کاربرد محصولات سنجش از دور در شناسایی نواحی بحرانی ناشی از دماهای فرین ماهانه در ایران

جغرافیای طبیعی

مقاله 6، دوره 8، شماره 30، اسفند 1394، صفحه 89-98   

نوع مقاله: مقاله علمی - پژوهشی

نویسندگان

محمد رضایی¹؛ الهام قاسمی فر²؛ یوسف قویدل رحیمی^{* 3}

¹دانشجوی دکترا اقلیم شناسی ماهواره ای دانشگاه تربیت مدرس،تهران،ایران

²دانشجوی دکترا اقلیم شناسی ماهواره ای دانشگاه تربیت مدرس ،تهران،ایران

³استادیار گروه جغرافیا دانشکده علوم انسانی دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران

چکیده

پاسخ به این سوال که در شرایط فرین دمایی ایران، به طور دقیق، نواحی بسیارگرم و  بسیار سرد چه مناطقیهستند، به دلیل نبود و عدم توزیع یکنواخت ایستگاه­های اندازه­گیری دما کار دشواری است. امروزه داده­های ماهواره­ای به دلیل وضوح مکانی بالا و پوشش تمامی مناطق، می­توانند مکمل پژوهش­های قبل باشند. هدف اصلی این پژوهش تعیین نواحی فرین دمایی ایران در بازه زمانی ماهانه می باشد. مقادیر استاندارد شده­ی داده­های میانگین دمای ماهانه 81 ایستگاه سینوپتیک ایران، در دوره آماری 1986تا 2014 نشان می­دهند که ژانویه 2008 و ژوئیه 2010 تعداد زیادی از ایستگاه­ها در گستره­ی ایران دارای ناهنجاری شدید دمایی بوده­اند. به منظور تعیین نواحی فرین دمایی، محصولات سطح دوم دمای ماهانه سطح زمین سنجنده مودیس ماهواره ترا، مورد استفاده قرار داده شده اند. جهت طبقه­بندی نواحی، از تحلیل خوشه­ای وارد استفاده گردید.  با برش دندروگرام در مرحله­ی اول و راستی آزمایی آن با آزمون تحلیل واریانس، 13 ناحیه مجزا برای ژوئیه 2010 و 6 ناحیه برای ژانویه 2008 مشخص گردید. طی ژوئیه 2010، بیابان لوت به عنوان داغ ترین و سواحل جنوبی دریای خزر به عنوان خنک­ترین منطقه، و طی ژانویه 2008 شمال غرب ایران سردترین و بیابان لوت و سواحل دریای عمان مطبوع­ترین مناطق ایران به لحاظ دمایی شناخته شدند. با توجه به نبود ایستگاه سینوپتیک در بیابان لوت و مشخص نشدن آن به عنوان یک پهنه مجزا در مطالعات قبل، ارزش داده‌های سنجش از دور در تهیه نقشه­ی دمایی بارز گردید. همچنین داده­های سنجنده مودیس نقش ناهمواری­ها را در نقشه دما به خوبی نشان می­دهد. بنابراین با در دسترس بودن داده‌های ماهواره ای، نقشه دمایی که توان نمایش اثر ناهمواری‌ها را نداشته باشد، ارزش چندانی ندارند.

کلیدواژه‌ها

دماهای فرین؛ ناحیه بندی دمایی؛ محصولات سنجش از دور؛ وقایع حدی؛ ایران

مراجع

مسعودیان،س.الف، بهلول علیجانی، و رضا ابراهیمی (1390): واکاوی میانگین مجموع درجه/ روز مورد نیاز(گرمایش و سرمایش) در قلمرو ایران ،پژوهش نامه ی جغرافیایی ،شماره ی یکم:صص36-21.

طاوسی،ت، و قدیر دل ارا، پهنه بندی آب و هوایی استان اردبیل (1389): مجله علمی و فنی نیوار ،70-71: صص52-47.

خالدی،شهریار ( 1375): آب و هواشناسی عملی، قومس.

مسعودیان،س،الف و محمد دارند (1389) :“شناسایی و پهنه بندی نواحی دمایی فرین سرد” ،مطالعات جغرافیایی مناطق خشک، 2: 59-43.

علایی طالقانی،م (1383): ژئومورفولوژی ایران، جلد 3. قومس.

علیجانی،ب ( 1387): آب و هوای ایران،دانشگاه پیام نور.

 اکبری، ط و سید ابوالفضل، مسعودیان (1388): شناسایی رژیم دمایی و پهنه بندی نواحی دمایی ایران، جغرافیا و برنامه ر یزی محیطی،سال بیستم،شماره ( 33) شماره 1:صص 74-59.

مجرد،ف، و بهمن جوادی(1389): پهنه بندی ایران بر مبنای دماهای حداقل ، جغرافیا و برنامه ریزی محیطی، سال 21 ، شماره 3، شماره پیاپی 39 ،صص106-83.