دانش سیاسی در منظومه فکری امام خمینی (ره)

سیاست پژوهی ایرانی (سپهر سیاست سابق)

مقاله 4، دوره 3، شماره 8، تیر 1395، صفحه 43-67   

نویسندگان

علی شیرخانی^{* 1}؛ داود سبزی²

¹دانشیار، واحد قم، دانشگاه آزاد اسلامی، قم، ایران

²دانشجوی دکتری علوم سیاسی، واحد علوم و تحقیات، دانشگاه آزاد اسلامی، قم، ایران

چکیده

سیاست و دانش مربوط به آن، یکی از مسائل اصلی حوزه علوم انسانی محسوب می گردد که، ذهن بسیاری از نظریه پردازان و محیط های علمی را به خود مشغول کرده است. به همین دلیل بررسی آثار اندیشمندان بزرگ می تواند به فهم و بومی سازی سیاست و دانش آن کمک شایان توجهی نماید. یکی از شخصیت هایی که اندیشه ها و دستگاه فکری وی می تواند در خصوص شناخت شناسی سیاست و روش های بومی سازی آن، کمک مثبتی به نظریه پردازان این حوزه نماید، امام خمینی (ره) است. از آنجایی که سیاست با توجه به نظر امام خمینی، در اسلام، از جایگاه رفیعی برخوردار است، این رویکرد در اندیشه های امام راحل تبلور پیدا کرده است و ایشان بر این مقوله در منظومه فکری خویش تاکیدات فراوانی دارد. البته نوع نگاه ایشان به سیاست و دانش منبعث از آن، بر خلاف دیدگاه های غربی، تک ساحتی و صرفاً مادی نیست بلکه برای سیاست ابعاد دنیوی و مادی، ترسیم می کند که قادر باشد که سعادت انسان ها در کلیه حیات آنهابه ارمغان بیاورد. ایشان ضمن اینکه سیاست را مایه سعادت و رستکاری انسان ها می دانند، برای دانش سیاست، اثرات زیادی را مترتب می سازد که از آن جمله می توان به رفع فساد در سطح جامعه، برپایی عدل و داد، مقابله با جورِ دستگاه های سیاسی، بسترسازی آزادی های شهروندی و غیره اشاره نمود. ایشان برای اینکه سیاست به منزل مقصود و هدف متعالی برسد، بر بومی سازی آن تاکید داشت و شاخص های آن را می توان در تقویت اسلام گرایی، نگرش توحیدی به اسلام و بهره گیری از منابع اسلامی مشاهده نمود. سیاست بومی در دستگاه فکری امام خمینی (ره) دارای ساختاری به شرح زیر است؛ تجمیع آرمان گرایی و واقع گرایی، ارتباط ایدئولوژی با مظاهر تمدن، منزلت مردم، جامعیت اسلام، رستگاری دو ساحتی (مادی و معنوی) و عدالت محوری. با این رویکرد، می توان از اجتهادی و استدلالی بودن، تکلیف گرایی، زمان و مکان مند بودن، ابزاری بودن دانش، غایت مندی و آخرت گرایی به مثابه مولفه های دانش سیاست بومی از دیدگاه امام خمینی (ره) اشاره نمود.

کلیدواژه‌ها

سیاست؛ بومی سازی؛ دانش سیاست؛ امام خمینی (ره)؛ محتوا؛ شاخص ها

مراجع

1. خمینی، روح الله موسوی (1376)تفسیر سوره حمد، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
2. خمینی، روح الله موسوی (1376، شرح چهل حدیث (اربعین حدیث)، تهران، مؤسسة تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره).
3. خمینی، روح الله موسوی (1376)، ولایت فقیه، تهران، مؤسسة تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره).
4. خمینی، روح الله موسوی (1378)، شرح حدیث جنود عقل و جهل، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره).
5. خمینی، روح الله موسوی (1379)، کتاب البیع، 5 جلدی، تهران، مؤسسة تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره).
6. خمینی، روح الله موسوی (1390 ق)، تحریرالوسیله، النجف الاشرف، مطبعه الاداب.
7. خمینی، روح الله موسوی (1378) صحیفه امام، 22 جلدی، تهران، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره).
8. خمینی، روح الله موسوی (1385) تبیان، آثار موضوعی، دفتر چهل و سوم، تهران :مؤسسه چاپ و نشر عروج.
9. اکبری، نعمت الله (1391): « آسیب شناسی کاربرد روش های تجربی در علوم انسانی»، مجموعه مقالات کنگره علوم انسانی.
10. پوریانی، محمدحسین (1391): «آسیب شناسی بومی سازی علوم انسانی، خردنامه همشهری، شماره94.
11. دادگر، یدالله (1384): درآمدی بر روش شناسی علم اقتصاد، چاپ اول، تهران، نشر نی.
12. شیرودی، مرتضی (1391): «رهیافت حضرت امام خمینی (ره) در تولید دانش سیاسی بومی»، فصلنامه مطالعات معرفتی در دانشگاه اسلامی، سال شانزدهم، تابستان، شماره 51.
13. فرزانه پور، حسین (1387): امکان بومی‌سازی علوم انسانی و رشته‌های آن با تأکید بر علوم سیاسی (چالش ها و راهکارها)، مجموعه مقالات کنگره علوم انسانی.
14. کیامرث، جهانگیر و محمدباقر یوسف نیا پاشا (1391): «امکان بومی سازی علم سیاست در جمهوری اسلامی ایران از منظر سازه انگاری»، فصلنامه سیاست دانشگاه تهران، بهار، دوره42، شماره1.