توصیف و تحلیل فرایندهای واجی گویش دزفولی بر پایۀ چارچوب نظریۀ بهینگی

فصلنامۀ ادبیات و زبان های محلی ایران زمین

مقاله 1، دوره 6، شماره 3 - شماره پیاپی 13، آذر 1395، صفحه 1-22   

نوع مقاله: مقالۀ پژوهشی

نویسندگان

محمد پاک نژاد^{* 1}؛ الخاص ویسی²

¹دانشجوی دکتری زبان شناسی همگانی، گروه زبان شناسی ، دانشگاه آزاد اسلامی واحد اهواز، ایران

²استادیار گروه زبان شناسی و زبان‌های خارجی ، دانشگاه پیام نور ، ایران

چکیده

هدف از نگارش این مقاله، توصیف و تحلیل چند فرایند واجی پربسامد در گویش دزفولی و مقایسۀ آن‌ها با فارسی معیار در چارچوب نظریۀ بهینگی است که در واج‌شناسی نظریه‌ای نوبنیان و یکی از رویکردهای محدودیت- بنیاد است. تحقیق حاضر به شیوۀ توصیفی- تحلیلی انجام‌گرفته و در گردآوری نمونه‌ها و داده‌ها از روش میدانی استفاده‌شده­است. بدین منظور، پانزده ساعت از مکالمۀ عادی گویشورانِ شرکت‌کننده با میانگین سنی سی تا پنجاه‌وپنج سال، ضبط و سپس داده‌ها آوانویسی و دسته‌بندی‌شده است. از فعال‌ترین فرایندهای موجود در این گویش، فرایند هماهنگی واکه‌ای، ناهمگونی و حذف،  مورد مطالعه قرارگرفته است. در چارچوب اصول واج‌شناسی بهینگی، در قالب تعارض‌ها، محدودیت‌های نشان‌داری، به کشف روابط موجود بین آن‌ها پرداخته و به ترتیب در بهینه­شدن و تعیین سلسله‌مراتب محدودیت‌های موجود در این گویش مشخص‌شده است. نتایج به‌دست‌آمده حاکی از آن است که، حداکثر محدودیت‌های نشان‌داری به‌صورت بهینه در گویش دزفولی دیده می‌شود و در مقایسه با فارسی معیار، محدودیت‌های پایایی در سلسه‌مراتب محدودیت‌ها بر بقیۀ نمونه‌ها تسلط دارند. در این گویش فرایندهای حذف و همگونی دارای بیشترین بسامد است.

کلیدواژه‌ها

نظریۀ بهینگی؛ گویش دزفولی؛ محدودیت‌های پایایی؛ محدودیت‌های نشان‌داری

مراجع

 

کتاب‌نامۀ فارسی:

1 . آرلاتو، آنتونی ،(1373). درآمدی برزبان‌شناسی تاریخی، ترجمه یحیی مدرسی، پژوهشگاه علوم انسانی، تهران.

2 . انصاری، مهدی  ،(1384). فرهنگ لغات دزفولی، انتشارات دارالمؤمنین.

3 . بدخشان، ابراهیم و زمانی، محمد ،(1392)، «تحلیل و توصیف فرایند حذف در زبان کردی (گویش کلهری)»، پژوهش‌های زبانشناسی، سال پنجم، شمارۀ اول، ص 30-19

4 . بی جن خان، محمود ،(1392). واج‌شناسی نظریه بهینگی، تهران: سمت.

5 . پاک‌نژاد، محمد ،(1387). مقایسه فرآیندهای آوایی در گویش دزفولی با زبان فارسی معیار، رساله فوق‌لیسانس، دانشگاه تاکستان، قزوین.

6 . ثمره، یدالله ،(1378). آواشناسی زبان فارسی، تهران، مرکز نشر دانشگاهی.

7 . جم، بشیر ،(1388). نظریه بهینگی و کاربرد آن در تبیین فرآیندهای واجی زبان فارسی، رساله دکتری زبان‌شناسی، دانشگاه تربیت مدرس.

8 . جم، بشیر و زلقی، احمد ،(1392).«بررسی تبدیل واکۀ /u/به /i/ در گویش لری سیلاخوری در چارچوب نظریه بهینگی» پژوهش‌های زبانی، سال 4، شماره 2 ص 21-40

9 . جم، بشیر و تیموری، م ،(1393). «بررسی تبدیل واکۀ /a/به واکۀ [a:] یا [o] در گویش فردوسی در چارچوب نظریه بهینگی» زبان‌شناسی و گویش خراسان، شماره 10 بهار و تابستان

10 . حق‌شناس، علی‌محمد ،(1369). آواشناسی، تهران، انتشارات آگاه.

11 . دبیر مقدم، محمد ،(1378). زبان‌شناسی نظری، تهران، انتشارات سخن.

12 . سامارین ویلیام، (1362). زبان‌شناسی عملی، ترجمه لطیف عطاری، انتشارات مرکز نشر دانشگاهی

13 . صفری، ابراهیم، (1393)،«توصیف و تحلیل فرایندهای واجی گویش گالشی: رویکرد بهینگی»«فصلنامه جستارهای زبانی انتشار آنلاین

 14 . ضیاء حسینی، سید محمد، (1368). واج‌شناسی، انتشارات دانشگاه آزاد واحد تهران.

15 . علی نژاد، بتول و هادیان، بهرام، (1392)، «مقایسه فرآیندهای واجی لهجه اصفهانی و زبان فارسی در چارچوب نظریه بهینگی » فصلنامه جستارهای زبانی شماره 3

 

کتاب‌نامۀ لاتین:

1. Archangeli, D. & D.T. Langendon, (1997), Optimality Theory: An overview, Massachusetts: Black well Publishers.

2. Carr, Philip (1993), Phonology, MacMillan Press, LTD.

3. Catford, J.C. (1998), A Practical Introduction To Phonetics: Oxford University Press.

4. Chomsky N. & Halle, M. (1968), The Sound Pattern of English. New York: Harper & Row

5. Crystal, David, (1991), A Dictionary of Linguistics and Phonetics, 3rded. Oxford: Blackwell Publishers.

6. Durand, j. (1990), Generative and Non-linear phonology, London Longman

7. Goldsmith, J. (1974), Autosegmental and Metrical Phonology. Oxford: Blackwell.

8. Kager, R. (1999), Optimality Theory. Cambridge: Cambridge University Press.

 9. Karer, R. (1999), Optimality Theory. New York: Cambridge University Press.

10. Kenstowicz, M. (1994), Phonology in Generative Grammar, Cambridge Mass: Black well Publishing

11. McCarthy, J. (2002), A thematic guide to Optimality Theory. Cambridge: Cambridge University Press.

12. McCarthy, J. (2008), Doing Optimality Theory: applying theory to data. New York: Blackwell Publishing.

13.Prince, A. & Smolensky, P. (1993), Optimality Theory: Constraint Interaction in Generative Grammar. New York: MIT Press.

14.Yule, George. (1947), Study of Language, Cambridge University Press.