بازتاب وضعیت موقتی مهاجرت در زمان ـ مکان روایی رمان های مهاجران افغان

مطالعات نقد ادبی

مقاله 4، دوره 10، شماره 40، آذر 1394، صفحه 73-102   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

احمد خیالی خطیبی¹؛ رقیه شعبانلویی^{* 2}

¹استادیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی

²دانش آموخته مقطع کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی

چکیده

مفهوم مهاجرت به عنوان پدیده ای سیاسی ، اجتماعی در پدیدار های فرهنگی مهاجرانی نمود می یابد که بنا بر دلایلی به اجبار یا به اختیار ترک وطن گفته اند. بازتاب شرایط حاشیه ای و گسیختگی جغرافیایی و تداخل فرهنگی در جامعه میزبان در رمان های ادبیات مهاجرت به عنوان گونه ای ادبی با صدایی حاشیه ای و معترض به وضعیت موجود کشور و متن واقعیت های مسلط بازنمون انتقادی اوضاع سیاسی ، اجتماعی و فرهنگی کشور خواهد بود. جدایی جغرافیایی متن جامعه مهاجرت از متن واقعیت های کشور مبداء باعث گردیده تا در پدیده فرهنگی رمان های ادبیات مهاجرت با اعلام خودمختاری انتقادی این متون از متن واقعیت های اجتماعی جامعه مبداء و به تبع آن با درگیری موقتی متن جامعه مهاجر با جامعه میزبان ، پیامدهای زیرساختی در جامعیت محتوایی نمود یابد که در رمان های این گونه ادبی به کلیت شکلی در آمده است . لذا میدان واقعیت های مسلط جامعه ی مبداء و معضلات جامعه مهاجر با جامعه ی میزبان  ، در جستار ادبی جان های از تن گسیخته ی جامعه مهاجر در روایت داستانی بحران هویتی رانده شده از وطن نه به عنوان مرجع الهام که به عنوان موضوع مورد تفکر نویسندگان مهاجر ، در کنش های شخصیت ها و ساحات زمان و مکان وقوع روایت در دنیای متن مورد بررسی قرار می گیرد .
در این مقاله با توسل به استراتژی خواندن انتقادی جامعه شناسی ادبیات و نظریه میدان مکتب ساختارگرایی تکوینی، با نقد پاره ای از آثار رمان نویسان مطرح مهاجر افغان به بازتاب وضعیت موقتی مقوله ی مهاجرت در زمان- مکان روایی رمان های مهاجران افغان پرداخته می شود .

کلیدواژه‌ها

افغانستان؛ مهاجرت؛ وضعیت موقتی؛ مکان- زمان؛ رمان؛ ساختارگرایی تکوینی

مراجع

احمدی ، بابک.(1389). حقیقت و زیبایی (درس های فلسفه هنر) ، چاپ هیجدهم، تهران: نشر مرکز.

همو.(1388). ساختار و تاویل متن، چاپ یازدهم، تهران :  نشر مرکز.

بابا کوهی، زلمی.(2005). گلنار زندانی آیینه ها،نشریه دروازه کابل، سال اول، شماره نهم، صص 1- 10

براهنی ، رضا.(1365). قصه نویسی، چاپ اول، تهران: نشر نو. 

بشردوست ، مجتبی.(1390). موج و مرجان، چاپ اول، تهران: نشر سروش.

بی نیاز، فتح اله.(1387). روایت. کتاب اول، چاپ اول، تهران ـ کابل: نشر تاک.

رهنورد، زریاب و اعظم، محمد.(1385). گلنار و آینه، چاپ دوم، کابل: انجمن قلم افغانستان.

ریکور، پل.(1383). زمان و حکایت، جلد دوم:پیکربندی زمان در حکایت داستانی، ترجمه مهشید نونهالی، چاپ اول، تهران: نشر گام نو.

همو. (1386). زندگی در دنیای متن، ترجمه بابک احمدی، چاپ پنجم، تهران: نشر مرکز.

طلوعی، وحید و رضایی، محمد.(1386). ضرورت کاربست ساختار گرایی تکوینی در جامعه شناسی ادبیات . مجله جامعه شناسی ایران، سال هشتم، شماره ۳ (پیاپی ۱۹)،  صص 3-27.

فضایلی، حسن.(1383). تاثیر نظامهای سیاسی واجتماعی افغانستان برادبیات دری، چاپ اول، قم: انتشارات چهارده معصوم.

قادری ، حمیرا. (1390). نقش شکار آهو، چاپ اول، کابل: انتشارات تاک.

قدسی، فضل الله.(1384). جایگاه زبان فارسی بعد از تشکیل حکومت مستقل، نامه فرهنگستان، شماره هفتم، صص 117- 128.

گلدمن، لوسین.(1371). جامعه شناسی ادبیات (دفاع از جامعه شناسی رمان)، ترجمه محمد جعفر پوینده، چاپ اول، تهران: انتشارات هوش و ابتکار.

همو.(1369).  نقد تکوینی، ترجمه محمد تقی غیاثی، چاپ اول، تهران: انتشارات بزرگمهر.

همو.(1387). جامعه شناسی رمان، ترجمه محمد جعفر پوینده، چاپ دوم، تهران: انتشارات تجربه.

همو. (1377). تاریخ و آگاهی طبقاتی، ترجمه محمد جعفر پوینده، چاپ اول، تهران: انتشارات تجربه.

مارتین، والاس.(1386). نظریه های روایت، ترجمه محمد شهبا، چاپ دوم، تهران: نشر هرمس.

محمدی، محمد حسین.(1389). از یاد رفتن، چاپ سوم، تهران: نشر چشمه.

یزدانی، کیقباد.(1387).  در آمدی بر ادبیات مهاجرت و تبعید، چاپ اول، تهران: نشر چشمه.