بررسی رابطه بین سبک زندگی سلامت ‌محور و سرمایه‌های اجتماعی در بین دانشجویان دانشگاه تبریز

مطالعات جامعه شناسی

مقاله 5، دوره 9، شماره 30، فروردین 1395، صفحه 81-93   

نوع مقاله: علمی پژوهشی

نویسندگان

سمیه موسی‌زاده¹؛ محمدباقر علیزاده ‌اقدم²

¹دانش‌آموخته مقطع کارشناسی‌ارشد دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز، گروه علوم اجتماعی؛ تبریز- ایران.

²دانشیارگروه علوم اجتماعی دانشگاه تبریز _ ایران.

چکیده

انسان سالم می‌تواند به عنوان محور توسعه همه­ جانبه جامعه که هدف اصلی جامعه امروزی هست نقش ایفا نماید. در این میان، دانشجویان به عنوان رکن اصلی و معماران آینده‌ جامعه نقش غیر­قابل انکاری در توسعه و تعالی جامعه دارند. با توجه به اهمیت سبک زندگی سلامت ­محور در بین دانشجویان،  در این تحقیق به بررسی ابعاد سبک زندگی سلامت ­محور و عوامل اجتماعی مرتبط با آن در بین دانشجویان دانشگاه تبریز پرداخته شده است. جامعه آماری تحقیق تمام دانشجویان در حال تحصیل دانشگاه تبریز درسال 1394 می‌باشدکه از بین آن‌ها تعداد 377 نفر بااستفاده ازفرمول نمونه‌گیری کوکران انتخاب شده‌اند. برای گردآوری اطلاعات از پرسشنامه کتبی استفاده شده است. سرمایه اجتماعی در سه بعد شبکه اجتماعی، مشارکت اجتماعی و اعتماد اجتماعی مورد بررسی قرار گرفته است. در این مطالعه بر اساس چارچوب نظری و نتایج به دست آمده از انجام تحلیل عامل اکتشافی سبک زندگی در پنج بعد که عبارت است از: ورزش، معاینات پزشکی و خود­سنجی، تغذیه مناسب، تغذیه نامناسب و مصرف مواد اعتیادآور طبقه­بندی شدند. جهت آزمون فرضیات از ضریب همبستگی پیرسون استفاده شده است. نتایج به دست آمده نشان می‌دهند که بین ابعاد مختلف سرمایه اجتماعی (شبکه اجتماعی، مشارکت اجتماعی و اعتماد اجتماعی) با سبک زندگی سلامت­ محور رابطه معنی‌داری وجود دارد.

کلیدواژه‌ها

سبک زندگی سلامت محور؛ تحلیل عاملی؛ دانشجویان و آزمون پیرسون

اصل مقاله

«مطالعات جامعه‌شناسی»

سال هشتم، شماره سی ام، بهار 1395

ص ص 93-81

 

 

 

 

 

بررسی رابطه بین سبک زندگی سلامت­محور و
سرمایه‌های اجتماعی در بین دانشجویان دانشگاه تبریز

سمیه موسی­زاده[1]

دکتر محمدباقر علیزاده اقدم[2]

تاریخ دریافت مقاله:19/1/1395

تاریخ پذیرش نهایی مقاله:23/7/1395

چکیده

انسان سالم می‌تواند به عنوان محور توسعه همه­ جانبه جامعه که هدف اصلی جامعه امروزی هست نقش ایفا نماید. در این میان، دانشجویان به عنوان رکن اصلی و معماران آینده‌ جامعه نقش غیر­قابل انکاری در توسعه و تعالی جامعه دارند. با توجه به اهمیت سبک زندگی سلامت ­محور در بین دانشجویان،  در این تحقیق به بررسی ابعاد سبک زندگی سلامت ­محور و عوامل اجتماعی مرتبط با آن در بین دانشجویان دانشگاه تبریز پرداخته شده است. جامعه آماری تحقیق تمام دانشجویان در حال تحصیل دانشگاه تبریز درسال 1394 می‌باشدکه از بین آن‌ها تعداد 377 نفر بااستفاده ازفرمول نمونه‌گیری کوکران انتخاب شده‌اند. برای گردآوری اطلاعات از پرسشنامه کتبی استفاده شده است. سرمایه اجتماعی در سه بعد شبکه اجتماعی، مشارکت اجتماعی و اعتماد اجتماعی مورد بررسی قرار گرفته است. در این مطالعه بر اساس چارچوب نظری و نتایج به دست آمده از انجام تحلیل عامل اکتشافی سبک زندگی در پنج بعد که عبارت است از: ورزش، معاینات پزشکی و خود­سنجی، تغذیه مناسب، تغذیه نامناسب و مصرف مواد اعتیادآور طبقه­بندی شدند. جهت آزمون فرضیات از ضریب همبستگی پیرسون استفاده شده است. نتایج به دست آمده نشان می‌دهند که بین ابعاد مختلف سرمایه اجتماعی (شبکه اجتماعی، مشارکت اجتماعی و اعتماد اجتماعی) با سبک زندگی سلامت­ محور رابطه معنی‌داری وجود دارد.

واژگان کلیدی: سبک زندگی سلامت محور، تحلیل عاملی، دانشجویان و آزمون پیرسون.

 

مقدمه

از آن­جا که توزیع بیماری‌ها در بین کشورها، مناطق و طبقات مختلف فرق می‌کند و بدیهی به نظر می‌رسد که این بیماری‌ها با رژیم غذایی و سبک زندگی در ارتباط باشند. افرادی که دارای موقعیت‌های اجتماعی- اقتصادی بالاتری هستند در مقایسه با کسانی که در مراتب پایین‌تر طبقه‌بندی اجتماعی قرار دارند روی هم‌ رفته سالم‌تر، بلندتر و قوی‌ترند و بیشتر عمر می‌کنند. اختلافات از نظر مرگ و میر نوزادان و مرگ کودکان از همه بیشتر به چشم می‌خورد. اما احتمال مرگ برای طبقه پایین در تمام سنین بیش از افراد ثروت­مندتر است­(گیدنز، 1378: 645).

بررسی‌ها نشان داده است که مهم­ترین عوامل تهدید‌ کننده سلامتی عبارت است از: رژیم غذایی نامناسب، بی‌تحرکی، کمی فعالیت­بدنی و مصرف سیگار. این عوامل از اصلی­ترین عوامل خطر بروز بیماری­- ‌های قلبی، چاقی، دیابت نوع دو، پوسیدگی داندان‌ها، سکته‌های مغزی و تعدادی زیادی از سرطان‌ها می‌باشند. علت 25% از مرگ‌های ناشی ازبیماری‌های قلبی و عروقی درنزد مردان­کمتر از 65 سال، استعمال دخانیات است. کنترل عوامل خطر در سبک زندگی و عادت بهداشتی مانند تغذیه نادرست، فقدان فعالیت ورزشی، استعمال سیگار، مصرف الکل و مواد ­مخدر تقریباً باعث کاهش حدود 5 درصد از مرگ‌های زود ‌هنگام می‌شود­(منصوریان و همکاران، 1388­: 63). هم­چنان که آدلر معتقد است تمام رفتارهای فرد از شیوه زندگی او نشات می‌گیرد و او آن ‌چه را در خور شیوه زندگی است درک می‌کند، می‌آموزد و حفظ می‌کند (حسینی، 1388: 64).

سبک زندگی سلامت محور به عنوان پدیده‌ای چند علتی، چند بعدی و چند دلالتی به الگوهای جمعی رفتار مربوط می‌شود که به مسائل تهدید ‌کننده سلامت افراد می‌پردازد تا از این طریق بتواند سلامتی ایشان را تضمین نماید. این پدیده بیش از آن‌که یک پدیده فردی باشد یک پدیده اجتماعی فرهنگی است­(­قاسمی و همکاران، 1387).

کاکرهام معتقد است که تحقیق روی سبک زندگی سلامت ­‌محور نیاز است، اما اندازه‌گیری و تجزیه و تحلیل نباید در سطح فردی متوقف شود، بلکه بایستی الگوهای رفتار جمعی مربوط به سلامتی که سبک زندگی سلامت­ محور را تشکیل می‌دهند نیز مد­نظر قرار گیرد. سبک‌های زندگی مختلف باید در ارتباط با زمینه اجتماعی که در آن رخ می‌دهند، مورد توجه قرار گیرند­(کاکرهام، 2006: 1802).

شناختن ریشه‌های شکل‌گیری سبک زندگی‌های سالم و مضر، می‌تواند در برنامه‌های تبلیغاتی بهداشتی کارآیی داشته باشد­(کاکرهام، 2000؛ به نقل از فاضلی، 1382). بنابراین ناهنجارهای رفتاری فزاینده در زندگی روزمره دانشجویان، فرهنگ نادرست مصرف، تغذیه غیرمنطقی و بیرون از فرم طبیعی در بین اکثر دانشجویان، مصرف حیرت‌ انگیز دخانیات و مواد زیان‌آور، کم‌تحرکی، چاقی و ... عوامل و عناصر خطرناکی هستند که ناشی از سبک زندگی نادرست می‌باشد.

سبک زندگی از دیدگاه زیمل یکی از شیوه‌هایی است که افراد برای تعریف هویت‌شان در ارتباط با جامعه توده‌ای جستجو می‌کنند. در حقیقت ارتباط پیچیده بین سبک زندگی به عنوان یک شکل اجتماعی و جستجوی افراد برای کسب هویت شالوده بحث وی را تشکیل می‌دهد و با افزایش تسلط فرهنگ عینی بر زندگی روزمره مردم در جامعه مدرن (توده) فراتر از افراد قرار می‌گیرد، در تولید هویت‌شان سبک‌های زندگی از دیدگاه زیمل استراتژی‌هایی برای تحقق یافتن این واقعیت‌اند­(قربان­زاده، 1386: 16). 

کاکرهام معتقد است که سبک زندگی سالم، مجموعه انتخاب‌هایی که فرد بنابر موقعیت اجتماعی خود برمی‌گزیند و این انتخاب‌ها برآمده از موقعیت ساختاری و موقعیت فردی وی هستند. در حقیقت فرصت‌های زندگی یک شخص به وسیله موقعیت اجتماعی و ویژگی‌های گروه‌های منزلتی ویژه تعیین می‌شود. موقعیت اجتماعی و انتخاب‌های حاصل در مفهوم سبک زندگی سالم (مثبت) نقش اساسی دارند. از نظر کاکرهام در انتخاب سبک‌های زندگی، چه مثبت (سالم) و چه منفی (خطرناک) مردمی که در بالای جامعه قرار دارند، انتخاب‌های بیشتر و سالم‌تر و منابع بیشتری در حمایت از تصمیم‌گیری خود دارند. اما برعکس، مردمی که در پایین قرار دارند فشارهای اقتصادی – اجتماعی بیشتری بر روی انتخاب‌هایشان وجود دارد و حتی انتخاب‌های قابل دسترسی کمتری نسبت به طبقات بالا دارند. کاکرهام سبک زندگی سالم را مجموعه‌ای از انتخاب‌ها می‌داند که فرد در یک موقعیت زندگی انجام می‌دهد. این انتخاب‌ها بر روی رفتارهای مرتبط به سلامتی دارای تاثیر است­(قربان­زاده، 1386: 42).

بنی­فاطمه و همکاران­(1393) به بررسی اثر آگاهی‌های بهداشتی اجتماعی بر سطح سلامت شهروندان پرداخته‌اند. روش نمونه‌برداری مورد استفاده در این تحقیق روش نمونه‌گیری چند­مرحله‌ای است. تعداد نمونه انتخابی 650 نفر از والدین در شهر تبریز بوده است. نتایج این تحقیق نشان می‌دهد که تفاوت معنی‌داری در سبک زندگی سلامت­‌محور بین زنان و مردان وجود دارد و شرایط مردان مناسب­تر از زنان هست. هم­چنین بین سطح تحصیلات و سبک زندگی سلامت ­محور ارتباط معنی‌داری وجود داشته که با افزایش سطح تحصیلات نمره سبک زندگی سلامت­ محور نیز افزایش پیدا می‌کند. با استفاده از روش رگرسیون خطی گام به گام نیز صحت فرضیه‌های تحقیق مورد تایید قرار گرفته است.

 

فرضیه­ها و مدل تحقیق

بر اساس پیشینه نظری و تجربی تحقیق، فرضیه‌های زیر به ‌طور منطقی قابل استنتاج می‌باشند:

- بین ابعاد سه‌گانه سرمایه اجتماعی (شبکه اجتماعی، مشارکت اجتماعی و اعتماد اجتماعی) و سبک زندگی سلامت­ محور رابطه وجود دارد.

- سبک زندگی سلامت­ محور در میان دانشجویان شاغل به تحصیل در دانشگاه تبریز از نظر جنسیت، وضعیت تاهل و مقطع تحصیلی متفاوت است.

 

 

 

شکل شماره (1): مدل تحلیلی تحقیق ‏

روش تحقیق

در این تحقیق برای گردآوری داده‌ها از پرسشنامه محقق‌ساخته استفاده شده است، که برای سنجش سوالات، از ارائه گویه­هایی به شکل طیف لیکرت استفاده شده است. پرسشنامه یکی از ابزارهای رایج تحقیق و روشی مستقیم برای کسب داده‌های تحقیق است. جامعه آماری شامل کلیه دانشجویان دانشگاه تبریز بوده و با استفاده از فرمول کوکران برای خطای 5 درصد حجم نمونه برای دانشجویان دانشگاه تبریز 377 نفر به دست آمد. برای آنالیز داده­ها از نرم­افزار SPSS­(مومنی و دیگری، 1387)، استفاده شده‌ است. از لحاظ میزان ژرفایی، پنهانگر بوده یعنی تحقیق بر روی جمعیت وسیع صورت خواهد گرفت. از نظر معیار زمانی جز تحقیقات مقطعی محسوب می­گردد. یعنی داده­ها در مقطعی از زمان سال 1394 گردآوری شده است.

در این تحقیق از روش ضریب آلفای کرونباخ برای تعیین پایایی آزمون استفاده شده است. این روش بر همسانی درونی تاکید دارد. مزیت این روش این هست که علاوه­ بر گزینه‌های دو ارزشی (صفر و یک) برای گزینه‌های چند ارزشی مانند طیف پنج گزینه‌ای لیکرت نیز قابل استفاده است. برای اندازه‌گیری پایایی غالباً از شاخصی به نام «ضریب پایایی» استفاده می‌کنیم. دامنه ضریب پایایی از صفر تا 1+ است. ضریب پایایی صفر معرف عدم پایایی و ضریب پایایی یک معرف پایایی کامل است. برای بررسی سبک زندگی از 31 گویه استفاده شده است­که درچهار گروه ورزش و تحرک جسمانی، تغذیه، مصرف مواد اعتیادآور، خودسنجی و معاینات دسته‌بندی شده‌ است. برای این بخش ضریب آلفای کرونباخ برابر 71/0 به دست آمده ‌است که نشان‌ دهنده پایایی سوالات است. برای بررسی سرمایه اجتماعی از 20 گویه استفاده شده‌ است که در سه گروه شبکه اجتماعی، مشارکت اجتماعی و اعتماد اجتماعی دسته‌بندی شده ‌است. برای این بخش ضریب آلفای کرونباخ برابر 88/0 به دست آمده ‌است که نشان­دهنده پایایی سوالات است.

 

 

 

 

جدول شماره (1): نتایج پایایی گویه‌های مرتبط با سرمایه اجتماعی

ابعاد	گویه‌ها	ضریب آلفای کرونباخ کل
بعد شبکه اجتماعی	1. اغلب از حمایت خانواده برخوردار هستم. 2. اگر مشکلی برایم پیش آید فامیل و بستگانم از من حمایت می‌کنند. 3. معمولاً دوستانم مرا قبول دارند. 4. مردم جامعه ما به راحتی با یکدیگر کنار می‌آیند. 5. مردم جامعه ما بسیار با هم صمیمی هستند. 6. صله­ارحام در جامعه ما از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است. 7. همسایه‌هایی وجود دارند که می‌توانند در موقع از دست دادن درآمدتان، از لحاظ مالی به شما کمک کنند. 8. اغلب از حمایت دوستانم برخوردار هستم.	88/0
بعد مشارکت اجتماعی	9. از مشارکت در فعالیت‌های جمعی احساس لذت می‌کنم. 10. اخبار جامعه را از طریق شبکه‌های خبری پیگیری می‌کنم. 11. در هیات­های مذهبی مشارکت می­کنم. 12. در انتخابات شوراها مشارکت فعالانه‌ای دارم. 13. در انجمن‌های محلی (انجمن اسلامی، انجمن‌های خیریه و ...) عضو هستم. 14. در سال گذشته چند­بار در راهپیمایی‌ها حضور یافته‌اید. 15. در سال گذشته چقدر در رویدادهای اجتماعی مانند عزاداری‌ها، جشن‌های مذهبی، جشن‌های شادی و ... شرکت کرده‌اید.
بعد اعتماد اجتماعی	16. بیشتر افراد جامعه، افراد قابل اعتماد هستند. 17. اعضا خانواده‌ام همیشه سعی می‌کنند از حال یکدیگر با خبر باشند. 18. فرد خاصی در زندگی‌ام است که به هنگام نیاز همیشه در کنار من حضور دارد. 19. نهادها و موسسات دولتی مورد اعتماد مردم هستند. 20. به گفته‌های مسولان جامعه اعتقاد کامل دارم.

 

تحلیل توصیفی یافته‌ها

از کل 377 نفر نمونه آماری این تحقیق  209 نفر مرد و 168 نفر زن بوده‌اند، به عبارت دیگر 4/55 درصد مشارکت‌کنندگان مرد و 6/44 درصد مشارکت‌ کنندگان زن هستند. از کل 377 نفر نمونه آماری این تحقیق 308 نفر مجرد و 69 نفر متاهل بوده­اند. به عبارت دیگر 7/81 درصد مشارکت‌ کنندگان مجرد و 3/18 درصد مشارکت‌کنندگان متاهل هستند. جدول شماره (2) توزیع فراوانی سطح تحصیلات را نشان می­دهد.

 

جدول شماره (2): نتایج مربوط به فراوانی و درصد فراوانی وضعیت تحصیلات

مقطع تحصیلی	فراوانی	درصد فراوانی
کاردانی	11	9/2
کارشناسی	282	8/74
کارشناسی­ارشد	66	5/17
دکتری	18	8/4
جمع	377	100

جدول شماره (3) اطلاعات مربوط به توزیع سن پاسخگویان را نشان می­دهد. همان­ طوری که از این جدول قابل مشاهده است حداقل سن پاسخگویان 19 و حداکثر آن 35 بوده است. هم­چنین میانگین سن پاسخگویان 57/22 است. مقدار چولگی 81/1 بوده، واریانس سن برابر 57/9 و انحراف معیار برابر 09/3 بوده است. هیستوگرام سن پاسخگویان در شکل شماره (2) آورده شده است.

 

جدول شماره (3): توزیع فراوانی بر اساس سن

میانگین	57/22
انحراف معیار	09/3
واریانس	57/9
چولگی	81/1
حداقل	19
حداکثر	35

 

 

شکل شماره (2): هیستوگرام توزیع فراوانی سن پاسخگویان

 

پاسخ مشارکت­کنندگان به سوالات مربوط به بعد شبکه اجتماعی درجدول شماره (4) خلاصه شده است. 8/88 درصد دانشجویان از حمایت خانواده برخوردار هستند، 2/83 درصد از پاسخگویان اگر مشکلی برایشان پیش آید فامیل و بستگان از آن­ها حمایت می­کنند، 9/88 درصد از پاسخگویان مورد قبول دوستان خود هستند، 1/72 درصد از پاسخگویان معتقدند مردم جامعه ما به راحتی با یکدیگر کنار می‌آیند، 5/69 درصد از پاسخگویان معتقدند مردم جامعه ما با هم صمیمی هستند، 8/79 درصد از پاسخگویان معتقدند که صله­ارحام در جامعه ما از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است، 3/61 درصد از پاسخگویان همسایه‌هایی دارند که می­توانند در موقع از دست دادن درآمدشان از لحاظ مالی روی کمک آن‌ها حساب کنند و 3/80 درصد از پاسخگویان از حمایت دوستان خود برخوردار هستند.

 

 

 

جدول شماره (4): نتایج آماره­های توصیفی مربوط به بعد شبکه اجتماعی سرمایه اجتماعی

کاملاً  مخالفم	مخالفم	نسبتاً مخالفم	نسبتاً موافقم	موافقم	کاملاً موافقم	گویه
3	15	24	91	138	106	فراوانی	1. اغلب از حمایت خانواده برخوردار هستم.
8/0	4	4/6	1/24	6/36	1/28	درصد
6	17	41	139	108	66	فراوانی	2. اگر مشکلی برایم پیش آید فامیل و بستگانم از من حمایت می­کنند.
6/1	5/4	9/10	9/36	8/28	5/17	درصد
3	8	31	118	148	69	فراوانی	3. معمولاً دوستانم مرا قبول دارند
8/0	1/2	2/8	3/31	3/39	3/18	درصد
11	23	75	151	71	46	فراوانی	4. مردم جامعه ما به راحتی با یکدیگر کنار می­آیند.
9/2	1/6	9/19	1/40	8/18	2/12	درصد
14	18	83	141	87	34	فراوانی	5. مردم جامعه ما بسیار با هم صمیمی هستند.
7/3	8/4	22	4/37	1/23	9	درصد
0	27	49	140	116	45	فراوانی	6. صله­ارحام در جامعه ما از جایگاه ویژه­ای برخوردار است.
0	2/7	13	1/37	8/30	9/11	درصد
17	43	86	121	76	34	فراوانی	7. همسایه­هایی وجود دارند که می­توانند در موقع از دست دادن درآمدتان، از لحاظ مالی به شما کمک کنند.
5/4	4/11	8/22	1/32	2/20	9	درصد
8	12	54	130	131	42	فراوانی	8. اغلب از حمایت دوستانم برخوردار هستم.
1/2	2/3	3/14	5/34	7/34	1/11	درصد

 

پاسخ مشارکت­کنندگان به سوالات مربوط به شبکه اجتماعی در جدول شماره (5) خلاصه شده ‌است. 2/87 درصد از دانشجویان از مشارکت در فعالیت‌های جمعی لذت می‌برند، بیش از 70 درصد دانشجویان پیگیر اخبار جامعه از طریق شبکه‌های خبری بوده‌اند و 7/71 درصد از پاسخگویان در انتخابات شوراها مشارکت فعال داشتند. 5/56 درصد از پاسخگویان در انجمن‌های محلی عضو هستند، 4/23 درصد از پاسخگویان در راهپیمایی سال گذشته شرکت­کرده‌اند اما بیش از 5/76 درصد از پاسخگویان اعلام کردند که در راهپیمایی‌های سال گذشته یا اصلاً شرکت نکردند و یا فقط یک بار شرکت­کردند و 4/64 درصد از پاسخگویان در برنامه‌ها و جشن‌های مذهبی شرکت می‌کنند.

 

         جدول شماره (5): نتایج آماره‌های توصیفی مربوط به بعد مشارکت اجتماعی سرمایه اجتماعی

کاملاً مخالفم	مخالفم	نسبتاً مخالفم	نسبتاً موافقم	موافقم	کاملاً موافقم	گویه
7	11	30	139	131	59	فراوانی	از مشارکت در فعالیت‌های جمعی احساس لذت می‌کنم.
9/1	9/2	8	9/36	7/34	6/15	درصد
8	22	22	130	137	58	فراوانی	اخبار جامعه را از طریق شبکه‌های خبری پیگیری می‌کنم.
2/1	8/5	8/5	5/34	3/36	4/15	درصد
16	38	68	127	90	38	فراوانی	در انتخابات شوراها مشارکت عالانه‌ای دارم.
2/4	1/10	18	7/37	9/23	1/10	درصد
29	65	70	108	67	38	فراوانی	در انجمن‌های محلی (انجمن اسلامی، انجمن‌های خیریه و ...) عضو هستم.
7/7	2/17	6/18	6/28	8/17	1/10	درصد

 

جدول ‏شماره (6): خلاصه آماره‌های مربوط

به بعد مشارکت اجتماعی سرمایه اجتماعی

میانگین	94/19
انحراف معیار	60/5
واریانس	39/31
چولگی	443/0-
دامنه تغییرات	30
حداقل	3
حداکثر	33

 

میانگین این شاخص برای افراد مورد مطالعه 94/19 درصد است­که نشان­ دهنده حد پایین برخورداری پاسخگویان از مشارکت اجتماعی می­باشد.

پاسخ مشارکت‌کنندگان به سوالات مربوط به بعد اعتماد اجتماعی سرمایه اجتماعی در جداول شماره (7) و (8) خلاصه شده‌ است. 8/39 درصد از دانشجویان اعلام کردند که افراد جامعه قابل اعتماد هستند و بیش از 3/60 درصد از پاسخگویان افراد جامعه را غیر­قابل اعتماد دانستند، 8/75 درصد از پاسخگویان اعتقاد دارندکه اعضای خانواده آن‌ها ازحال یکدیگر باخبر می‌شوند، 7/64 درصد از پاسخگویان فرد خاصی در زندگی خود دارند که به او تکیه کنند، 1/54 درصد از پاسخگویان هم معتقدند که نهادها و موسسات دولتی قابل اعتماد هستند، 3/49 درصد از دانشجویان به گفته‌های مسئولان اعتقاد کامل دارند و 7/50 درصد از دانشجویان به گفته‌های مسئولان اصلاً اعتقادی ندارند.

 

             جدول شماره (7): نتایج آماره­های توصیفی مربوط به بعد اعتماد اجتماعی سرمایه اجتماعی

کاملاً مخالفم	مخالفم	نسبتاً مخالفم	نسبتاً موافقم	موافقم	کاملاً موافقم	گویه
58	73	96	74	70	6	فراوانی	بیشتر افراد جامعه، افراد قابل اعتماد هستند.
4/15	4/19	5/25	6/19	6/18	6/1	درصد
6	38	47	143	103	40	فراوانی	اعضا خانواده‌ام همیشه سعی می‌کنند از حال یک‌دیگر با­خبر باشند.
6/1	1/10	5/12	9/37	3/27	6/10	درصد
27	47	59	112	72	60	فراوانی	فرد خاصی در زندگی‌ام است که به‌هنگام نیاز همیشه در کنار من حضور دارد.
2/7	5/12	6/15	7/29	1/19	9/15	درصد
35	85	53	106	78	20	فراوانی	نهادها وموسسات دولتی مورداعتماد مردم هستند.
3/9	5/22	1/14	1/28	7/20	3/5	درصد
41	71	79	122	51	13	فراوانی	به گفته‌های مسولان جامعه اعتقاد کامل دارم.
9/10	8/18	21	4/32	5/13	4/3	درصد

 

جدول شماره (8): خلاصه آماره‌های مربوط  

به متغیر بعد اعتماد اجتماعی سرمایه اجتماعی

میانگین	85/12
انحراف معیار	72/4
واریانس	31/22
چولگی	438/0-
دامنه تغییرات	18
حداقل	3
حداکثر	21

 

برای سنجش اعتماد اجتماعی از سازه سرمایه اجتماعی از 5 گویه درسطح رتبه­ای در قالب طیف لیکرت استفاده شد که میانگین این شاخص برای افراد مورد مطالعه 85/12 است، که نشان‌دهنده حد متوسط برخورداری دانشجویان از اعتماد اجتماعی می‌باشد.

 

تحلیل استنباطی یافته‌ها

برای آزمون رابطه میان متغیر سن پاسخگویان و سبک زندگی سلامت­ محور آنان، با توجه به این‌که هر دو متغیر در سطح اندازه‌گیری فاصله‌ای است از آزمون معنی‌داری ضریب همبستگی r پیرسون استفاده شده ‌است. نتایج به دست آمده از انجام ضریب همبستگی پیرسون در جدول شماره (9) نشان داده شده است. با توجه به این ­که سطح معنی‌داری به دست آمده (025/0) کوچک­تر از آلفای مورد قبول در علوم اجتماعی (05/0) می‌باشد، لذا فرضیه تحقیق مورد تایید قرار می‌گیرد و بین سن و سبک زندگی سلامت ­محور پاسخگویان رابطه معنی‌داری وجود دارد.

   جدول شماره (9): نتیجه آزمون پیرسون

     برای رابطه بین زندگی سلامت محور و سن

ضریب همبستگی پیرسون	116/0
سطح معناداری	025/0
تعداد	377

 

جنسیت یک متغیر اسمی دو حالته و سبک زندگی سلامت­محور متغیر فاصله‌ای است. مناسب‌ترین روش برای آزمون این فرضیه آزمون تی است. نتیجه آزمون­ تی برای رابطه بین سبک زندگی سلامت محور و جنسیت در جدول ‏(10) نشان داده شده است. نتیجه آزمون تی نشان می‌دهد که بین جنسیت و سبک زندگی سلامت­محور رابطه معنی‌داری وجود دارد. همان‌ طوری که از این جدول ملاحظه می‌شود حد پایین و حد بالا هر دو مثبت هستند که نشان می‌دهد تفاوت میانگین جامعه اول (زنان) از تفاوت میانگین جامعه دوم (مردان) بیشتر است. یعنی زنان در مقایسه با مردان به سبک زندگی سلامت­محور اهمیت بیشتری می‌دهند.

 

 جدول شماره (10): نتیجه آزمون تی برای رابطه بین جنسیت و سبک زندگی سلامت محور

t	درجه آزادی	سطح معناداری	تفاوت میانگین	تفاوت انحراف معیار	فاصله اطمینان 95 درصد
					حد پایین	حد بالا
39/4	89/364	000/0	73/3	85/0	06/2	41/5

 

نتایج بررسی سبک زندگی سلامت­محور بر­حسب وضعیت تاهل نشان می­دهد که میانگین مربوط به متاهل­ها در کل بالاتر هست. اما در بعد ورزش افراد مجرد میانگین بالاتری دارند در حالی که در مجموع در بخش زندگی سلامت­ محور، میانگین دانشجویان متاهل بالاتر است.

برای آزمون رابطه بین سبک زندگی سلامت ­محور و سرمایه اجتماعی، از ضریب همبستگی r پیرسون استفاده می‌شود. نتایج این آزمون در جدول شماره (11) نشان داده ‌شده است. همان ‌طوری­که در این جدول قابل ملاحظه است سطح معناداری کمتر از 5 درصد به دست آمده‌ است که نشان‌ دهنده ارتباط معنادار بین سبک زندگی سلامت ­محور و سرمایه اجتماعی است.

 

جدول شماره (11): نتیجه آزمون پیرسون برای رابطه
 بین سبک زندگی سلامت­محور و سرمایه اجتماعی

ضریب همبستگی پیرسون	164/0
سطح معناداری	001/0
تعداد	377

 

نتایج به دست آمده از انجام ضریب همبستگی پیرسون برای بررسی رابطه بین ابعاد مختلف سبک زندگی سلامت­محور و سرمایه اجتماعی در جدول شماره (12) نشان داده شده است.

- با توجه به این‌که سطح معنی‌داری به دست آمده برای بعد ورزش از سبک زندگی سلامت­محور با سرمایه اجتماعی بزرگ‌تر از آلفای مورد قبول در علوم اجتماعی (05/0) می‌باشد، لذا بین سرمایه اجتماعی و بعد ورزش از ابعاد مختلف سبک زندگی سلامت ­محور پاسخگویان رابطه معنی‌داری وجود ندارد.

- با توجه به این‌که سطح معنی‌داری به دست آمده (000/0) کوچک‌تر از آلفای مورد قبول در علوم اجتماعی (05/0) می‌باشد، لذا بین سرمایه اجتماعی و معاینات پزشکی و خودسنجی پاسخگویان رابطه معنی‌داری وجود ندارد.

- با توجه به این‌که سطح معنی‌داری به دست آمده (012/0) کوچک­تر از آلفای مورد قبول در علوم اجتماعی (05/0) می‌باشد، لذا بین سرمایه اجتماعی و تغذیه مناسب پاسخگویان رابطه معنی‌داری وجود دارد.

- با توجه به این‌که سطح معنی‌داری به دست آمده (000/0) کوچک‌تر از آلفای مورد قبول در علوم اجتماعی (05/0) می‌باشد، لذا بین سرمایه اجتماعی و تغذیه نامناسب پاسخگویان رابطه معنی‌داری وجود دارد.

- با توجه به این‌که سطح معنی‌داری به دست آمده (091/0) بزرگ­تر از آلفای مورد قبول در علوم اجتماعی (05/0) می­باشد، لذا بین سرمایه اجتماعی و مصرف مواد اعتیادآور پاسخگویان رابطه معنی­داری وجود ندارد.

  جدول شماره (12): نتیجه آزمون پیرسون برای رابطه

    بین ابعاد مختلف سبک زندگی سلامت­محور و سرمایه اجتماعی

ابعاد متغیر وابسته	سرمایه اجتماعی
ورزش	ضریب همبستگی پیرسون	055/0-
	سطح معناداری	284/0
	تعداد	377
معاینات پزشکی و خودسنجی	ضریب همبستگی پیرسون	263/0
	سطح معناداری	000/0
	تعداد	377
تغذیه مناسب	ضریب همبستگی پیرسون	13/0-
	سطح معناداری	012/0
	تعداد	377
تغذیه نامناسب	ضریب همبستگی پیرسون	335/0
	سطح معناداری	000/0
	تعداد	377
مصرف مواد اعتیادآور	ضریب همبستگی پیرسون	087/0-
	سطح معناداری	091/0
	تعداد	377

 

جدول شماره (13) نتیجه آزمون پیرسون را برای رابطه بین ابعاد مختلف سرمایه اجتماعی و سبک زندگی سلامت­ محور نشان می‌دهد. همان‌ طورکه ملاحظه می‌شود سطح معناداری برای هر سه بعد سرمایه اجتماعی کوچک‌تر از آلفای مورد قبول در علوم اجتماعی (05/0) می‌باشد، لذا بین ابعاد مختلف سرمایه اجتماعی و سبک زندگی سلامت­محور رابطه معنی‌داری وجود دارد.

 

                        جدول شماره (13): نتیجه آزمون پیرسون برای رابطه

                          بین ابعاد مختلف سرمایه اجتماعی و سبک زندگی سلامت­محور

ابعاد متغیر مستقل	سبک زندگی سلامت­محور
اعتماد اجتماعی	ضریب همبستگی پیرسون	097/0
	سطح معناداری	05/0
	تعداد	377
شبکه اجتماعی	ضریب همبستگی پیرسون	13/0
	سطح معناداری	012/0
	تعداد	377
مشارکت اجتماعی	ضریب همبستگی پیرسون	152/0
	سطح معناداری	003/0
	تعداد	377

 

بحث و نتیجه‌گیری

کاواچی و برکمن معتقدند که سرمایه اجتماعی با تقویت پراکندن سریع اطلاعات سلامتی و پذیرش هنجارهای رفتار سالم و کنترل رفتارهای مضر بر سلامتی تاثیر می­گذارد؛ در واقع تاثیر سرمایه اجتماعی بر رفتار سلامت را تایید کرده­اند. از دیدگاه تجربی نیز، بین سرمایه اجتماعی و رفتار سلامت ارتباط معناداری وجود دارد که با نتایج پژوهش­های فوجیوارا و کاواچی­(فوجیوارا و دیگری، 2007)، و تحقیق بایس و همکارانش (بایس و همکارانش، 1989)، همسو است. بنابراین یافته­های این تحقیق نیز این نظریه را تایید می­نماید، یعنی بین سرمایه اجتماعی و سبک زندگی سلامت ­محور رابطه معناداری وجود دارد.

بررسی انجام ­شده در این تحقیق نشان می­دهدکه بین تحصیلات، جنسیت و سبک زندگی سلامت ­محور همبستگی معناداری وجود دارد. در واقع می­توان همسو با نظریات گیدنز نتیجه گرفت که فرد در محدوده ساختاری جامعه آزاد است که سبک زندگی پر­خطر را کنار بگذارد و سبک زندگی سلامت­محور را برای خود بر گزیند، فرد در چارچوب ساختاری جامعه مسئول رفتار خود می­باشد، چرا که او آزادانه سبک خاص زندگی خود را انتخاب کرده است. بنابراین می­توان گفت که دیدگاه گیدنز در این جامعه آماری قابل کاربرد است. بر اساس مطالعات کاکرهام مردان نسبت به زنان گرایش بیشتری به ورزش دارند. هم­چنین افراد جوان­تر، افراد با درآمد بالاتر، افراد با تحصیلات بالاتر و افراد بیکار گرایش بیشتری به ورزش دارند­(کاکرهام و دیگران، 2002). بنابراین نتایج این تحقیق هم راستا با نتایج به دست آمده در تحقیق کاکرهام است.

پیشنهاد می‌شود که برای بالا بردن سطح آگاهی دانشجویان از سبک زندگی سلامت­ محور خود به انجام کارهایی مانند: برگزاری ­سمینارها، نصب پوسترهای سلامت­محور، ویژه‌نامه­های دانشجویی درزمینه سبک زندگی سالم پرداخت. برای بهبود سبک زندگی سلامت ­محور، امکانات و تشویق­های لازم برای ورزش بیشتر و فاصله گرفتن از سیگار و ... فراهم گردد. برای افزایش آگاهی دانشجویان از سبک زندگی سلامت ­محور، میزان ­کالری دریافتی در وعده‌های غذایی مختلف سرو شده در دانشگاه به اطلاع دانشجویان رسانده شود. با توجه به رابطه معنی‌دار بین سرمایه اجتماعی و سبک زندگی سلامت­محور، می‌توان از پتانسیل­های این بخش مانند: شبکه‌های اجتماعی و انجمن‌ها و .... در جهت بهبود سبک زندگی سلامت ­محور استفاده نمود.

 

منابع

بنی­فاطمه، ح؛ و همکاران. (1393). سنجش سطح سلامت شهروندان تبریزی و بررسی تاثیر تحصیلات و جنسیت بر آگاهی­های بهداشتی، سبک زندگی سلامت محور و کیفیت زندگی مرتبط با سلامت. مجله پایش. دوره 14، شماره 1، صص 92­-­­85 .

حسینی، ا. (1388). سبک و روش زندگی استاندارد. نشر قطره.                              

فاضلی، م. (1382). مصرف و سبک زندگی. قم: انتشارات صبح صادق.

قربان­زاده، س. (1386). بررسی رابطه بین سبک زندگی و رفتار رانندگی در بین جوانان استان تهران. پایان­نامه کارشناسی­ارشد، دانشگاه مازندران.                                          

کیوان آرا، م. (1386). اصول و مبانی جامعه­شناسی پزشکی. اصفهان: دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی اصفهان.

گیدنز، آ. (1378). تجدد و تشخص جامعه و هویت شخصی در عصر جدید. ترجمه: ن، موفقیان. تهران: نشر نی.

منصوریان، م؛ و همکاران. (1388). سبک زندگی و عوامل موثر بر آن در دانشجویان دانشگاه­های شهر گرگان. مجله دانشگاه علوم پزشکی جهرم. دور هفتم، شماره یک، صص 69-62. 

مومنی، م؛ و دیگری. (1387). تحلیل­های آماری با استفاده از SPSS . نشر کتاب نو.

Buysse, D. J. & etal. (1989). The Pittsburgh Sleep Quality Index: a new instrument for psychiatric practice and research. Psychiatry research. 28(2), P.p: 193-213.

Cockerham, W. (2004). Medical Sociology. JAMA 292. No. 13, P.p: 1615-1621.

Cockerham, W. & etal. (2006). Health lifestyles and political ideology in Belarus, Russia, and Ukraine. Social science medicine.Vol. 62, No. 7, P.p: 1799-1809.

Cockerham, W. & etal. (2002). Health lifestyles in Russia and the socialist heritage. Journal of Health and Social Behavior. Vol. 43, No. 1, P.p: 42-55.

Fujiwara, T. & etal. (2008). Social capital and health: a study of adult twins in the US. American journal of preventive medicine. 35(2), P.p: 139-144.

 

 

 

---

[1] . دانش­آموخته مقطع کارشناسی­ارشد دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز، گروه علوم اجتماعی؛ تبریز- ایران.

E- mail: [e-mail]

2. دانشیار دانشکده حقوق و علوم اجتماعی دانشگاه تبریز- ایران.

E- mail:[e-mail]

 

                                                                                                                                                                           

مراجع

بنی­فاطمه، ح؛ و همکاران. (1393). سنجش سطح سلامت شهروندان تبریزی و بررسی تاثیر تحصیلات و جنسیت بر آگاهی­های بهداشتی، سبک زندگی سلامت محور و کیفیت زندگی مرتبط با سلامت. مجله پایش. دوره 14، شماره 1، صص 92­-­­85 .

حسینی، ا. (1388). سبک و روش زندگی استاندارد. نشر قطره.                              

فاضلی، م. (1382). مصرف و سبک زندگی. قم: انتشارات صبح صادق.

قربان­زاده، س. (1386). بررسی رابطه بین سبک زندگی و رفتار رانندگی در بین جوانان استان تهران. پایان­نامه کارشناسی­ارشد، دانشگاه مازندران.                                          

کیوان آرا، م. (1386). اصول و مبانی جامعه­شناسی پزشکی. اصفهان: دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی اصفهان.

گیدنز، آ. (1378). تجدد و تشخص جامعه و هویت شخصی در عصر جدید. ترجمه: ن، موفقیان. تهران: نشر نی.

منصوریان، م؛ و همکاران. (1388). سبک زندگی و عوامل موثر بر آن در دانشجویان دانشگاه­های شهر گرگان. مجله دانشگاه علوم پزشکی جهرم. دور هفتم، شماره یک، صص 69-62. 

مومنی، م؛ و دیگری. (1387). تحلیل­های آماری با استفاده از SPSS . نشر کتاب نو.

Buysse, D. J. & etal. (1989). The Pittsburgh Sleep Quality Index: a new instrument for psychiatric practice and research. Psychiatry research. 28(2), P.p: 193-213.

Cockerham, W. (2004). Medical Sociology. JAMA 292. No. 13, P.p: 1615-1621.

Cockerham, W. & etal. (2006). Health lifestyles and political ideology in Belarus, Russia, and Ukraine. Social science medicine.Vol. 62, No. 7, P.p: 1799-1809.

Cockerham, W. & etal. (2002). Health lifestyles in Russia and the socialist heritage. Journal of Health and Social Behavior. Vol. 43, No. 1, P.p: 42-55.

Fujiwara, T. & etal. (2008). Social capital and health: a study of adult twins in the US. American journal of preventive medicine. 35(2), P.p: 139-144.