معرفی و تحلیل انتقادی نسخۀ خطی لیلی و مجنون میرزا عصمت الله مخدوم

پژوهشنامه نسخه شناسی متون نظم و نثر فارسی

مقاله 7، دوره 1، شماره 1، آبان 1395، صفحه 165-190   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

مهدی نوروز¹؛ بهاره ظریف عمارت ساز²

¹استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد نیشابور

²دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد نیشابور

چکیده

یکی از نظیره­گویان نظامی در حوزۀ لیلی و مجنون سرایی، شاعری به ­نام میرزا عصمت­الله مخدوم معروف به قاضی میرعابد بدخشانی، از شعرای گمنام افغانستان و ناحیۀ بدخشان در سدۀ سیزدهم هجری است که منظومۀ لیلی و مجنون را در سال 1239 هجری قمری به رشتۀ نظم کشیده‌است. از این اثر در ایران تنها یک نسخۀ خطی موجود است که تاکنون نیز معرفی نشده‌‌است. بررسی این نسخه نشان می­دهد شاعر تحت تأثیر نظامی بوده‌است و داستان خود را به لحاظ درون­مایه، وقایع و سیر حوادث همچون داستان نظامی پرداخته‌است. علاوه ­بر این به داستان لیلی و مجنون جامی نیز توجه داشته‌است و بخشی از داستان­های فرعی آن را در اثر خود گنجانده‌است. وی همچنین به داستان ملاقات لیلی و مجنون در چاه نظر داشته‌است و این داستان را در منظومۀ خود آورده‌است. در این جُستار ضمن معرفی شاعر و اثر او، به تحلیل انتقادی داستان لیلی و مجنون و ویژگی­های سبکی آن پرداخته می­شود. روش تحقیق نیز، توصیفی- تحلیلی خواهد بود.
 

کلیدواژه‌ها

لیلی و مجنون؛ میرزا عصمت الله مخدوم؛ نظامی؛ جامی

مراجع

 1- ابراهیمی، مختار. (1389). گونه­های ادب. اهواز: معتبر.

 2- انوشه، حسن. (1378). دانش­نامۀ ادب فارسی؛ ادب فارسی در افغانستان. تهران: سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.

3- باباصفری، علی­اصغر. (1392). فرهنگ داستان­های عاشقانه در ادب فارسی. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.

4- جامی، عبدالرحمن. (1337). هفت اورنگ. تصحیح و مقدمه آقا مرتضی مدرس گیلانی. تهران: کتاب­فروشی سعدی.

5- حکمت، علی­اصغر. (1393). دو شاهکار ادبیات جهان: رومئو و ژولیت ویلیام شکسپیر و لیلی و مجنون نظامیگنجوی. به اهتمام هرمز همایون­پور. تهران: آگاه.

6- خزانه­دارلو، محمدعلی. (1375). منظومه­های فارسی. تهران: روزنه.

7- خسته، خال محمد. (1344). یادی از رفتگان. کابل: بی­نا.

8- خیام­پور، عبدالرسول. (1393). فرهنگ سخنوران. تهران: طلایه.

9- ذوالفقاری، حسن. (1394). یک­صد منظومۀ عاشقانۀ فارسی. تهران: چرخ.

10- رادفر، ابوالقاسم. (1371). کتاب­شناسی نظامی گنجوی. تهران: مؤسسۀ مطالعات و تحقیقات فرهنگی.

11- رزمجو، حسین. (1385). انواع ادبی و آثار آن در زبان فارسی. مشهد: دانشگاه فردوسی.

12- سجادی، سید ضیاءالدین. (1378). لیلی و مجنون در قرن ششم و لیلی و مجنون نظامی. شعر. ش.25، ص.ص. 17-8.

13- سَنَد، میرزا احمد. (1375). چاه وصال. به کوشش حسن ذوالفقاری. تهران: اهل قلم.

14- شفیعی کدکنی، محمدرضا. (1350). صور خیال در شعر فارسی. تهران: نیل.

15- شمیسا، سیروس. (1373). انواع ادبی. تهران: فردوس.

16- طغیانی، اسحاق و نجفی، زهره و بابا­­صفری، علی­اصغر. (1389). بررسی تأثیر دیوان قیس بن ملوح بر لیلی و مجنون نظامی. لسان مبین. سال دوم. دورۀ جدید. ش.2، ص.ص. 154-139.

17- محجوب، محمدجعفر. (1393). از هفت پیکر تا هشت بهشت تأملاتی در شعر فارسی. تهران: مروارید.

18- مخدوم، میرزا عصمت­الله. (1239 هـ.ق.). لیلی و مجنون. نسخۀ خطی به شمارۀ 18207. تهران: مجلس شورای اسلامی.

19- وحیدیان کامیار، تقی. (1379). بدیع از دیدگاه زیبایی شناسی. تهران: دوستان.