بررسی مفهوم انقلاب در داستان ضحاک با نظریه‎ی گلدمن

تفسیر و تحلیل متون زبان و ادبیات فارسی (دهخدا)

مقاله 6، دوره 8، شماره 28، شهریور 1395، صفحه 143-165   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

صبا پژمان فر¹؛ مجید سرمدی²

¹مدرس ، دانشجوی دکتری ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرج،کرج، ایران

²دانشیار ،گروه ادبیات فارسی دانشگاه پیام نور کرج،کرج،ایران.

چکیده

ایران کشوری کهن و متمدن بوده است و با کمی ‎دقت در متون حماسی آن که بن مایه‎های فکری کهن دارند و اسطوره‎ها‎ را در خود جای داده‎اند می‎توانیم ردپای بسیاری از پدیده‎های اجتماعی را که در جوامع کهن – نه فقط جوامع مدرن- هم وجود داشته‎اند بیابیم و از این طریق ادعا کنیم که با جامعه روبرو بوده ایم. به ویژه جامعه‎ای که هویت در آن شکل گرفته بوده و احساسات ملی مردمانش از آن حمایت می‎کرده است. ادبیات تولید شده در‎ یک جامعه به بهترین شکل، نوع‎ اند‎یشه‎ای را که برخاسته از اوضاع اجتماعی‎ یک جامعه است می‎نمایاند. از جمله‎ی مهم ترین پدیده‎ها‎ی اجتماعی موجود، پدیده‎ی اجتماعی انقلاب – به مفهوم مدرن آن نه شورش و قیام- است که در داستان پادشاهی ضحاک رخ نشان می‎دهد. از آنجا که داستان ضحاک و کاوه اسطوره ای است پس با رویارویی با پدیده‎ها‎ی اجتماعی در متون ادبی موجود می‎توانیم نتیجه بگیریم که حداقل در ‎اند‎یشه‎ی ایرانی – از آنجا که اساطیر آنقدر کهن هستند که نمی‎توان برای آن داده‎ی اجتماعی ‎یافت- که خاستگاه اساطیر است این مفاهیم وجود داشتهاند.در این جستار هدف بر این است که با بررسی داستان ضحاک و قیام کاوه بر اساس ساختارگرایی تکوینی گلدمن بتوانیم ثابت کنیم که پدیده‎ی اجتماعی انقلاب در ایران باستان وجود داشته است و این بسیار کهن‎تر از زمانی است که انقلاب‎ها‎ی اجتماعی به ثبت رسیده است.

کلیدواژه‌ها

اسطوره؛ انقلاب؛ ساختارگرایی تکوینی؛ شاهنامه؛ شهر؛ ضحاک؛ کاوه؛ گلدمن

مراجع

1. آرنت،هانا،(1361)، انقلاب، ترجمه‎ی عزت الله فولادوند، تهران:شرکت سهامی ‎انتشارات خوارزمی
2. ارشاد، فرهنگ،(1391)، کندوکاوی در جامعه شناسی ادبیات، تهران: آگه
3. انصاری،منصور،(1380)،‎ها‎ناآرنت و نقد فلسفه‎ی سیاسی، تهران: نشر مرکز
4. بشیریه، حسین، (1379)، جامعه شناسی سیاسی، تهران: نشر نی
5. بشیریه،حسن، مارکسیسم انقلابی ، اطلاعات سیاسی-اقتصادی، شماره 111-112 ، ،آذر و دی 1375،ص15
6. بهار، مهرداد، (1385)، پژوهشی در اساطیر ایران، تهران: آگه
7. بهار،مهرداد، (1385)، جستاری در فرهنگ ایران، تهران:اسطوره
8. بیرو، آلن،(1380)، فرهنگ علوم اجتماعی، ترجمه باقر ساروخانی، تهران: کیهان
9. جوانشیر، ف.م،(1380)، حماسه داد،تهران: جامی
10. خالقی مطلق، جلال، (1390/2)،«کاوه»، فردوسی و شاهنامه سرایی، تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی
11. خالقی مطلق، جلال، (1390/1)،«شاهنامه فردوسی»، فردوسی و شاهنامه سرایی، تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی
12. -راشد محصل،م.ت، «مروری بر داستان رستم و اسفندیار» ، مجله‎ی دانشکده‎ی ادبیات و علوم انسانی دانشگاه مشهد، 1369، سال23، ش3و4،صص432-462
13. شهبازی،علیرضا شاپور، (1390)، زندگینامه تحلیلی فردوسی، تهران: هرمس
14. کریستنسن، آرتور، (1384)، کاوه‎ی آهنگر و درفش کاویانی، ترجمه منیژه احدزادگان آهنی، تهران،
15. -کزازی، میرجلال الدین، (1379)، نامه‎ی باستان،تهران: سمت، جلد اول
16. گلدمن،لوسین، (1369)، نقد تکوینی، ترجمه محمدتقی غیاثی، انتشارات بزرگمهر
17. -گیدنز، آنتونی، (1379)، جامعه شناسی، ترجمه منوچهر صبوری،تهران:نشرنی
18. ممتاز، فریده، (1379)، جامعه شناسی شهر، تهران

19- RICOEUR, paul(1987), "MYTH AND HISTORY", in: ENCYCLOPEDIA OF RELIGION, EDITOR IN CHIEF: INDSAY JONES, USA: Thomson gail,2005, 6371-6380