تاملی برچگونگی فاصله ی "شاعر" و "راوی"در متون شاعرانه ( با تکیه بر نمونه هایی از شعر حافظ و شاملو)

مطالعات نقد ادبی

مقاله 4، دوره 9، شماره 37، اسفند 1393، صفحه 95-122   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسنده

پروین سلاجقه^*

استادیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی

چکیده

این مقاله ،گفتاری تحلیلی در باره ی فاصله ی  "راوی" از شخص "شاعر"  در لحظه ی خلق شعر و شامل دو بخش است: نظری و کاربردی. در بخش نظری، با توجه به دیدگاه نظریه پردازان معاصر، مانند: ، یاکوبسن، اسکولز، باختین ،ژنت،اصحاب نقد عملی ، نقد نو و...، ضمن طرح فرضیه ی فاصله ی «راوی» از "شخص شاعر" در لحظه ی سرایش شعر، چگونگی حضور ممتد او در متن بر اساس «منطق مکالمه» نیز،بررسی شده است. در بخش کاربردی،نمونه هایی از غزلیات "شمس الدین محمد حافظ شیرازی"و اشعار "احمدشاملو"با توجه به مطالب نظری بجث، انتخاب و مورد مطالعه و تحلیل قرار گرفته است .روش ارائه وتحلیل مطالب  در این مقاله به نحوی است که تا حد امکان، ضمن طرحنظریه ی تفاوت صدای "راوی "با "صدای شاعر" در شعر، چگونگی اقتدار ، گسترش و  طنین آن ها نیز، مطرح شده است. علاوه بر آن، بنا به ضرورت، شاهد مثال های انتخابیتا حد امکان در چارچوب نظری نوعی طبقه بندی مقایسه ای  مورد تحلیل قرار گرفته اند.هرچند در این مقاله بنا به مقتضای حال تحلیل ها  در چگونگی وضعیت صدای راوی به مباحث دیگری از جمله تمایز "مخاطب شخصی و حاضر" با "مخاطب گسترش یافته ی غایب" نیز اشاره شده است .اما از آن جا که پرداختن به مبحث  مخاطب شناسی از این منظر و چگونگی تمایز این دو نوع مخاطب از یکدیگر، به بجثی جداگانه نیازمند است، تمرکز اصلی بحثبر فاصله ی شاعر و راوی در شعر است.

کلیدواژه‌ها

فاصله؛ صدای راوی؛ اقتدار راوی؛ متن شاعرانه؛ طنین؛ حافظ؛ شاملو

مراجع

احمدی بابک .(1378). ساختار و تاویل متن،چاپ چهارم،تهران:مرکز.

اسکولز رابرت.(1379). درآمدی بر ساختارگرایی در ادبیات،ترجمه فرزانه طاهری، تهران:آگه.

خرمشاهی بهاء الدین.(1368). حافظ نامه،بخش اول و دوم،چاپ سوم،تهران: سروش.

سلاجقه پروین.(1390). نقد نوین در حوزه ی شعر،تهران: مروارید.

شاملو احمد.(1380). مجموعه اشعار،دفتر یکم:شعرها1323-1378،چاپ دوم،تهران:زمانه ـ نگاه.

حافظ ، شمس الدین محمد.(1364). دیوان،چاپ دوم، تهران: نجمن خوشنویسان ایران.

ضیمران محمد.(1379). ژاک دریدا و متافیزیک حضور،تهران: هرمس.

طاهری فرزانه.(1376). ترجمه:مبانی نقد ادبی، نویسندگان:ویلفرد گرین،لی مورگان،ارل لیبر،جان ویلینگهم،تهران: نیلوفر.

علایی مشیت.(1387). جستارهایی در زیبایی شناسی(ترجمه مقالاتی در زیبایی شناسی،هرمنوتیک و ساختارشکنی)،تهران: اختران.

مخبر، عباس.(1393). عمل نقد،نویسنده:کاترین بلزی،چاپ اول،ویراست دوم،تهران:آگه.