­های مدل جنی و رویکودری به عنوان متغیر مدیریت سود، وارد مدل­های اوپلر(1999) و فاما و فرنچ (1998) می­شود.

 

(الگوی شماره 1): مدل جامع سود دارایی­های جنی(2010)

GAINAi,t = β0 + β1(1 / Ai,t-1) + β2LMVi,t + β3Qi,t + β4INTi,t + β5ASALESi,t + β6ISALESi,t + εi,t

 

GAINA = سود حاصل از فروش دارایی­های ثابت و سرمایه­گذاری­ها

A = جمع دارایی­ها در پایان هر سال؛

  LMV = لگاریتم طبیعی ارزش بازار؛

Q = Q توبین؛ متغیر Q، تقریبی است از نفع نهایی در برابر هزینه نهایی یک واحد اضافی از سرمایه­گذاری.

INT = تأمین مالی داخلی استاندارد شده به وسیله سود قبل از اقلام غیر مترقبه، هزینه­های پژوهش و توسعه، هزینه استهلاک دارایی­های ثابت.

ASALES = فروش دارایی­های ثابت بلند مدت

.ISALES = فروش سرمایه­گذاری­های ثابت بلند مدت.

 

(الگوی شماره 2): مدل ریکودوری (2006) :                            

DISEXPi,t = β0 + β1(1 / Ai,t-1) + β2Si,t-1 + εi,t

 

DISEXP = جمع هزینه­های تحقیق و توسعه و هزینه­های فروش و تبلیغات.

A = جمع دارایی­ها

؛S = فروش دارایی­ها.

 

(الگوی شماره 3): مدل تعدیل یافته اوپلر(1999)

LNCASHi,t = β0 + β1LNAi,t + β2CFi,t + β3NWCi,t + β4INDSIGi,t + β5MTBi,t + β6CAPXi,t + β7R&Di,t + β8LEVi,t + β9DIVi,t + β10DAi,t + β11aREMi,t + εi,t

 

DA =  اقلام تعهدی اختیاری[iii].

 aREM = معیار اندازه­های مدیریت سود واقعی[iv].

 

(الگوی شماره 4): مدل تعدیل یافته فاما و فرنچ (1998)

MVi,t = α0 + α1Ei,t + α2ΔLEi,t + α3ΔEi,t+1 + α4R&Di,t + α5ΔLR&Di,t + α6ΔR&Di,t+1 +α7DIVi,t + α8ΔLDIVi,t + α9ΔDIVi,t+1 + α10Ii,t + α11ΔLIi,t + α12ΔIi,t+1 +α13ΔNAi,t + α14ΔLNAi,t+1 + α15ΔMVi,t+1 + α16DAi,t + α17CASHi,t +α18aREMi,t + α19CASHi,t*aREMi,t + ε

 

MV = ارزش بازار سهام منتشره بعلاوه مجموع بدهی­ها.

NA =دارایی­های خالص که به صورت کل دارایی­ها منهای وجه نقد و سرمایه­گذاری­های کوتاه مدت اندازه­گیری می­شود.

CASH = وجه نقد.

E = سود قبل از اقلام غیر مترقبه

.R&D = هزینه­های تحقیق و توسعه.

I = هزینه بهره.

TA  = جمع دارایی­ها.

 CASHi,t*aREMi,t ضریب اصلی مدل می­باشد؛ که اثر متفاوت مدیریت سود واقعی را روی ارزشیابی نگهداشت وجه نقد نشان می­دهد.

 

فاما و فرنچ ار تعدادی از عوامل مورد انتظار سرمایه­گذاران از جریانات نقدی آتی برای توضیحMV  استفاده کردند: تغییرات گذشته، تغییرات آینده و سطوح کنونی ویژگی­های مالی شرکت و مقیاس­های سودآوری و به همان اندازه تغییرات گذشته و آینده در دارایی­ها  و تغییرات آتی در ارزش بازار شرکت.تغییرات آتی به صورت تغییرات در انتظارات سرمایه­گذاران در مورد ارزش شرکت، نشان داده می­شود.

 

6- روش­شناسی پژوهش

این پژوهش از نظر هدف، کاربردی و از نظر رابطه بین متغیرها از نوع همبستگی می­باشد. داده­های واقعی شرکت­ها به صورت داده­های ترکیبی سال- شرکت مورد بررسی قرار گرفته است. این کار با بهره­گیری از الگوی رگرسیون چندگانه انجام می­شود. داده­های مزبور از نرم افزار داده پرداز نوین استخراج گردیده است. همچنین جهت آماده سازی داده­ها از نرم افزار اکسل و جهت تجزیه و تحلیل داده­ها از نرم افزار ای ویوز 7 استفاده شده است.

 

7-  جامعه و نمونه پژوهش

 جامعه آماری این پژوهش را کلیه شرکت­های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران طی سال­های 1388 الی 1392 تشکیل می­دهند. روش انتخاب نمونه در این پژوهش، روش حذفی با توجه به معیارهای از پیش تعیین شده می­باشد. شرکت­هایی که دارای معیارهای زیر بودند به عنوان نمونه پژوهش انتخاب شدند:

1)    سال مالی آنها منتهی به 29 اسفند ماه باشد و در دوره مورد آزمون تغییر دوره مالی نداده باشند.

2)    تا ابتدای سال 1388 در بورس اوراق بهادار تهران پذیرفته شده باشند.

3)    در زمره شرکت­های سرمایه­گذاری، بانک­ها، بیمه­ها و واسطه­گری مالی نباشند.

4)    با توجه به معیارهای فوق، تعداد 90 شرکت انتخاب شدند.

8- یافته­های پژوهش

1-8- آمار توصیفی

در جدول 1، آمار توصیفی ارئه شده است.

 

جدول 1- آمار توصیفی

سود فروش دارایی­ها	جریان های نقدی	سرمایه درگردش خالص	ارزش بازار به دفتری	هزینه سرمایه	معیار مدیریت سود و ارزشیابی وجه نقد	اقلام تعهدی اختیاری	مدیریت سود واقعی
012/0	17/9	46/2-	14/1	21/0	0097/0-	33/1-	04/0	میانگین
007/0	39/11	71/10-	09/1	15/0	84/6	63/9-	010/0	میانه
57/0	45/17	77/17	73/4	96/3	14/1	16/11	24/1	بیشترین مقدار
002/0-	07/15-	64/15-	38/5-	5/3-	016/2-	46/17-	82/3-	کمترین مقدار
031/0	46/7	82/11	04/1-	53/0	165/0	57/11	38/0	انحراف معیار
450	450	450	450	450	450	450	450	تعداد

منبع: یافته­های پژوهشگر

 

 

2-8- بررسی پایایی متغیرهای پژوهش

برای بررسی پایایی متغیرهای پژوهش، از آزمون لیون، لین و چوی استفاده شده است. نتایج این آزمون، مبین مانایی تمامی متغیرهای پژوهش در سطح اطمینان 95% می­باشد.این نتایج در جدول 2 نشان داده شده است.

آزمون ناهمسانی واریانس­ها و خود همبستگی فرضیه­های پژوهش وجود خود همبستگی را برای تمامی فرضیه­های پژوهش تأیید می­کند. ناهمسانی واریانس تنها در فرضیه اول مشاهده شده است. برای رفع مشکل ناهمسانی از روش حداقل مربعات تعمیم یافته تخمینی(EGLS) و برای رفع مشکل خود همبستگی از پارامترAR(1)  استفاده شده است(دلاور، 1386). نتایج حاصل از آزمون همبستگی، عدم وجود همبستگی جدی بین متغیرهای وابسته را تأیید می­کند. این نتایج در جدول 3 نشان داده شده است.

 

 

 

 

جدول2- آزمون مانایی متغیرهای پژوهش در سطح اطمینان 95%

لیون،لین، چوی		متغیرها
F	P(VALUE)
18/69-	00/0	جریان های نقدی
34/4-	00/0	سرمایه درگردش خالص
14/66-	00/0	ارزش بازار به دفتری
32/762-	00/0	هزینه سرمایه
2062-	00/0	مخارج تحقیق و توسعه
14/4-	00/0	اهرم مالی
19/97-	00/0	اقلام تعهدی اختیاری
57/23-	00/0	شاخص مدیریت سود واقعی
99/15-	00/0	ارزش بازار
08/6-	00/0	وجه نقد
71/27-	00/0	سود
30/35-	00/0	تأمین مالی داخلی
173146-	00/0	سود حاصل از فروش سرمایه­گذاری­ها
94/177-	00/0	کیو توبین
022/88-	00/0	فروش دارایی­ها
0284/12-	00/0	جمع مخارج تحقیق و توسعه، عمومی و تبلیغات (1-)

منبع: یافته­های پژوهشگر

 

جدول 3- نتایج آزمون خود همبستگی و ناهمسانی واریانس­ها

آزمون ناهمسانی واریانس ها		آزمون خود همبستگی		فرضیه­ها
F	P(VALUE)	F	P(VALUE)
00/260	000/0	54/7	0073/0	فرضیه اول
47/1082	000/1	229/16	001/0	فرضیه دوم

منبع: یافته­های پژوهشگر

 

3-8- آزمون فرضیه­های پژوهش در حالت تابلویی

در این بخش به آزمون فرضیه­ها در قالب آمار توصیفی و مدل رگرسیونی پرداخته شده است. همچنین برای تشخیص انتخاب بین پولد یا پنل بودن فرضیه­های پژوهش از آزمون اف لیمر استفاده شده است، سپس برای تعیین و انتخاب یکی از دو الگوی اثرات ثابت یا اثرات تصادفی از آزمون هاسمن استفاده شده که نتایج حاصل از آزمون اف لیمر، حاکی از پنل بودن تمام فرضیه­ها می­باشد. آزمون هاسمن نیز نشان دهنده الگوی اثرات ثابت می­باشد.این نتایج در جدول 4 نشان داده شده است.

جدول 4- نتایج آزمون­های هاسمن و اف­لیمر

F  لیمر			هاسمن		Cross – section	فرضیه­ها
F	P		Chi – square	P
08/7	00/0	PANEL	81/68	00/0	FIX	فرضیه اول
22/6	00/0	PANEL	62/337	00/0	FIX	فرضیه دوم

منبع: یافته­های پژوهشگر

 

آزمون فرضیه اول پژوهش

یافته­ها نشان می­دهد که مدیریت سود واقعی، اثر مثبت و معناداری بر سطوح نگهداشت وجه نقد داشته است؛ که رابطه مذکور براساس ضریب رگرسیونی 0.060 ضعیف و اما معنادار بوده است. همچنین رابطه متغیر کنترلی اندازه شرکت براساس ضریب رگرسیونی44/0- منفی و معنادار بوده است. این موضوع مبین این امر است که شرکت­های بزرگتر دارای نگهداشت وجه نقد کمتری هستند[v]. این نتایج در جدول 5 نشان داده شده است.

 

جدول 5- نتایج آزمون نهایی فرضیه اول

متغیرها
	ضرایب	آمارهt	احتمالt
لگاریتم دارایی های خالص	447678/0-	918722/5-	00/0
جریان های نقدی	001145/0	611466/2	0095/0
سرمایه در گردش	001501/0-	681409/2-	0078/0
ارزش بازار به دفتری	018418/0	762343/3	0002/0
هزینه سرمایه	001139/0-	338026/0-	7356/0
مخارج تحقیق وتوسعه	002033/0-	811564/0-	4178/0
اهرم مالی	011711/0-	453460/0-	0206/0
شاخص تقسیم سود	863/0-	453460/0-	9376/0
اقلام تعهدی اختیاری	000259/0-	833462/0-	0454/0
شاخص مدیریت سود واقعی	06047/0	032795/2	0431/0
متغیر ثابت	516839/1	313786/6	00/0
AR(1)	076970/0-	417323/1-	1576/0
ضریب تعیین
ضریب تعیین تعدیل شده
آماره دوربین- واتسون
آمارهF
احتمال آمارهF

منبع: یافته­های پژوهشگر

آزمون فرضیه دوم پژوهش

یافته­ها نشان می­دهد که سهامداران ارزشیابی خود را از نگهداشت وجه نقد در شرکت­هایی که در فعالیت­های مدیریت سود درگیر هستند، کاهش می­دهند. این نتایج در جدول 6 نشان داده شده است.

 

جدول 6- نتایج آزمون نهایی فرضیه دوم

متغیرها
	ضرایب	آمارهt	احتمال t
وجه نقد	446/0	290/1	198/0
سود	150/2	481/7	00/0
تفاوت سود آتی با جاری	510/127-	020/2-	045/0
تفاوت مخارج تحقیق و توسعه آتی با جاری	740/1	232/2	027/0
تفاوت سود تقسیمی جاری با گذشته	153/12	279/0	781/0
تفاوت سود تقسیمی آتی با جاری	054/0	237/0	813/0
تفاوت هزینه بهره آتی با جاری	357/0	387/0	699/0
معیار مدیریت سود	970/54692	061/2	040/0
معیار مدیریت سود و ارزشیابی وجه نقد	964/0-	518/0-	00/0
اقلام تعهدی اختیاری	287/0-	527/3-	00/1
متغیر ثابت	310/0	810/3	00/0
AR(1)	155/0-	339/3-	001/0
ضریب تعیین
ضریب تعیین تعدیل شده
آماره دوربین- واتسون
آمارهF
احتمال آمارهF

منبع: یافته­های پژوهشگر

 

9- بحث و نتیجه­گیری

یکی از تبعات مدیریت سود از طریق فعالیت­های واقعی، تغییر در میزان وجوه نگهداری شده در شرکت است. در این پژوهش، ابتدا ارتباط بین مدیریت سود واقعی(از طریق کاهش مخارج اختیاری و فروش دارایی­ها) و سطوح نگهداشت وجه نقد مورد آزمون قرار گرفت. سپس رابطه بین مدیریت سود واقعی و ارزشیابی سرمایه­گذاران از نگهداشت وجه نقد بررسی شد. بر اساس نتیجه آزمون فرضیه اول، میزان مدیریت سود با نگهداشت وجه نقد رابطه دارد. این نتیجه با پژوهش گرینر، 2013 همسو می­باشد. این یافته­ها اهمیت مسائل نمایندگی را که جنسن در 1986 در مورد مسائل نمایندگی ناشی از جریان­های نقد آزاد بیان کرد نشان می­دهد و ایده­ی تمایل مدیریت برای به هدر دادن وجه نقد نگهداری شده در شرکت را برجسته می­سازد و وجود مسائل نمایندگی، که باعث می­شود مدیران انگیزه لازم برای به هدر دادن وجه نقد نگهداری شده در شرکت را داشته باشند، را نشان می­دهد.

با توجه به پذیرش فرضیه دوم، سرمایه­گذاران ارزیابی خود را از نگهداری وجه نقد در شرکت­هایی که در فعالیت­های مدیریت سود واقعی درگیرند، کاهش می­دهند. به علت مسائل نمایندگی، سرمایه­گذاران بر این باورند که وجوه نگهداری شده در شرکت در پروژه­هایی به کار گرفته می­شود که خالص ارزش فعلی منفی دارد در نتیجه احتمال هدر رفتن وجه نقد وجود دارد که این امر باعث ارزشیابی منفی سهامداران از نگهداشت وجه نقد می­شود. متغیر شاخص مدیریت سود- وجه نقد، ارزشیابی سهامداران از یک ریال وجه نقد نگهداری شده در شرکت را نشان می­دهد که، طبق انتظارات ناشی از پژوهش­های پیشین (گرینر 2012، دیتمار و اسمیت 2007، فرساد و سالوا 2010)، این ارزشیابی ارتباط منفی با وجه نقد حاصل از مدیریت سود واقعی دارد. براساس یافته های پژوهش فوق می توان پیشنهاد نمود :

1)    نتایج حاصل از آزمون فرضیه اول نشان می­دهد که مدیریت سود واقعی از طریق کاهش مخارج اختیاری و فروش دارایی­ها و سرمایه­گذاری­ها انجام می­شود. بنابراین به کمیته تدوین استانداردهای حسابداری سازمان حسابرسی پیشنهاد می­شود درخصوص رعایت یکنواختی استاندارد حسابداری شماره 17، با عنوان حسابداری دارایی­های نامشهود، اقدامات لازم صورت گیرد. جهت جلوگیری از مدیریت سود بوسیله قطع اقلام اختیاری، رویه­های حسابداری با رویکرد یکنواختی مطلق، به خصوص در مورد مخارج تحقیق و توسعه، تدوین نماید.

با توجه به نتایج حاصل از آزمون فرضیه دوم نگهداشت وجه نقد ناشی از مدیریت سود واقعی باعث افزایش هزینه­های نمایندگی شده و در نتیجه ارزش شرکت را از دید سهامداران کاهش می­دهد؛ که این امر می­تواند ناشی از عدم تقارن اطلاعاتی باشد. بنابراین به مدیران پیشنهاد می­شود که اطلاعات لازم را در خصوص نتایج حاصل از پروژه­های انجام گرفته به طور مناسب افشا کنند تا عدم تقارن اطلاعاتی موجود کاهش یافته و درک سهامداران از نگهداشت وجه نقد بهبود یابد.

 

 

 

 

 

 

 

 

---

1- استادیار حسابداری دانشگاه رازی،کرمانشاه،ایران.

2- مدرس حسابداری دانشگاه رازی و حسابرس مالیاتی اداره کل امور مالیاتی استان کرمانشاه، نویسنده اصلی و مسئول مکاتبات.

[e-mail]

[3]-  دانشجوی دکتری حسابداری دانشگاه بوعلی سینا همدان و عضو هیأت علمی دانشگاه رازی.

---

[i]. Sun                                                                                                                              

[ii]. Griner

^[iii]. به دلیل اینکه پژوهش­های قبلی (سان و همکاران 2012 گرینر (2013)، و زانگ 2012)، نشان دادند که مدیریت سود مبتنی بر اقلام اختیاری بر سطوح نگهداشت وجه نقد اثر می­گذارد و مانند جانشینی برای مدیریت سود واقعی عمل می­کند، در این پژوهش، اقلام تعهدی اختیاری را وارد مدل کرده و برای ارزیابی اقلام تعهدی عادی، مدل تعدیل شده جونز به­کار برده می­شود.

⁴. این معیار، به تبعیت از پژوهش گرینر،( 2013)به وسیله جمع مانده­های غیرعادی مدل­های جنی و رویکودری اندازه­گیری شده است.

⁵. یکی از دلائل این امر، کاهش عدم تقارن اطلاعاتی در شرکت­های بزرگ می­باشد (گرینر، 2013).

مراجع

فهرست منابع

1)    تاری­وردی، یداله، مهدی مراد زاده فرد و مریم رستمی، (1392)، "تأثیر مدیریت سود بر دقت پیش­بینی جریان­های نقدی عملیاتی آتی"، پژوهش­های حسابداری مالی و حسابرسی، سال ششم، شماره بیست و یک ، صص141 - 172.

2)    رهنمای رودپشتی، فریدون، صادق رضایی و اله کرم صالحی ، (1393)، "ارزیابی توانایی و تبیین مدل­های اقلام تعهدی اختیاری و مدل درآمد اختیاری برای کشف مدیریت سود"، پژوهش­های حسابداری مالی و حسابرسی، سال ششم، شماره بیست و سه، صص17 - 40.

3)    دستگیر، محسن، امین یوسفی، کریم ایمانی ،(1392)، "سرعت تعدیل نگهداشت وجه نقد و ویژگی­های شرکتی مؤثر بر آن" فصلنامه پژوهش حسابداری، دوره سوم، شماره 10، صص19 - 33.

4)    -دلاور،علی ،(1386)، روش تحقیق در روانشناسی و علوم تربیتی، انتشارات نشر ویرایش.

5)    حساس یگانه، یحیی و روح‌ ال‍ه‌ص‍دی‍ق‍ی‌، (1390)،" س‍اخ‍ت‍ار ح‍اک‍م‍ی‍ت‌ شرکتی، م‍دی‍ری‍ت‌ س‍ود و م‍ح‍ت‍وای‌ اطلاع‍ات‍ی‌ س‍ود ح‍س‍اب‍داری‌"، رساله دکتری حسابداری، دانشگاه علامه طباطبایی.

6)    سعیدی، علی، نرگس حمیدیان، حامد ربیعی، (1392)"رابطه­ی بین فعالیت­های مدیریت سود واقعی و عملکرد آتی شرکت­های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران"،فصلنامه حسابداری مدیریت، سال ششم، شماره هفدهم، صص45 - 58.  

7)    طالب­نیا، قدرت الله و حدیثه درویش، (1393)، "رابطه بین مانده وجه نقد و هموارسازی سود"، پژوهش­های حسابداری مالی و حسابرسی، سال ششم، شماره بیست و چهار، صص71 - 87.  

8)    همتی، حسن و محمد علی خوشرو، (1392)،"تأثیر نگهداشت وجه نقد و تمرکز مالکیت بر ارزشیابی شرکت"، پایان نامه کارشناسی ارشد حسابداری مؤسسه آموزش عالی رجاء قزوین.

9)     Adams, R.B., and D. Ferreira,(2007), A theory of Friendly Boards, Journal of Finance 62,PP.217–250.

10)    Black, E.L., K.F. Sellers, and T.S. Manly,(1998), Earnings management using asset sales:

11)    Dittmar, A., and Mahrt-Smith, J. ,(2007), Corporate Governance and The Value of Cash Holdings. Journal of Financial Economics 83,PP. 599–634.

12)    Fama, E.F., and K.R. French,(1998), Taxes, Financing Decisions, and Firm Value. Journal of Finance 53,PP. 819-843.

13)    Fresard, L. and C. Salva,(2010),The value of Excess Cash and Corporate Governance: Evidence from US cross-listings. Journal of Financial Economics 98,PP. 359-384.

14)    Greiner.A,J.2013. Consequences of Real Earnings Management and Weak Corporate Governance: Evidence from Cash Holdings. Available at http :www.utexas.summon. com,retrieverd on 10.02.2013.

15)    Gunny, K. ,(2010), The Relation between Earnings Management Using Real Activitiesmanipulation and Future Performance: Evidence from Meeting Earnings  Benchmarks. Contemporary Accounting Research 27 (3),PP. 855-888.

16)    Graham, R, R Harvey, and S. Rajgopal ,(2005), The Economic Implications of Corporate Financial Reporting. Journal of Accounting and Economics 40 73.

17)    Harford, J., S. Mansi, and W. Maxwell,(2008),Corporate Governance and Firm Cash Holdings in The US. Journal of Financial Economics 87,PP. 535-555.

18)    Jensen M.2005.Agency Costs of Overvalued Equity.Financial anagement5-19

19)    Klein, A. 2002. Audit Committee, Board of Director Characteristics, and Earnings Management. Journal of Accounting & Economics 33 (3),PP.375–400.

20)    Louis, H.,A.Sun, and O Urcan,(2012),Value of Cash Holdings and Accounting Conservatism. Contemporary Accounting Research 29 (4),PP. 1249-1271.

21)    Morellec.E, Nikolov. B, Zucchi,F.2014. Competition, Cash Holdings, and Financing Decisions. available at http :www.utexas.summon.

22)    Opler, T., L. Pinkowitz, R. Stulz, and R. Williamson,(1999),The Determinants and Implications of Cash Holdings. Journal of Financial Economics 52,PP.3–46.

23)    Roychowdhury, S. ,(2006),Earnings Management Through Real Activities Manipulation. Journal ofAccounting and Economics 42 (3),PP. 335-370.

24)    Sun, Q., K. Yung, and H. Rahman,(2012),Earnings Quality and Corporate Cash Holdings. Accounting and Finance 52 (2),PP. 543-571.

25)    Watts, R.L., and J. Zimmerman,(1990),Positive Accounting Theory: A Ten Ear Perspective. The Accounting Review 65 (1),PP. 131-156.

26)    Zang, A. ,(2012),Evidence on The Trade-off between Real Activities Manipulation and Accrual-Based Earnings Management. The Accounting Review 87 (2),PP.675-703

 

 

یادداشت‌ها