نسبت سنجی شرط (عدم ضرر) در امر به معروف و نهی از منکر با (رفتار امام حسین) با تاکید بر نظریه امام خمینی (ره)

سیاست پژوهی ایرانی (سپهر سیاست سابق)

مقاله 4، دوره 3، شماره 7، فروردین 1395، صفحه 57-76   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسنده

مهدی پورحسین^*

استادیار، واحد قم، دانشگاه آزاد اسلامی، قم، ایران

چکیده

فقهاء «عدم مفسده و ضرر» را یکی از شرایط امر به معروف و نهی از منکر می دانند، اما امام حسین (ع) با این که ماهیت قیام خود را امر به معروف و نهی از منکر می دانست، با علم به شهادت، به این قیام دست زده و به این شرط عمل نکرده است. فقهاء در توجیه این اقدام امام حسین (ع)، احتمالاتی چون «عدم گمان به شهادت»، «منحصر بودن راه به شهادت»، «جواز صلح با دشمن، نه وجوب آن»، «رمز آلود بودن حرکت امام (ع)» و «سقوط شرط عدم ضرر با اهمیت واجب»؛ را مطرح کرده­اند ولی امام خمینی با تئوریزه کردن احتمال آخر، آن را به یک نظریه تبدیل کرده و در عرصه عمل نیز آن را به اجرا در آورده است.

کلیدواژه‌ها

امام حسین (ع)؛ امر به معروف؛ اهمیت؛ ضرر؛ نهی از منکر

مراجع

1. حلّى، ابن ادریس، محمد بن منصور بن احمد، السرائر الحاوی لتحریر الفتاوى، 3 جلد، دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، قم - ایران، دوم، 1410ه‍ ق.
2. حلّى، علامه، حسن بن یوسف بن مطهر اسدى، تذکرة الفقهاء (ط - الحدیثة)، 14 جلد، مؤسسه آل البیت علیهم السلام، قم - ایران، اول، ه‍ ق.
3. حلّى، علامه، حسن بن یوسف بن مطهر اسدى، منتهى المطلب فی تحقیق المذهب، 15 جلد، مجمع البحوث الإسلامیة، مشهد - ایران، اول، 1412ه‍ ق.
4. خرازی، سید محسن، دلایل عقلی و نقلی وجوب امر به معروف و نهی از منکر، مجله حکومت اسلامی، ش 23.
5. خمینى، سید روح اللّه موسوى، تحریر الوسیلة، 2 جلد، مؤسسه مطبوعات دار العلم، قم - ایران، اول، هـ ق.
6. خمینى، سید روح اللّه موسوى، صحیفه امام خمینی، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، تهران، 1378 ش.
7. شریف الرضى، محمد بن حسین، نهج البلاغة (للصبحی صالح)، 1جلد، هجرت - قم، چاپ: اول، 1414 ق.
8. شهید ثانى، زین الدین بن على، الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة (المحشّى - سلطان العلماء)، 2 جلد، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامى حوزه علمیه قم، قم - ایران، اول، 1412ه‍ ق.
9. صاحب ریاض، حائرى، سید على بن محمد طباطبایى، ریاض المسائل (ط - الحدیثة)، 16 جلد، مؤسسه آل البیت علیهم السلام، قم - ایران، اول، 1418ه‍ ق.
10. طوسى، ابو جعفر، محمد بن حسن، الاقتصاد الهادی إلى طریق الرشاد (للشیخ الطوسی)، در یک جلد، انتشارات کتابخانه جامع چهل‌ستون، تهران - ایران، اول، 1375ه‍ ق.
11. طوسى، ابو جعفر، محمد بن حسن، النهایة فی مجرد الفقه و الفتاوى، در یک جلد، دارالکتاب العربی، بیروت - لبنان، دوم، 1400ه‍ ق.
12. عاملى، حرّ، محمد بن حسن، وسائل الشیعة، 30 جلد، مؤسسه آل البیت علیهم السلام، قم - ایران، اول، 1409ه‍ ق.
13. عراقى، آقا ضیاء الدین، على کزازى، شرح تبصرة المتعلمین (للآغا ضیاء)، 5 جلد، دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، قم - ایران، اول، 1414ه‍ ق.
14. کرکى، محقق ثانى، على بن حسین، جامع المقاصد فی شرح القواعد، 13 جلد، مؤسسه آل البیت علیهم السلام، قم - ایران، دوم، 1414ه‍ ق.
15. کلینى، ابو جعفر، محمد بن یعقوب، الکافی (ط - الإسلامیة)، 8 جلد، دار الکتب الإسلامیة، تهران - ایران، چهارم، 1407ه‍ ق.
16. گیلانى، میرزاى قمّى، ابو القاسم بن محمد حسن، جامع الشتات فی أجوبة السؤالات (للمیرزا القمی)، 4 جلد، مؤسسه کیهان، تهران- ایران، اول، 1413ه‍ ق.
17. مجلسى، محمد باقر بن محمد تقى، بحار الأنوار( ط- بیروت)، جمعی از نویسندگان، دار احیاء التراث العربی، چاپ دوم، 1403 ق.
18. مرتضوی، سید ضیاء، عاشورا در فقه، مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، 1377 ش.
19. نجفى، صاحب الجواهر، محمد حسن، جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام، 43 جلد، دار إحیاء التراث العربی، بیروت - لبنان، هفتم، 1404ه‍ ق.
20. نجفى، کاشف الغطاء، جعفر بن خضر مالکى، کشف الغطاء عن مبهمات الشریعة الغراء (ط - الحدیثة)، 4 جلد، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامى حوزه علمیه قم، قم - ایران، اول، 1422ه‍ ق.