رباعیات مندرج در سفینۀ مکتوب به سال 651 ق

پژوهشنامه نسخه شناسی متون نظم و نثر فارسی

مقاله 6، دوره 1، شماره 1، آبان 1395، صفحه 137-164   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسنده

مهرداد چترایی عزیزآبادی

استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد نجف آباد

چکیده

دست‌نویس‌های بازمانده از سده‌های گذشته مشتمل بر فواید گوناگون ادبی و تاریخی فراوان و برطرف کنندۀ ابهامات بسیاری از متون نظم و نثر فارسی است. از آن رو که تعداد زیادی از نسخه­های خطی هنوز در معرض تصحیح و تحقیق قرار نگرفته، برای دستیابی به آگاهی­های دقیق از احوال و آثار گویندگان و نویسندگان دوره­های مختلف ادبی فارسی، نخستین گام، شناسایی و تصحیح آن نسخ خطی است. از جملۀ نسخه­های خطی تقریباً ناشناخته، مجموعه­ای پراکنده است که متعلق به استاد فقید، جلال‌الدین همایی بوده که پس از درگذشت ایشان به کتابخانۀ ملی واگذار شده است. مجموعۀ مذکور به سال 651 ق کتابت شده و شامل یادداشت­های پراکنده، رسایل کوتاه و ابیات فارسی و عربی است. بیشتر محتویات این مجموعه – به­ویژه آثار منظوم آن- نویافته است و تاکنون با وجود اهمیت فراوان آن، هم به لحاظ تاریخی و هم از نظر محتوایی، به چشم محققان ادب فارسی نیامده است. این مقاله، ضمن معرفی اجمالی دست‌نویس پیش­گفته برای نخستین بار، رباعیات فارسی آن را تصحیح و ارائه می­کند و با مراجعه به منابع درباره گویندگان آن تحقیق می­کند.

کلیدواژه‌ها

نسخۀ خطی؛ رباعیات نویافته؛ سفینه؛ تصحیح؛ جلال‌الدین همایی

مراجع

- ابوالمجد تبریزی. (1383). خلاصه الاشعار فی الرباعیات. به کوشش سید محمد عمادی حائری. تهران: گنجینۀ بهارستان. انتشارات مجلس شورای اسلامی.

2- اتحاد، هوشنگ. (1378). پژوهشگران معاصر ایران. تهران: فرهنگ معاصر.

3- افشار، ایرج. (1390). بیاض، سفینه، جنگ. با همکاری میلاد عظیمی. تهران: انتشارات سخن.

4- جاجرمی، محمدبن بدر.(1350). مونس الاحرار فی دقائق الاشعار. به اهتمام میر صالح طبیبی. تهران: انجمن آثار ملی.

5- جمال‌الدین عبدالرزاق. (1320). دیوان. تصحیح حسن وحید دستگردی. تهران: ارمغان.

6- دهخدا، علی اکبر.(1372). لغت­نامه. تهران: دانشگاه تهران.

7- رشیدالدین وطواط.(1349). دیوان. تصحیح سعید نفیسی. تهران: کتابخانۀ بارانی.

8- سلیم گندمی، حمید.(1386). فهرست عناوین 160 نسخۀ خطی استاد جلال‌الدین همایی. هدیۀ بهارستان؛ یادنامۀ میرجلال­­الدین محدث ارموی (ص.ص. 598-592) تهران: خانۀ کتاب.

9- شروانی، جمال خلیل. (1366). نزهه المجالس. تصحیح محمد امین ریاحی. تهران: زوّار.

10- صادق زادۀ وایقان، علی.(1392). فهرست نسخه‌های خطی کتابخانۀ آقا شیخ محمدحسن نجف آبادی. پیام بهارستان. سال ششم. شمارۀ 22. ص.ص. 409- 389.

11- صفری آق‌قلعه، علی.(1390). نسخه­شناخت. تهران: میراث مکتوب.

12- --------------.(1393). قاضی اوش و قره العین. گزارش میراث. سال هشتم. شماره 56. ص. ص. 26-24.

13- عطار، فریدالدین. (1345). دیوان. تصحیح تقی تفضلی. تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.

14- -----------. (1386). مختارنامه. تصحیح محمدرضا شفیعی کدکنی. تهران: سخن.

15- کمال اسماعیل اصفهانی. (1348). دیوان. به اهتمام حسین بحرالعلومی. تهران: دهخدا.

16- میرافضلی، علی. (1394). جنگ رباعی. تهران: انتشارات سخن.

17- نفیسی، سعید.(1334). سخنان منظوم ابوسعید. تهران: کتابخانۀ شمس.