امکان‌سنجی کشت زیتون با استفاده از فرآیند تحلیل سلسله مراتبی(AHP) در سامانه اطلاعات جغرافیایی (مطالعه موردی: غرب مازندران)

مطالعات برنامه ریزی سکونتگاه های انسانی

مقاله 7، دوره 11، شماره 35، شهریور 1395، صفحه 101-115   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

علی محمدپورزیدی^{* 1}؛ کیا بزرگمهر²؛ سید یاسر حکیم دوست³

¹دانش آموخته کارشناسی ارشد اقلیم‌شناسی‌ در برنامه‌ریزی محیطی، مدرس دانشگاه پیام نور مرکز تنکابن، تنکابن

²استادیار گروه جغرافیا، واحد چالوس، دانشگاه آزاد اسلامی، چالوس، ایران

³دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی روستایی، مدرس دانشگاه پیام نور مرکز تنکابن، تنکابن

چکیده

کشاورزی اصلی­ترین رکن تامین نیازهای غذایی یک جامعه بوده و عاملی تعیین کننده در بی نیازی از انواع مواد غذایی و مواد اولیه صنایع وابسته محسوب می­شود. در این زمینه تولید روغن­های گیاهی دارای ارزش اقتصادی بوده و از نظر غذایی نیز حائز اهمیت می­باشد. در این پژوهش با استفاده از 16 پارامتر برای پهنه بندی کشت زیتون استفاده شده است که 12پارمتر اقلیمی استان طی دوره­20 ساله (2010-1990) از 14 ایستگاه سینوپتیک استان که 5 ایستگاه در درون منطقه و 9 ایستگاه به عنوان ایستگاهای کمکی و 4 پارامتر زمینی مورد استفاده قرار گرفته است. دادهای از طریق سازمان هواشناسی مازندران و سازمان زمین­شناسی و سازمان جغرافیایی و منابع طبیعی استان گردآوری شد. بعد از آن به تهیه پایگاه اطلاعات مورد نیاز پرداخته شد. جهت تجزیه و تحلیل اطلاعات از نرم افزارهای گرافیک مبنا مانند ARC GIS10 و آمار مبنا شامل PASW و  choiseexpert استفاده گردیده است. همچنین جهت عملیات پهنه­بندی عناصر اقلیمی مؤثر در کشت زیتون از روش­های زمین آمار و مدل­های کریجینگ و IDW  استفاده شده و برای تعیین ارزابی بهترین مدل، از نیم تغییر نگار استفاده گردیده است. همچنین جهت تلفیق و استخراج وزن­های مؤثر در عملیات مکان­یابی از مدل فرآیند تحلیل سلسله مراتبی (AHP) و روش INDEX OVERLAY استفاده شده است. نتایج تحقیق نشان می­دهد مدل­های کریجینگ معمولی و ساده با سه تابع دایره­ای،کروی و گوسین بهترین مدل­ها جهت پهنه بندی بوده که انتخاب گردیدند. همچنین با توجه به تلفیق نقشه ها و استخراج مناطق مستعد جهت کشت زیتون، نتایج نشان می­دهد که بهترین منطقه برای کشت مناطق مرتفع عباس آباد تنکابن بین ارتفاعات (400-800) متر دامنه­های رو جنوب این منطقه میباشد.مناطق­اهمیت بسیارقوی تا فوق­العاده قوی 124/3944 هکتار، اهمیت بسیارقوی 26/28396 هکتار، اهمیت قوی تا بسیار قوی7/132906هکتار، اهمیت قوی2/353788هکتار  را دارا می­باشند. این نتایج دال بر مستعد بودن منطقه از لحاظ شرایط اقلیمی جهت کشت محصول زیتون می­باشد.

کلیدواژه‌ها

امکان‌سنجی؛ زمین آمار؛ مدلAHP؛ درون‌یابی؛ زیتون؛ غرب مازندران

مراجع

1. احدنژادروشتی، محسن؛ قرخلو، مهدی و زیاری،کرمت­الله. (1389). مدلسازیآسیب­پذیریساختمانشهرهادربرابرزلزلهبااستفادهازروشفرآیندتحلیلسلسلهمراتبیدرمحیط سیستم اطلاعاتجغرافیایی(مطالعهموردی:شهریزنجان)، جغرافیاوتوسعه، دوره 8، شماره 19، 174-179.

2. جهانبخش، سعید؛ گریگوریان، وازگین و امام قلی­زاده،معصومه. (1388). بررسیشرایطآبوهواییشمالاستانآذربایجانغربیبهمنظورکشتزیتونوپهنهبندیزراعیآن، جغرافیاتوسعه، دوره 7، شماره 14، 5-26.  

3. درویشیان، محمود. (1376). زیتون، کرج: مرکز نشرآموزش­کشاورزی.

4. رمضانی، بهمن. (1376). مقدمه­ای بر آب وهواشناسی کشاورزی، رشت: گیلان.

5. رضویان، محمدتقی و پودینه، حسن­علی. (1386). مکان­یابی مدارس ابتدایی با استفاده از روش ارزیابی چند معیاره (AHP) و سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS)، جغرافیایی آمایش، دوره 1، شماره 2، 9-34.  

6. صانعی، سعید. (1389 ). آسیب شناسی درخت زیتون. گرگان: یک ریحان گرگان.

7. عساکره، حسین. (1387). کاربرد روش کریجینگ در میانیابی بارش، جغرافیا و توسعه، دوره 6، شماره 12، 25-44 .

8. قهرودی تالی، منیژه و بابایی فینی، ام السلمه. (1384 ). درآمدی بر سیستم اطلاعات جغرافیایی، تهران: پیام نور.

9. کمالی، غلام­علی؛ صدیقانیپور، علی؛ صداقت کردار، عبدالله و عسکری، احمد. (1387). بررسی پتانسیل اقلیمی کشت گندم دیم در استان آذربایجان شرقی، مجله آب وخاک (علوم-وصنایع کشاورزی)، دوره 22، شماره 2، 478-500.  

10. کلانتری، محسن؛ قهرمانی، علی­اکبر؛ خسروی، یونس و جباری، کاظم. (1386). مدیریت وتحلیل داده­های بزهکاری در بخش مرکزی شهرر تهران با استفاده از تکنیک­های درون­یابی و سامانهاطلاعات جغرافیایی، مطالعات مدیریت انتظامی، شماره 4،  482- 504.

11. میرموسوی، سید­حسین و اکبری، حمید. (1389). امکان­سنجیاقلیمیکشتزیتوندراستانکرمانشاه، چشماندازجغرافیایی، دوره 5، شماره 10، 122- 135.

12. محمدی، حسین؛ زینانلو، علی­اصغر و روشن، علی­اصغر. (1387). مدل سازگاری دمای زیتون (olea aeropaeal)در ایران، پژوهش جغرافیایی، شماره 63، 37-44.

13. محمدی، حسین؛ کاظمی، مهدی و گودرزی، نفیسه. (1386). کاربرد GIS در امکانسنجی کشت زیتون در استان اصفهان، پژوهش و سازندگی درزراعت و باغبانی، دوره 20، شماره 74، 123- 133.

14. یزدان پناه، حجت­الله؛ موحدی، سعید، سلیمان؛ تبار، مریم و صالحی، مهدی. (1389). تعیین میزان اثر عناصر اقلیمی بر عملکرد گندم دیم در استان آذربایجان شرقی با استفاده از شبکه­های عصبی هوشمند، جغرافیا توسعه، دوره 8، شماره 20، 133– 144.

15. Biau, G. Zorita, E. Von storch, H., & wackernag el, H. (1999). Estimation of precipitation by kriging in the Eof space the sea level pressure field. Journal of climate,12 (4),1070-85.

16-Hartman,H.T.,Optize,K.,W.,& Abeutel,.(1980). Olive production in California. Agricultural Science Publications, Leaflet.

17-Ian, N., and Isa Y.(2003) .Olive Water use and Yield Monitoring the Relation ship.RIRDC Publication .

18. Kumar, S. (2006). Analytic hierarchy process: An overview of applications, European Journal ،O.S. Vaidya of Operational Research.1-29.

19. T.L Saaty and M. Sodenkamp. (2008). Making decisions in hierarchic and network systems, Int. J. Applied Decision Sciences, 1, 1, 24-79.

20.T.L. Saaty, K. Peniwati and J.S. Shang,. (2007). The analytic hierarchy process and human resource allocation: Half the story, Mathematical and Computer Modelling. 1041-1053.