بررسی و تبیین ویژگی های صرفی و نحوی تاریخ سیستان

تفسیر و تحلیل متون زبان و ادبیات فارسی (دهخدا)

مقاله 2، دوره 8، شماره 28، شهریور 1395، صفحه 43-68   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

لیلا جانی¹؛ علی محمد سجادی²

¹عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تاکستان، دانشجوی دکتری دانشگاه آزاد اسلامی واحد رودهن،رودهن،ایران.(نویسنده مسئول)

²استاد،دانشگاه شهید بهشتی،تهران ایران.

چکیده

اقبال محققان ادبی ما به آثار منثور کمتر از متون منظوم است. حاصل آنکه  برخی از آثار منظوم فارسی با چاپ­ها و تصحیح­های مختلف،  با فرهنگ­ها و فهرست­های مناسب (فرهنگ­های واژگانی) در دسترس اهل فن  قرار دارد، در حالی که چه کم است تعداد آثار منثوری که این چنین  به جامعه علمی و فرهنگی ما عرضه شده باشد، گفتنی است  برای بازشناساندن اهمیت و اعتبار راستین  متون  منثور فارسی، در آن آثار، زمینه و امکان  کنکاش از دیدگاه­های گوناگون وجود دارد.
بدین­ منظور در این مقاله  تلاش شده که درباره کتاب «تاریخ سیستان» (تألیف حدود 445 هـ. ق) که یکی از مآخذ عمده نخستین دوره تطور نثر فارسی است تحقیقی انجام شود. «تایخ سیستان» از آثار ناشناخته و فراموش شده زبان فارسی بود تا اینکه اعتمادالسلطنه وزیر انطباعات  عصر ناصری، آن را به صورت پاورقی در روزنامه «ایران» از شماره 474 تا 564 به تاریخ (1302- 1299 هـ. ش) به چاپ رساند. سپس استاد فرزانه ملک­الشعرا بهار این کتاب را با مقدمه  عالمانه ، پاورقی­ها و حواشی ارزشمند در سال 1314 هـ. ش تصحیح و چاپ کرد. و این پژوهش براساس همین  نسخه اخیر فراهم گردیده است که به بررسی و تبیین  ویژگی­های صرفی و نحوی این کتاب  می­پردازد. ابتدا (مباحث صرفی) در خصوص مقولات  صرفی مانند فعل، اسم، صفت و ضمیر ... و کاربرد آنها بررسی  سپس (مباحث نحوی) به موضوعاتی مانند مطابقت  نهاد و فعل، ساختمان جمله­های ساده و مرکب، تقدیم و تأخیر ارکان در جمله ، حذف و عطف در جمله و ... پرداخته شده است.

کلیدواژه‌ها

تاریخ سیستان؛ نثر فارسی؛ دستور؛ ویژگی‌های صرفی و نحوی

مراجع

1. ابوالقاسمی، محسن،1375، دستور تاریخی زبان فارسی. ج اول انتشارات سمت.

2. اقبال آشتیانی، عباس،1376 ،تاریخ مختصر ادبیات ایران از قدیمی‌ترین دوره‌های تاریخی تا ظهور غزنویان. به کوشش میرهاشم محدث، نشر نیما .

3. اقبال آشتیانی، عباس،1369 ،مجموعه مقالات. گردآوری و تدوین دکتر سیدمحمد دبیرسیاقی، انتشارات دنیای کتاب.

4. باسورث، ادموند کلیفورد،1370، تاریخ سیستان از آمدن تازیان تا برآمدن دولت صفاریان. ترجمه حسن انوشه، تهران، انتشارات امیرکبیر .

5. باطنی، محمدرضا، 1382،نگاهی تازه به دستور زبان فارسی. محمدرضا باطنی، ج دهم ،انتشارات آگاه.

6. بهار، محمدتقی،1369 ،سبک‌شناسی. انتشارات امیرکبیر .

7. تاریخ سیستان،1366، تصحیح ملک‌الشعرای بهار، تهران، انتشارات پدید (خاور).

8. تاریخ سیستان،1381،تصحیح ملک‌الشعرای بهار، تهران، انتشارات معین.

9. خانلری، پرویز، 1372،دستور تاریخی زبان فارسی. به کوشش دکتر عفت مستشارنیا، انتشارات توس.

10. خطیبی، حسین،1366 ،فن نثر در ادب پارسی. انتشارات زوار.

11. خیام‌پور، عبدالرسول،1384، دستور زبان فارسی. ج دوازدهم انتشارات ستوده.

12. شفیعی کدکنی، محمدرضا،1366، صور خیال در شعر فارسی،انتشارات آگاه.

13. شمیسا، سیروس، 1382،سبک‌شناسی نثرج هفتم،انتشارات میترا.

14. شمیسا، سیروس، 1378،کلیات سبک‌شناسی،ج پنجم،انتشارات فردوس.

15. شمیسا، سیروس،1378، نقد ادبی ج اول،انتشارات فردوس.

16. صفا، ذبیح‌الله،1369 ،حماسه‌سرایی در ایران. تهران، انتشارات امیرکبیر.

17. صفا، ذبیح‌الله، 1370،گنجینه سخن پارسی‌نویسان بزرگ و منتخب آثار آنان،ج اول، تهران، انتشارات امیرکبیر.

18. صفا، ذبیح‌الله،1368 ،مختصری در تاریخ تحول نظم و نثر پارسی. انتشارات ققنوس.

18. کشاورز، کریم،1371،هزار سال نثر پارسی. انتشارات  آموزش انقلاب اسلامی (شرکت سهامی).

19. محجوب، محمدجعفر، ،سبک‌ خراسانی در شعر فارسی. انتشارات فردوس.

20. معین، محمد،1371 ،فرهنگ فارسی. دکتر محمد معین، انتشارات امیرکبیر.

21. نفیسی، سعید،1363 ،تاریخ نظم و نثر در ایران و در زبان فارسی.ج اول، انتشارات کتابخانه سنایی.

22. نفیسی، سعید، 1369،حماسه‌سرایی در ایران. تهران انتشارات امیرکبیر.

23. هاجری، ضیاء‌الدین،1377 ،فرهنگ وندهای زبان فارسی. انتشارات آوای نور.