استقرار و زنده‌ مانی نهال جنگلی و نهال نهالستانی راش شرقی (Fagus orientalis Lipsky) در مساحت‌های مختلف روشنه

اکوسیستم های طبیعی ایران

مقاله 2، دوره 7، شماره 1 - شماره پیاپی 23، خرداد 1395، صفحه 9-17   

نوع مقاله: پژوهشی

نویسندگان

حمید غیاث الدین^{* 1}؛ عباس جمشیدی باختر²؛ محمدرضا پورمجیدیان³؛ مسعود طبری کوچکسرایی⁴؛ شهره عامی⁵؛ کامبیز اسپهبدی⁶

¹دانشجو دکترا جنگل شناسی و اکولوژی جنگل دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان

²کارشناسی ارشد جنگلداری دانشکده منابع طبیعی دانشگاه تهران

³عضو هیات علمی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری دانشکده منابع طبیعی ساری ایران

⁴عضو هیات علمی دانشگاه تربیت مدرس دانشکده منابع طبیعی نور ایران

⁵کارشناسی ارشد دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری

⁶عضو هیات علمی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی ساری ساری ایران

چکیده

چکیده
این تحقیق به منظور بررسی تاثیر اندازه مساحت روشنه حاصل از برش‌های تک گزینی بر زنده‌مانی نهال‌های نهالستانی و جنگلی راش شرقی (Fagus orientalis Lipsky) در سه حفره تاج پوشش (با سطوح 50، 200، 600 متر مربعی) یک تودۀ راش در مجاورت نهالستان اوریملک سنگده به همراه یک فضای باز انجام گرفت. در مرکز هر یک از حفره‌ها 8 کرت 5/2 Í 5/2 متر آماده گردیده و در هر یک از کرت‌ها 36 اصله نهال با فاصله 5/0 Í5/0 متر غرس گردید. نتایج این تحقیق بعد از چهارمین فصل رویش آشکار کرد که درصد استقرار نهال‌های نهالستانی در حفره‌های مختلف تفاوت معنی داری را نشان داد. شادابی نهال‌های نهالستانی و جنگلی در حفره­های با مساحت کمتر نسبت به حفره­های با مساحت بزرگتر به طور معنی­داری بیشتر بود.  مساحت حفره بر روی قطر یقه نهال­های نهالستانی به طور معنی داری تأثیر گذاشت به طوری که در حفره­های بزرگتر قطر یقه بیشتر به دست آمد. بهترین مقدار رویش ارتفاعی نیز مربوط به نهال‌های نهالستانی واقع در حفره 600 متر مربعی است. اثر مساحت روشنه بر روی جوانه انتهایی نیز در سطح (01/0P<) معنی دار بود و بیشترین مقدار مربوط به نهال‌های جنگلی واقع در فضای باز بود.

کلیدواژه‌ها

روشنه؛ راش؛ نهال؛ زنده مانی؛ شادابی

اصل مقاله

چکیده

این تحقیق به منظور بررسی تاثیر اندازه مساحت روشنه حاصل از برش‌های تک گزینی بر زنده‌مانی نهال‌های نهالستانی و جنگلی راش شرقی (Fagus orientalis Lipsky) در سه حفره تاج پوشش (با سطوح 50، 200، 600 متر مربعی) یک تودۀ راش در مجاورت نهالستان اوریملک سنگده به همراه یک فضای باز انجام گرفت. در مرکز هر یک از حفره‌ها 8 کرت 5/2 Í 5/2 متر آماده گردیده و در هر یک از کرت‌ها 36 اصله نهال با فاصله 5/0 Í5/0 متر غرس گردید. نتایج این تحقیق بعد از چهارمین فصل رویش آشکار کرد که درصد استقرار نهال‌های نهالستانی در حفره‌های مختلف تفاوت معنی داری را نشان داد. شادابی نهال‌های نهالستانی و جنگلی در حفره­های با مساحت کمتر نسبت به حفره­های با مساحت بزرگتر به طور معنی­داری بیشتر بود.  مساحت حفره بر روی قطر یقه نهال­های نهالستانی به طور معنی داری تأثیر گذاشت به طوری که در حفره­های بزرگتر قطر یقه بیشتر به دست آمد. بهترین مقدار رویش ارتفاعی نیز مربوط به نهال‌های نهالستانی واقع در حفره 600 متر مربعی است. اثر مساحت روشنه بر روی جوانه انتهایی نیز در سطح (01/0P<) معنی دار بود و بیشترین مقدار مربوط به نهال‌های جنگلی واقع در فضای باز بود.

 

کلمات کلیدی: روشنه، راش، نهال، زنده مانی، شادابی

 

 

 

مقدمه

 

سیر تکاملی هر جنگل به استقرار و تداوم تجدید حیات آن بستگی دارد. به عبارت دیگر آینده یک جنگل طبیعی به وضعیت کنونی زادآوری آن وابسته می­باشد و آنچه را که امروز در نقاط مختلف تحت عنوان جنگل یا توده­های جنگلی شناخته می‌شود در واقع نتیجه تکامل و تحول زادآوری در آن جنگل در گذشته بوده است. وضعیت کنونی زادآوری در یک منطقه مانند آیینه­ای است که سیمای آینده جنگل را در آن نقطه مشخص می­کند و به همین دلیل هرگونه تغییر در وضعیت زادآوری طبیعی در واقع سیمای توده­های جنگلی آینده را دگرگون می­سازد (5).

گونه راش از جمله گونه­های با ارزش جنگل­های شمال کشور است که در چرخه توالی و تکامل این جنگل­ها نقش به سزایی داشته و به عنوان یکی از گونه­های اصلی کلیماکس جنگل­های شمال به حساب می­آید (6). خصوصیات کمی و کیفی نهال­های راش تحت تأثیر سیستم پیچیده­ای از عوامل محیطی و ژنتیکی می­باشند. نتیجه حاصل از انجام نشانه­گذاری در توده­های جنگلی، ایجاد حفره و دستیابی به لکه­های زادآوری است که کمیت و کیفیت مطلوب آن به شرایط اکولوژیکی حاکم بر این حفره­ها بستگی دارد. دانش اکولوژی در توسعه زادآوری بسیار ضروری بوده و همچنین به تاثیر نور، مواد غذایی و آب در زنده مانی و توسعه نهال تاکید فراوان دارد که در میان عوامل محیطی نور یکی از مهم‌ترین عواملی است که با توجه به اندازه روشنه­های ایجاد شده در تاج پوشش جنگل بر روی کمیت و کیفیت و همچنین زنده­مانی نهال­ها اعم از طبیعی یا دست کاشت اثر می­گذارد (1). به همین دلیل تحقیق بر روی وضعیت روشنه­های ایجاد شده در سطح جنگل با مساحت­های مختلف و اثر اندازه این روشنه­ها بر زنده مانی زادآوری از اهمیت زیادی برخوردار است زیرا دانستن این موضوع می­تواند به عنوان یک الگو مدیران بخش اجرایی را در انتخاب روش­های مناسب جنگلداری و شیوه­های جنگلشناسی خصوصاً در انجام نشانه­گذاری بهتر برای دست یافتن به بهترین اندازه سطح حفره جهت استقرار زادآوری یاری کند. (8) در یک توده آمیخته کوهستانی مسن 5 گونه از جمله راش اروپایی (F.sylvatica) را در 4 تیمار نوری و نور کامل (قطع یکسره) و قطع سنگین (نور 50 درصد) و قطع سبک (نور 30درصد) و سایه کامل (یعنی بدون قطع) در بهار 1977 کاشت. پس از گذشت 5 سال نتایج به این قرار بود بیشترین مرگ و میر در نور کامل و سایه کامل بود. بهترین بقا برای تمام گونه‌ها در زیر سایه همراه با نور (قطع سبک) بود. نسبت رشد طولی به قطر یقه با افزایش نور کاهش یافت که این امر موجب مقاومت بیشتر نهال‌ها در برابر افتادگی و خمیدگی در برف‌های سنگین می­شد. (11) در تحقیق خود روی نقش حفرات تاج پوشش روی راش های جوان نتیجه گرفت که در حفره‌هایی با بزرگی 1% تا 4% هکتار افزایش شدت نسبی نور به طور معمول اثر منفی روی کیفیت نهال‌ها می‌گذارد. در حالی که روی رشد طولی و قطری نهال‌های راش اثر مثبت می‌گذارد. (9) در مطالعه خود زنده مانی نهال‌های حاصل از زادآوری طبیعی برای گونه‌های جنگلی طبیعی و کاشت در روشنه­ها، با کوچک‌ترین اندازه 200 متر مربع در شرایط نوری مختلف در Para را بررسی نمود و سه ماه بعد از کاشت نتیجه گرفت که میانگین نرخ زنده مانی 80% بود. (7) در مطالعه‌ای رشد و زنده مانی نهال‌های راش شرقی را در اندازه‌های مختلف تاج پوشش (سه حفره 50 و 200 و 700 متر مربعی و یک فضای باز) در جنگل‌های سنگده مورد تحقیق قرار دادند و به این نتیجه رسیدند که در اندازه‌های کوچکتر نهال‌های راش شرقی از نظر رشد و کیفیت بهتر می‌توانند ظهور و استقرار پیدا نمایند. طبری و همکاران (2) اثر اندازه مساحت حفره روی زنده مانی و رشد و شادابی نهال‌های گلدانی راش در جنگل‌های سنگده را مورد بررسی قرار داد. برای این منظور سه حفره به مساحت‌های 50 و 200  و 600 متر مربع و نیز یک فضای باز را انتخاب نموند. بعد از یک فصل رشد نتایج نشان داد که نونهال‌های رشد یافته در هر یک از حفره‌های 50 و 200 متر مربعی حدود 75 درصد است ولیکن در هر یک از فضاهای 600 متر مربعی و کاملاً باز این نرخ به حدود 10 درصد کاهش می‌یابد ارتفاع نونهال‌ها در حفره‌های 50 و 200 متر مربع به ترتیب 60 و 90 میلی متر در فضای 600 متر مربع 40 میلی متر و کاملاً باز 30 میلی متر است. اکثر نونهال‌ها در حفره ها 50 و 200 متر مربع شاداب هستند و در حفره‌های 600 متر مربع و کاملاً باز بیشتر خشک شده و کمتر رنگ پریده به نظر می‌رسند به طور کلی از این تحقیق می‌توان چنین نتیجه گیری نمود که وضعیت نونهال‌های گلدانی راش در اولین سال رویش در هر یک از دو حفره کوچکتر مطلوبتر از آن‌ها در هر یک از دو حفره بزرگتر است. (3) زنده مانی و شادابی و رشد نهال‌های راش شرقی F.orientalis را در سه حفره تاج پوشش 02/0 و 5/1 و 7آری به همراه یک فضای باز در بخش سنگده مورد بررسی قرار داد بر اساس این تحقیق درصد استقرار نهال‌های سه ساله نهالستانی و جنگلی در ابتدای فصل رشد در حفره‌های مختلف تفاوت معنی داری را نشان نداد و بین نهال‌های نهالستانی و جنگلی از نظر زنده مانی و رشد در اواخر فصل رویش  تفاوت معنی داری مشاهده نشد. تنها در فضای باز نهال‌های نهالستانی زنده مانی بیشتری نسبت به نهال‌های جنگلی داشتند. همچنین بررسی زنده مانی نونهال‌های کاشته شده راش در مساحت‌های مختلف حفره تاج پوشش در منطقه سنگده نشان داد که حدود 70 درصد از نهال‌های کاشته شده در فضای کاملاً باز و 5 تا 30درصد از آن‌ها در حفره‌های کوچکتر از 7 آر از بین رفتند.

 

 

مواد و روش‌ها

 

منطقه مورد مطالعه

منطقه مورد مطالعه در جنگل‌های بخش سنگده که بخشی از حوزه آبخیز کسیلیان است، که بین عرض جغرافیایی ״30،׳ 58،º 35، تا״ 00،׳ 07،º 36 شمالی و طول جغرافیایی ״30،׳10،º 53 تا״ 00،׳ 18،º 53 شرقی واقع شده است. بر اساس روش آمبرژه اقلیم منطقه مرطوب با زمستان‌های سرد تعریف می‌گردد. همچنین طبق آمار اتخاذ شده از ایستگاه سینوپتیک سنگده متوسط بارندگی سالیانه 800 میلی‌متر، معدل درجه حرارت حداکثر گرمترین ماه سال، 22 درجه سانتی‌گراد و معدل درجه حرارت حداقل سردترین ماه سال 4- درجه سانتی‌گراد همچنین ضریب باران و حرارت 100، می‌باشد. ارتفاع متوسط حوزه از سطح دریا 1620 متر، شیب متوسط حوزه ا8/15 درجه و مساحت آن 7/67 کیلومتر مربع می‌باشد.

 

 

روش تحقیق

 

این تحقیق در مهرماه 1383 و در سه حفره تقریباً بیضی شکل که در سال 1379 به وسیله نهال‌های راش شرقی نهالستانی و جنگلی جنگل کاری شده بود به مساحت های50، 200، 600 مترمربعی و یک فضای کاملاً باز و در قالب بلوک‌های کاملاً تصادفی با چهار تیمار اندازه روشنه در چهار تکرار مورد بررسی قرار گرفت ارتفاع از سطح دریا حدود 1400 متر و شیب 30-20 درصد در مرکز هر یک از این حفرات 8 کرت 5/2×5/2 متر با راهروهایی به عرض دو متر توسط کوبیدن پایه چوبی در گوشه کرت ها آماده شد، در درون هر کرت مبادرت به کاشت 36 اصله نهال سه ساله راش نهالستانی و 36 اصله نهال راش شرقی جنگلی حاصل از زادآوری طبیعی به فواصل 5/0×5/0 متر گردید و در انتهای فصل رویش مبادرت به اندازه گیری فاکتورهای کمی (قطر یقه، ارتفاع نهال، اندازه جوانه انتهایی) و کیفی (زنده­مانی و شادابی) نهال­ها گردید. مبنای محاسبه برای تعیین درصد زنده مانی در انتهای فصل رویش، نهال‌های زنده و موجود در هر کرت بود. در پایان با استفاده از نرم افزار آماری  SPSS، آنالیز داده­ها انجام شد. به این صورت که نرمال و همگن بودن داده‌ها از طریق آزمون‌های Kolmogorov – Smironov  انجام شد، سپس معنی دار بودن اختلاف میانگین‌ها با استفاده از آزمون‌های آنالیز واریانس یک طرفه one – Way  ANOVA انجام گرفت.

 

 

 

نتایج

 

بر اساس نتایج به دست آمده مشخص شد که نهال راش طبیعی یا مصنوعی متأثر از اندازه روشنه بوده و میزان نور بر کیفیت و زنده­مانی آن اثرگذار است. نتایج تجزیه واریانس زنده­مانی در مساحت­های مختلف روشنه نشان داد که اختلاف معنی داری در سطح 1 درصد بین زنده­مانی در سطوح مختلف روشنه وجود دارد، اما نهالستانی یا جنگلی بودن نهال و تاثیر متقابل اندازه حفره و نوع نهال بر زنده­مانی نهال­ها تأثیر معنی­داری ندارد (جدول 1).

 

 

جدول 1. آنالیز واریانس مربوط به درجه زنده مانی نهال‌های راش در چهار مساحت روشنه

منبع تغییرات	درجه آزادی	مجموع مربعات	میانگین مربعات	F	P
مساحت حفره	3	901/0	300/0	722/14	000/0**
نوع نهال	1	003/0	003/0	563/1	223/0ns
حفره × نوع نهال	3	006/0	003/0	998/0	411/0ns
خطا	24	489/0	002/0

**  = معنی دار در سطح 1% و  ns= غیر معنی­دار

 

 

نتایج اثر اندازه حفره تاج پوشش بر روی شادابی نهال‌های راش در سطح 5 درصد معنی­دار نشان داد در حالیکه نوع نهال بر شادابی تأثیرگذار نبود و برای هر دو نوع نهال تأثیر یکسان بود. و اثر متقابل حفره و نوع نهال بر روی شادابی آن‌ها معنی دار نبود (جدول 2).

 

 

 

 

 

 

 

جدول2. آنالیز واریانس مربوط به درجه شادابی نهال‌های راش در چهار حفره تاج پوشش

منبع تغییرات	درجه آزادی	مجموع مربعات	میانگین مربعات	F	P
مساحت حفره	3	44/4	48/1	208/4	016/0*
نوع نهال	1	0002/0	0002/0	007/0	934/0 ns
حفره ×نوع نهال	3	318/0	106/0	301/0	824/0 ns
خطا	24	441/8	352/0

*= معنی دار در سطح 5% و  ns= غیر معنی­دار

 

 

نتایج به دست آمده از تجزیه واریانس تغییرات قطر یقه در مساحت­های مختلف روشنه نشان داد که اندازه روشنه بر قطر یقه نهال نهالستانی و جنگلی تأثیر معنی­داری در سطح 1 درصد داشته و همچنین تأثیر متقابل اندازه روشنه و نوع نهال در سطح 5 درصد معنی­دار بوده است (جدول 3).

 

 

جدول3. آنالیز واریانس مربوط به فاکتور قطر یقه نهال‌های راش نهالستانی و جنگلی در چهار حفره تاج پوشش

منبع تغییرات	درجه آزادی	مجموع مربعات	میانگین مربعات	F	P
مساحت حفره	3	918/1115	0973/371	191/8	000/0**
نوع نهال	1	153/112	153/112	470/2	117/0ns
حفره × نوع نهال	3	071/548	690/182	023/4	008/0**
خطا	24	585/14304	411/45

**= معنی دار در سطح 1% و  ns= غیر معنی­دار

 

 

آنالیز ارتفاع نهال­ها نشان داد که اندازه حفره بر رویش ارتفاعی نهال­ها در سطح(01/0  p<) تأثیر داشته است و این تأثیر برای دو نوع نهال متفاوت بوده است. همچنین تأثیر متقابل اندازه حفره و نوع نهال بر رویش ارتفاعی در سطح 5 درصد تأثیر معنی­دار داشت (جدول 4).

 

جدول4. آنالیز واریانس مربوط به رویش ارتفاعی نهال‌های راش نهالستانی و جنگلی در حفره‌های مختلف تاج پوشش

منبع تغییرات	درجه آزادی	مجموع مربعات	میانگین مربعات	F	P
مساحت حفره	3	484/12470	828/4156	625/6	000/0**
نوع نهال	1	528/3699	528/3699	896/5	016/0*
حفره×نوع نهال	3	132/6233	711/2077	311/3	020/0*
خطا	24	404/197651	465/627

**= معنی دار در سطح 1%، *= معنی­دار در سطح 5% و  ns= غیر معنی­دار

 

 

با توجه به نتایج به دست آمده از جدول 5 اندازه حفره بر رشد جوانه انتهایی در سطح 1 درصد تأثیر معنی­دار داشته که این تأثیر برای هر دو نوع نهال یکسان بود اما تأثیر متقابل اندازه حفره و نوع نهال بر جوانه انتهایی معنی دار نبود.

 

 

جدول 5. آنالیز واریانس مربوط به رویش جوانه انتهایی نهال‌های راش نهالستانی و جنگلی در حفره‌های مختلف تاج پوشش

منبع تغییرات	درجه آزادی	مجموع مربعات	میانگین مربعات	F	P
مساحت حفره	3	580/4767	193/1589	017/37	000/0**
نوع نهال	1	396/2	396/2	056/0	813/0ns
حفره×نوع نهال	3	251/161	750/53	252/1	291/0ns
خطا	24	422/13523	931/42

**= معنی دار در سطح 1% و  ns= غیر معنی­دار

 

 

بر اساس نتایج جدول 6 بیشترین زنده مانی برای نهال نهالستانی و همچنین جنگلی در حفره 2/0 آری و کمترین آن در حفره 7 آری مشاهده گردید و از این نظر اختلاف میانگین زنده­مانی نهال­های نهالستانی و جنگلی در حفره 2/0 آری با حفره­های 7 آری و فضای باز در سطح 5 درصد معنی­دار می­باشد. اندازه حفره بر قطر یقه نهال نهالستانی تأثیر معنی­دار داشته بطوریکه بیشترین میزان قطر یقه برای نهال نهالستانی در فضای باز به دست آمد و کمترین میزان در حفره 2/0 آری بود اما بر قطر یقه نهال جنگلی تأثیر معنی­دار نداشت. تأثیر اندازه حفره بر رویش ارتفاعی نهال نهالستانی معنی­دار بود به طوری که بیشترین ارتفاع نهال برای نهال نهالستانی در حفره 7 آری به دست آمد و کمترین ارتفاع مربوط به حفره 2/0 آری بود در حالیکه برای نهال جنگلی این تأثیر معنی­دار نبود به طوری که بیشترین ارتفاع نهال برای حفره 5/1 آری به دست آمد و کمترین ارتفاع مربوط به فضای باز بود. همچنین جوانه انتهایی به طور معنی­داری از اندازه حفره تأثیر پذیرفته به طوری که بزرگترین اندازه جوانه انتهایی برای هر دو نهال در فضای باز اندازه­گیری شد و از این نظر با سه اندازه حفره تفاوت معنی­داری در سطح 5 درصد وجود دارد (جدول 6).

 

 

 

 

 

 

 

جدول6. مقایسه میانگین فاکتورهای مختلف نهال‌های راش نهالستانی و جنگلی(اعداد ± اشتباه معیار را نشان می‌دهد)

ترکیب	زنده مانی (درصد)	شادابی (درصد)	قطر یقه (میلی متر)	ارتفاع (سانتی متر)	جوانه انتهایی(سانتی متر)
حفره 2/0آری نهال نهالستانی	a 08/0±80	ab27/0±87/1	b 61/0±4/7	b 7/4±1/66	b9/1±6/6
حفره 5/1 آری نهال نهالستانی	a 06/0±73	a45/0±23/2	ab7/0±9/10	ab 7/11±8/82	b 8/2±4/11
حفره 7 آری نهال نهالستانی	b 14/0±43	b68/0±32/1	5ab/4±2/12	a 9/0±7/92	b 1/5±6/10
فضای باز  نهال نهالستانی	b 11/0±49	b41/0±35/1	a7/4±5/15	ab2/27±4/73	a 4/3±9/19
حفره 2/0آری نهال جنگلی	a 14/0±82	a67/0±15/2	a3/2±1/9	a1/17±9/68	b5/3±5/7
حفره 5/1آری نهال جنگلی	ab2/0±63	ab02/1±02/2	a9/0±1/11	a 02/7±5/77	b 2/3 ±2/12
حفره 7آری  نهال جنگلی	b 07/0±39	b 30/0±18/1	a2/3±1/11	a7/13±1/69	b5/4 ±9/8
فضای باز نهال جنگلی	b17/0±47	b56/0±50/1	a4/1±1/11	a4/19±7/67	a 0/5±6/19

حروف متفاوت ( a, b, c,…). نشان دهنده معنی دار در سطح 5 درصد می‌باشند.

 

بحث و نتیجه گیری

 

همان طور که در نتایج ذکر شد بیشترین زنده­مانی نهال­ها اعم از نهالستانی و جنگلی در کمترین اندازه حفره یا روشنه یعنی 50 متر مربعی به دست آمد و با افزایش اندازه حفره و رسیدن به فضای باز از میزان و درصد زنده­مانی نهال راش کاسته شد به گونه‌ای که کمترین زنده­مانی در فضای باز منتج شد که با نتایج حاصل از تحقیق  (7)، (4)، (2) و (1) مطابقت دارد. البته نمی‌توان به طور قطع نتیجه گرفت که با کوچک شدن یا بزرگ شدن اندازه حفره بر زنده­مانی نهال راش افزوده ­شود بطوریکه  بیشترین مرگ و میر نهال­های گلدانی را در زیر تاج پوشش کامل برآورد کردند و همچنین (8) بیشترین مرگ و میر را برای نهال­ها در تاج کامل و فضای باز برآورد کرد. با افزایش سطح حفره از شادابی نهال‌ها کاسته شد و نهال‌های مستقر شده در حفره‌های 50 و 150 متر مربعی بیشترین شادابی را نشان دادند. از آنجایی که برای تولید نهال‌های نهالستانی از بذر درختان مادری مرغوب و نخبه استفاده می‌شود این نهال‌ها نسبت به نهال‌های جنگلی از کیفیت بالاتری برخوردار هستند و بیشترین شادابی در نهال‌های نهالستانی موجود در حفره 5/1 آری مشاهده گردید. که این نتیجه با نتایج (3) که میزان شادابی نهال‌های کاشته شده در حفره 2/0 آری را دارای بیشترین نرخ شادابی معرفی کرد و نتیجه گرفت که با افزایش سطح حفره از میزان شادابی نهال‌ها کاسته می‌شود مطابقت دارد. همچنین نتایج تحقیق (1) و (2) این مطلب را تصدیق می­کند که می‌توان این نتیجه را متأثر از هجوم علف­های هرز و تمشک و آقطی در فضاهای بازتر دانست که بر زنده­مانی و شادابی نهال تأثیر منفی می­گذارد (3).

مساحت روشنه بر قطر یقه نهال‌های جنگلی تأثیر معنی­داری نداشت اما تا حدودی بر رشد قطر یقه­ای نهال نهالستانی تأثیر گذار بود بطوریکه بیشترین قطر یقه در فضای باز به دست آمد که دلیل آن را می­توان کاهش رقابت نوری نهال­ها به دلیل وجود نور کافی در حفره­های بزرگتر و تمرکز بیشتر رشد روی رویش قطری نهال­ها دانست که با نتایج تحقیق (8) و (11) هم راستا می­باشد. رشد نهال‌های نهالستانی و جنگلی در یک حفره معین 50 یا 150 متر مربعی تفاوت معنی داری نشان نداد که با نتایج (3) مطابق بود. تفاوت این دو نوع کاشت در این بود که در زمان کاشت نهال‌های نهالستانی با ریشه آغشته شده به رس به محل کاشت انتقال یافته بودند ولی نهال جنگلی بدون تیمار ریشه به محل کاشت منتقل شده بودند. این تیمار ریشه با هدف کاهش تلفات نهال هنگام انتقال صورت گرفت و اثر آن به اندازه‌ای نبود که موجب تفاوت در رشد نهال‌ها گردد. رشد ارتفاعی نهال­ها برای نهال نهالستانی با افزایش اندازه حفره از 2/0 آری تا 7 آری افزایش یافت و در فضای باز دوباره کم شد که با نتایج (8) مغایرت داشت اما در مورد نهال جنگلی با افزایش اندازه حفره از میزان ارتفاع و رویش ارتفاعی نهال­ها کاسته شد که می‌تواند به دلیل کاهش رقابت نوری با افزایش سطح حفره و میزان نور رسیده به نهال­ها باشد که نتایج تحقیق (8) این مطلب را تایید می­کند.

رشد نونهال‌های عرصه در حفره 2/0 آری بیشتر از حفره 5/1 آری بود نونهال‌های گلدانی در حفره 5/1 آری رشد بیشتری داشتند همان‌گونه که در مورد زنده مانی و شادابی نیز گفته شد نهال راش در حفره‌های بزرگتر نیاز به مواد غذایی بیشتری برای تأمین نیازهای خود دارند و کمبود این مواد موجب کاهش رشد می‌شود.

نتایج نشان داد که اندازه حفره بر اندازه جوانه انتهایی تأثیر مثبت داشته و با افزایش اندازه حفره اندازه جوانه انتهایی بزرگتر می­شود به طوری که در فضای باز بلندترین جوانه انتهایی را داریم.

نتیجه کلی که از این تحقیق می‌توان گرفت این است که بهترین شرایط برای استقرار و رویش هر چه بهتر نهال راش چه به صورت جنگلی یا نهالستانی حفر‌ها با اندازه کوچکتر که در این تحقیق 50 مترمربعی و 150 متر مربعی بوده، می­باشد. بنابراین می­توان نتیجه گرفت که راش در مرحله نونهالی و نهال به نور شدید حساسیت داشته و در شرایط نور کمتر و یا نیم سایه بهترین رویش را دارد و کاشت و تجدید حیات گونه راش در این شرایط با موفقیت بالایی برخوردار است. 

مراجع

references

1. Delfan Abazari B, Sagheb-Talebi Kh, Namiranian M, 2004a. Regeneration gaps and quantitative characteristics of seedlings in different development stages of undisturbed beech stands (Kelardasht, Northern Iran). Iran J For Poplar Res 12:251–266.
2. Delfan Abazari B, Sagheb-Talebi Kh, Namiranian M, 2004b. Development stages and dynamic of undisturbed Oriental beech (Fagus orientalis Lipsky) stands in Kelardasht region (Iran). Iran J For Poplar Res 12:307–326
3. Emadian , F., Tabari , M., Fayyaz, p., Espahbodi , K, 2004. Emergence , growth and survival of oriental beach (Fagus orientalis ) seedlings to different canopy gap size following soil scarification and seed sowing operations . 7 Th international Beech symposiums IUFRO Thehran. May 10- 20
4. Fayyaz.P (2002). New seedlings and seedling survival and growth beech Fagus orientalis at different levels of coverage. Thesis for graduate degree in forestry, university of Mazandaran.
5. Grosse, hu, 1983. untersuchungen zur kun tlichen  vejungung des bergmissch waldes  , forschun gsberichted. Forstl , forsch gsanstalt munchen , no.55 : 206 s.
6. Musavi mirkolaei.S.R(2001). The effect of pore size and slope percent on  beech reproductivity after cutting Panahi  (case studuy: seri shoorab, golband  area). Thesis for garduate degree in forestry , faculty of  Natural Resources & Marine Sciences , tarbiat moddares university.
7. Nemer , T.C.: Jardim, F.C.DA.,  Serrao, D.R, 2003. Survival of seedlings obtained from the natural regenration of forset tree species three months after planting ingaps of different size , in Moju–para, Brasil-Rivista Arrore 2002  26(2)217-221.
8. Sagheb-Talebi, Kh, 1995. Stady of some Charactristics of young Beech in the Regeneration Gaps of Irreguar shelter wood system (Femelschlag). In: S, Madsen, Genetics and silviculture of Beech, Denmark, Forskingsserion. Nr. 11: 105-116.
9.  Shahnavazi , H.,(2001).Quantitative and qualitative evaluation of reproductive holes created in the Golband Beech ( seri  jemand) . thesis for graduate degree in forestry. Islamic azad university , science and research branch.
10.  Tabari , M., saghab–Talebi , kh ., Mousavi , S.R., poormajidian , M. R, 2004.  Determining Gap size to favour Natural Regeneration in a Dominant oriental Beech forset. 7 Th international Beech symposiums IUFRO Thehran. May 10- 20.
11. Tabari.M, fayyaz.P, emadian.F, espahbodi.K, poormajidian.M.R( 2004) . The effect size of the area of ​​the cavity on the survival , growth and vitality of beech seedlings . Research and development no 58.pp32:36.