ارزیابی محیط‏های جست‌وجو در فهرست‏های پیوسته کتابخانه‏های دانشگاه‏های علوم پزشکی ایران و ارائه راه‌کارهای لازم در طراحی آن‌ها

دانش شناسی

مقاله 2، دوره 9، شماره 32، خرداد 1395، صفحه 19-36   

نوع مقاله: پژوهشی

نویسندگان

علیرضا رحیمی¹؛ رقیه قضاوی^{* 2}؛ حکیمه پسندیده خو³؛ ناهید میرزایی⁴

¹استادیار، کتابداری و اطلاع‌رسانی پزشکی، دانشکده مدیریت و اطلاع‌رسانی پزشکی، دانشگاه علوم پزشکی اصفهان

²کارشناس ارشد، علم‌سنجی، معاونت پژوهشی و فناوری، دانشگاه علوم پزشکی اصفهان، اصفهان، دانشجوی دکترای علم اطلاعات و دانش شناسی، دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران.

³دانشجوی کارشناسی ارشد، علم‌سنجی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه شاهد، تهران، ایران

⁴دانشجوی کارشناسی ارشد، علم‌اطلاعات و دانش‌شناسی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه شاهد، تهران، ایران

چکیده

هدف: ‏‏‏‏‏‏‏این تحقیق با هدف ارزیابی محیط‏های جست‌وجوی فهرست‏های پیوسته کتابخانه‏های دانشگاه‏های علوم پزشکی ایران در بازیابی اطلاعات و ارائه راه‌کارهای لازم برای بهبود طراحی آن‌ها جهت انجام جست‌وجوی موضوعی با کیفیتی مطابق با نیاز کاربر انجام ‌شده است.
روش پژوهش: روش تحقیق توصیفی - پیمایشی بود که اپک‏های کل دانشگاه‏های علوم پزشکی (44 دانشگاه) را به‌صورت سرشماری و از طریق چک‌لیست محقق ساخته‌ای (بر پایه‌ی چک‌لیست لانگ) که روایی آن توسط چند تن از کارشناسان و متخصصین حوزه کتابداری و اطلاع‏رسانی و پایایی آن نیز با آلفای کرونباخ 74/0 مورد تأیید واقع شد، مورد بررسی قرار گرفت‏. داده‏های جمع‌آوری‌شده به‌وسیله نرم‌افزار اس‌پی‌اس‌اس‌ و از طریق آمار توصیفی (جداول فراوانی، درصد فراوانی، نمودار و ...) مورد تجزیه ‌و تحلیل ‏و سپس بر اساس استانداردهای موجود پیشنهادهایی جهت طراحی بهتر و کارآمدتر این‌گونه فهرست‏ها ارائه شد.
یافته‏ها: بر اساس داده‌های تحقیق، بررسی امکانات و قابلیت‏های اپک‏ها نشان داد که وضعیت اپک‏ها از لحاظ سادگی و جذابیت، به‌کارگیری آیکون‏های گرافیکی، ‏محدود کردن تعداد رکوردها، استفاده از فنون برجسته‏سازی، اطلاعات محل، موجودی و وضعیت امانت، مشخص کردن انواع فیلدهای جست‌وجوی کلیدواژه‏ای، جست‌وجو از طریق شماره رده‏ و قابلیت جست‌وجوی آنلاین در فهرست سرعنوان‏های موضوعی کتابخانه تقریباً در وضعیت مطلوبی قرار دارد. ولی اطلاع‏رسانی به کاربر در مورد فهرست موضوعی کنترل‌شده و قابلیت جست‌وجوی کلیدواژه‏ای از سرعنوان‏های موضوعی کنترل‌شده به‌طور مطلوب و کارآمد در نظر گرفته نشده است.

نتیجه‏گیری: با توجه به یافته‏های تحقیق، دسترس‌پذیری به انواع محیط‏های جست‌وجو در حد ضعیف، هم‌چنین کمتر توجهی به محیط جست‌وجوی کنترل‌شده از لحاظ تعبیه امکانات و قابلیت‏های ویژه شده است و نیز کیفیت اطلاعات ارائه‌شده در راهنمایی‏ها و پیشنهادها و دستورالعمل‏ها در حد مطلوب نیست.

کلیدواژه‌ها

جست‌وجوی موضوعی؛ جست‌وجوی کلیدواژه‌ای؛ جست‌وجوی کنترل‌شده؛ محیط جست‌وجو؛ فهرست عمومی پیوسته؛ کتابخانه‏های دانشگاهی علوم پزشکی

مراجع

جعفر نژاد، آ. (1385). آشنایی با بانک‌های اطلاعاتی. تهران: سمت.

جوکار، ع.؛ انواری، س. (1385). بررسی رویکرد‏های موضوعی (زبان کنترل‌شده و طبیعی) در بازیابی اطلاعات از پایگاه‌های پیوسته کتابشناختی. فصلنامه کتابداری و اطلاع‌رسانی، 36(4)، 151-164.

داور پناه، م.ر. (1385). جست‌وجوی اطلاعات علمی و پژوهشی در منابع چاپی و الکترونیکی. تهران: دنیزش؛ چاپار.

سی. پو دنی سی؛ فراس جی کهوو ک. (1384). جست‌وجوی موضوعی در فهرست‏های رایانه‌ای (اپک). (ترجمه معصومه جعفری). فصلنامه کتابداری و اطلاع‌رسانی، 32(4)، 133-162.

شاپوری، س. (1379). مشکلات جست‌وجوی موضوعی استفاده‌کنندگان از فهرست‏های رایانه‌ای کتابخانه مرکزی دانشگاه فردوسی مشهد. فصلنامه کتابداری و اطلاع‌رسانی، 3 (2)، 49.

شهبازی، ر. (1379). تجسس ‏موضوعی‏در نظام‏های ‏فهرست ‏پیوسته‏. فصلنامه اطلاع‌رسانی، 16 (1 و 2)، 38- 48.

عباسی، ز. (1384). ملاحظاتی پیرامون جست‌وجوی در فهرست‏های پیوسته. فصلنامه کتابداری و اطلاع‌رسانی، 32 (4)، 123-132.

کوشا، ک. (1378). بررسی فهرست‏های همگانی و شبکه جهانی وب. فهرست‏های رایانه‌ای کاربرد و توسعه. مجموعه مقالات همایش کاربرد و توسعه فهرست‏های رایانه‌ای در ایران، 1378 آبان 27-28، مشهد، ایران. مشهد: دانشگاه فردوسی مرکز اطلاع‏رسانی و خدمات علمی وزارت جهاد سازندگی. ص 161.

کولائیان، ف. (1381). بررسی وضعیت سایت‌های کتابخانه‏های ایرانی در محیط وب. فصلنامه اطلاع‌رسانی، 17 (3 و 4)، 37-43.

لوسی تی- چو لی (1386). قالب‌های نمایش فهرست همگانی پیوسته (اپک). ترجمه رامین صولتی ماسوله. ص 8.

مؤذن، ع.ر. (1378). بررسی مسائل جست‌وجوی موضوعی در فهرست‏های رایانه‌ای با نگاهی به مشکلات رسم‌الخط زبان فارسی. فهرست‏های رایانه‌ای کاربرد و توسعه. مجموعه مقالات همایش کاربرد و توسعه فهرست‏های رایانه‌ای در ایران؛1378 آبان 27-28، مشهد، ایران. مشهد: دانشگاه فردوسی مرکز اطلاع‏رسانی و خدمات علمی وزارت جهاد سازندگی، 203.

هره رو سولانا، و.؛ دومویا آنگون، ف. (1384). نمایش کتابشناختی اپک‏های مبتنی بر وب: تحلیل چند متغیره‌ی مورد استفاده در فهرست‏های آمریکای لاتین. (مترجم صولتی ماسوله رامین). فصلنامه کتابداری و اطلاع رسانی،30(2)، 115-132.

هوشیار یزدیان، م. (1376). مقایسه قابلیت‏های نرم‏افزاری پارس‏آذرخش و نوسا در حوزه‌ی فراهم‏آوری و سازماندهی مواد و اشاعه اطلاعات. پایان‏نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد.

Drabenstott K.M (1991). online catalog user needs and behavior. Think Tank on the Present and Future of the Online Catalog. Proceedings. Chicago:  American Library Association.

Evin L.C (2000). Improving subject search in web-based OPACs: evaluation of the problem and guidelines for design. New York: Haworth information press, 161-162.

Peng L. K., Ramaiah C. and Foo S (2004). Heuristic-based user interface evaluation at Nanyang Technological University in Singapore. Program: Electronic Library andInformation Systems, 38(1), 42-59.

Yee M (1999). Guidelinesfor OPAC displays. Presented in 65th IFLA council and general conference, Bangkok, Thailand, 20-28.