نمودهای دادوستد فرهنگی بین ادبیات عرب و ادبیات غرب

مطالعات نقد ادبی

مقاله 2، دوره 10، شماره 39، شهریور 1394، صفحه 39-60   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسنده

علی صابری^*

دانشیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی

چکیده

پیوند ادبی، به عنوان یکی از راه های دادوستد فرهنگی، میان نویسندگان و شاعران عرب و مغرب زمین به شمار می رود، برای این که بدانیم این دو ادبیات از چه زمانی این تبادل فرهنگی را آغاز کردند؟ و در چه زمینه هایی این تبادل صورت گرفت؟ و چه نتایجی به بار آورد؟ لازم است این دادوستد دو سویه را در دو مرحله‌ی متفاوت بررسی کرد: نخست مرحله ای که نویسندگان و شاعران مغرب زمین با استقبال از آثار ادبی مشرق زمین چون هزار و یک شب، کلیله و دمنه، مقامه نویسی و ساختار موسیقایی شعرعربی، به تقلید از ادبیات عرب، به عنوان پل ارتباطی بین شرق و غرب پرداختند، و در ادبیات غرب آثاری نو چون دکامرون، هپتامرون و پیکارسک و غیره، آفریدند. و در مرحله ی دوم ادیبان عرب با پیروی از نویسندگان غربی باعث پیدایش انواع ادبی جدیدی در ادبیات عربی چون نمایشنامه نویسی، حماسه سرایی، داستان کوتاه شدند؛ و شعر نو، و مکاتب نوین ادبی،  که در ادبیات عربی بی سابقه بود، در میان ادیبان تازی رواج یافت، این پیوند فرهنگی در جهان همیشه باعث رشد و شکوفایی ادبیات ملت های گوناگون شده است، تا جایی که می‌توان ادبیات جهان را نتیجه‌ی یک فرایند دادوستد دائمی میان ملت ها دانست.

کلیدواژه‌ها

ادبیات عرب. ادبیات غرب. انواع ادبی. تبادل فرهنگی

مراجع

ابراهیم، عبدالحمید.(1997م).  الأدب المقارن من منظورالأدب العربی، چاپ نخست، قاهره: دارالشروق.

ابراهیم، محمدابوالفضل(1992م). مقدمه شرح مقامات الحریری، به کوشش شریشی، بیروت.

ابن الندیم.(1996م).  الفهرست، به کوشش یوسف علی طویل، چاپ نخست، بیروت.

ابو ماضی، ایلیا.(1999م). دیوان، چاپ نخست، بیروت.

اسماعیل، عز الدین.(بی تا). الشعر العربی المعاصر، بیروت.

بدوی، مصطفی.(1969م). مختارات من الشعر العربی الحدیث، بیروت.

بروکلمن، کارل.(بی تا). تاریخ الأدب العربی، ترجمه عبد الحلیم نجار، چاپ دوم، قم:  دارالکتاب الإسلامی.

بستانی، بطرس.(1989م).ادباء العرب، دار نظیر عبود، چاپ جدید، بیروت.

بستانی، سلیمان.(2004م). ترجمة الإلیاذة، به کوشش جابر عصفور، القاهره.

بقاعی،شفیق.(1985م). الأنواع الأدبیة، چاپ نخست، بیروت.

بیوسی، محمد رجب،(1980م).  الادب الاندلسی بین التأثیر و التأثر، عربستان.

پریستلی، جی.بی،(1372ش). سیری در ادبیات غرب، ترجمه ابراهیم یونسی، چاپ سوم، تهران.

تراویک، باکنر.(1373ش). تاریخ ادبیات جهان، ترجمه عربعلی رضایی، چاپ نخست،تهران: فرزاد.

ثورنلی، جی و دیگران.(1990م). الأدب الإنجلیزی، ترجمه احمد شویخات، چاپ نخست،  ریاض.

جیده، عبدالحمید.(بی‌تا).  الاتجاهات الجدیدة فی الشعر العربی الحدیث، بیروت.

جیوسی، سلمی خضراء.(2007م).  الاتجاهات فی الشعر العربی المعاصر، چاپ دوم، بیروت.

حرکات، مصطفی.(1998م). الشعر الحر، چاپ نخست، قاهره.

حسین، طه.(بی‌تا). فی الأدب الجاهلی، قاهره.

همو.(1981م). من تاریخ الأدب العربی، چاپ چهارم، بیروت: دارالعلم للملایین.

خالدی، روحی.(بی تا). تاریخ الأدب عند الافرنج و العرب و فیکتور هوکو.

خطیب، محمد کامل.(2002م).نظریة النقد مقالات نقدیة، دمشق.

خفاجی، عبدالمنعم.(1992م). دراسات فی الأدب العربی الحدیث و مدارسه، چاپ نخست، بیروت.

همو.(بی تا). الأدب العربی الحدیث، قاهره.

داد، سیما.(1375ش). فرهنگ اصطلاحات ادبی، چاپ دوم، تهران.

دسوقی، عمر.(2003م). فی الأدب الحدیث، چاپ دوم، بیروت: دار الفکر.

دقاق، عمر و دیگران.(بی‌تا). ملامح النثر الحدیث، قاهره: مکتبه الثقفه الدینیه.

همو.(بی‌تا). تطور الشعر الحدیث و المعاصر، قاهره.

دورانت، ویلیام.(1378ش). تاریخ تمدن، چاپ ششم، تهران.

دیچز، دیوید.(1373ش).شیوه های نقد ادبی، ترجمه صدقیان و یوسفی، چاپ چهارم، تهران: منشورات علمی.

راغب، نبیل.(2003م). موسوعة النظریات الأدبیة، چاپ نخست، قاهره: الشرکه المصریه العالمیه للنشر.

رضایی، عربعلی(1382ش). واژگان توصیفی ادبیات، چاپ نخست، تهران: فرهنگ معاصر.

زراقط، عبد المجید.(1991م). الحداثة فی النقد الأدبی المعاصر، چاپ نخست، بیروت.

زیدان، جرجی.(1992م). تاریخ آداب اللغة العربیة، بیروت: دار مکتبه الحیاه.

سبیّل، عبدالعزیز و دیگران.(2002م). تاریخ الکمبریج فی الأدب العربی، چاپ نخست، جده.

سعید محمد، محمد.(2001م). دراسات فی الأدب الأندلسی، چاپ نخست، لیبی.

سلوم، داود.(1998م). من آفاق الأدب المقارن، چاپ نخست، بیروت: عالم الکتب.

سیاب، بدر شاکر.(2000م). الأعمال الشعریة الکاملة، چاپ دوم، بغداد.

سیدحسینی، رضا.(1381ش). مکتب‌های ادبی، چاپ یازدهم،تهران: منشورات نگاه.

شابی، ابوالقاسم.(1997م). دیوان،  چاپ نخست، بیروت.

صابری، علی.(1386ش). الأدب المقارن دراسات تطبیقیة، چاپ نخست، تهران: شرح.

همو.(1385ش). النقد الأدبی و تطوره فی الأدب العربی، چاپ نخست، تهران، سمت.

 صدیق، عیسی.(1357ش). تاریخ فرهنگ اروپا، چاپ چهارم، تهران.

ضیف، شوقی.(بی تا). دراسات فی الشعر العربی المعاصر، چاپ نهم، قاهره، دارالمعارف.

عباس، احسان. (1993م).تاریخ النقد الأدبی عند العرب، چاپ دوم، عمان.

همو.(1992م). اتجاهات الشعر العربی المعاصر، چاپ دوم، عمان.

عقاد، عباس محمود.(1978م). المجموعة الکاملة المجلد العاشر، چاپ نخست، بیروت.

علی، عبد الرضا.(1995م). نازک الملائکة الناقدة، چاپ نخست، المؤسسة للدراسات و النشر.

عید، یوسف.(1994م). المدارس الأدبیة و مذاهبها، چاپ نخست، بیروت.

کامبل، روبرت ب.(1996م).  أعلام الأدب العربی المعاصر، چاپ نخست، بیروت: المعهدالالمانی للأبحاث الشرقیه.

کتانی، محمد.(1982م). الصراع بین القدیم و الجدید، چاپ نخست،دار الثقافة.

 لافونتین، جان دو.(1995م).امثال لافونتین، ترجمه نقولا أبو هنا و تحقیق حسن عاصی، چاپ نخست، دار المواسم للطباعة.

لیتمان، ای(1982م). ألف لیلة و لیلة، به کوشش ابراهیم خورشید، چاپ نخست، بیروت: دارالکتاب اللبنانی.

مقالح، عبد العزیز.(1981م). الشعر بین الرؤیا و التشکیل، بیروت.

مقدسی، انیس.(1988م). الاتجاهات الأدبیة، چاپ هشتم، بیروت: دارالعلم للملایین.

همو.(1990م). الفنون الأدبیة و أعلامها، چاپ پنجم، بیروت: دارالعلم للملایین.

ملائکة، نازک.(1967م). قضایا الشعر المعاصر، چاپ سوم، بغداد.

همو.(1986م). دیوان، بیروت.  

مندور، محمد.(1996م). النقد المنهجی عند العرب، قاهره.

همو.(2002م).الأدب و مذاهبه، چاپ دوم، القاهره.

منفلوطی، مصطفی لطفی.(بی تا). النظرات، بیروت.

مطران، خلیل.(بی تا). دیوان، بیروت.

موسی، سلامة.(1961م). الأدب للشعب، قاهره.

میرصادقی، جمال.(1377ش). واژه نامه هنر داستان نویسی، چاپ نخست، تهران: کتاب مهناز.

نجم، محمد یوسف.(بی تا).  فن القصة، بیروت: دارالثقافه.

نویهی، محمد.(1964م). قضیة الشعر الجدید، قاهره.

وهبه، مجدی.(1984م). معجم المصطلحات العربیة فی اللغة و الأدب، چاپ دوم، بیروت: مکتبه لبنان.

هلال، محمد غنمیی.(1999م). الأدب المقارن، چاپ سوم، بیروت: دارالعودة.