گفتمان انتقادی توسعه اجتماعی در سینمای ایران(با تکیه بر مفاهیم عدالت اجتماعی، معلولیت و توانمندسازی )

فصلنامه فرهنگ ارتباطات(علمی و ترویجی )

مقاله 2، دوره 4، شماره 13، فروردین 1393، صفحه 24-50   

نویسندگان

افسانه مظفری¹؛ مونا اسدیان^{* 2}؛ فرزانه شریفی³

¹استاد یار علوم ارتباطات اجتماعی دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم تحقیقات

²دانشجوی دکتری علوم ارتباطات اجتماعی واحد علوم تحقیقات

³دانشجوی دکتری علوم ارتباطات اجتمعی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شمال

چکیده

 
 
گفتمان در جهان امروز، ابزار بازتولید مفاهیم و نظم­های موجود در میدان­های گفتمانی متفاوت است. هنگامی که با رویکردی انتقادی از منظر گفتمان به جهان پیرامون می­نگریم شاهد اشاعه روابط سلطه میان گروه­های مختلف در جامعه هستیم. از جمله نظم­های گفتمانی مسلط، گفتمان سلامتی است که با قرار گرفتن در موضع قدرت، نظم­های گفتمانی دیگر نظیر معلولیت را به چالش می­کشد. مفهوم معلولیت برخاسته از بستر معنایی توسعه اجتماعی است. این بعد از توسعه به اهمیت منابع انسانی و چگونگی ارتقای کیفیت زندگی و ارتباط انسان­ها با محیط اطراف و البته کیفیت روابط انسانی در متن توسعه می­پردازد. معلولیت به مثابه مفهومی جامعه شناختی که از دیدگاه گافمن برساختی است از نحوه نگرش افراد سالم به انسان معلول، توسط رسانه­های مختلف در قالب برنامه­های رسانه­ای گوناگون به تصویر کشیده می­شود. سینما در جایگاه رسانه­ای تصویری نقش مهمی در بازنمایی گفتمان­های مختلف ایفا می­کند. پیوند سینما و گفتمان موجب شکل­گیری دیدگاه­هایی نوین پیرامون مسایل مختلف اجتماعی خواهد شد. مقوله معلولیت در چهارچوب سینما و فضای تصویری متاثر از این رسانه، به خوبی از طریق نمایش جنبه­های متفاوت زندگی افراد معلول دیده می­شود. معلولیت و به تبع آن مفاهیمی که از بستر آن برمی­خیزد نظیر عدالت اجتماعی، در متن جامعه و چگونگی برخورد افراد مختلف با معلولین به خوبی به چشم می­خورد. در این میان روش تحلیل انتقادی گفتمان می­تواند ابزار کارآمدی در چگونگی به تصویر کشیدن معلولیت و عدالت اجتماعی به مثابه عناصری از توسعه اجتماعی از کانال رسانه باشد. این رویکرد با استفاده از روش­شناسی نورمن فرکلاف و تبیین جامعه شناختی آن از طریق نظریه سه بعدی قدرت استیون لوکس و مدل معلولیت فایفر مورد تحلیل قرار گرفته است که بیانگر به حاشیه رانده شدن گفتمان توانمندسازی در سینمای ایران است.

کلیدواژه‌ها

سینما؛ گفتمان انتقادی؛ توانمندسازی؛ عدالت اجتماعی؛ معلولیت