بازخوانی تحلیلی سوگواره های ترکی شهریار

فصلنامۀ ادبیات و زبان های محلی ایران زمین

مقاله 2، دوره 6، شماره 3 - شماره پیاپی 13، آذر 1395، صفحه 23-44   

نوع مقاله: مقالۀ پژوهشی

نویسندگان

مهدی رمضانی^{* 1}؛ شیرزاد طایفی²

¹دانشجوی دکتری رشته زبان و ادبیات فارسی دانشگاه علامه طباطبایی تهران

²دانشیار رشته زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه علامه طباطبایی تهران

چکیده

می­توان مرثیه‌ را یک ‌نوع‌ ادبی‌ جهانی‌‌ قلمداد کرد که‌ محتوای‌ آن‌ در ادبیات‌ تمامی‌ ملل‌‌، مشترک‌‌ و تاریخچۀ آن به امتداد عمر بشریت، طولانی است. چون در مرثیه، شاعر از احساسات‌ و  عواطف‌ خود سخن می­گوید، از نظر ماهیت جزو ادب غنایی و به­شدت از روحیات و شرایط زندگی شاعر متأثر است. در متن و بطن کلیات اشعار ترکی شهریار، موضوعات و مضامین مختلفی وجود دارد که از جملۀ آن­ها مراثی و سوگواره­های مختلف با بسامد بالا است. تنوع و تعدّد این مراثی به حدّی است که ابتدا خواننده را برای کشف دلایل آن کنجکاو می­کند و سپس به این فکر وا می­دارد که آیا همۀ سوگواره­های شهریار، ناشی از غوغا و غلیان درونی وی ا­ست، یا در سرودن آن­ها انگیزه دیگری داشته است؟ کوشیده­ایم با بازخوانی دقیق کلیات اشعار ترکی شهریار و بهره­گیری از شیوۀ استقرایی، همۀ سوگواره­های او را تحلیل کنیم.. از جمله دلایل بسامد مراثی، می­توان به شکست عاطفی، عشق به خانواده، تعدّد و تنوع دوستان، درخواست مرثیه از طرف دیگران، رقّت ­طبع، مجال شاعری وی و ... اشاره کرد.   

کلیدواژه‌ها

شهریار؛ شعر ترکی؛ سوگواره؛ انواع مرثیه؛ جهان بینی مذهبی

مراجع

 

کتاب­نامه

1. آلن ریچارد، تروی و ملکم، وینگنشتاین، (1383). نظریه و هنر. ترجمۀ فرزان سجودی. چ اول. تهران: فرهنگستان هنر.

2. افسری کرمانی، عبدالرّضا، (1371). نگرشیبهمرثیه­سراییدرایران. تهران: اطلاعات.

3. امامی، نصرالله، (1369). مرثیه­سرایی در ادبیات فارسی. اهواز: جهاد دانشگاهی.

4. دهخدا، علی­اکبر، (1373). لغت­نامه، ج7. تهران: دانشگاه تهران.

5. زرین­کوب، عبدالحسین، (1363). شعر بی­دروغ شعر بی­نقاب. چ چهارم. تهران: جاویدان.

6. شفیعی کدکنی، محمدرضا، (1381). موسیقی شعر. چ هفتم. تهران: آگاه.

7. شهریار، محمدحسین، (1383). کلیات اشعار ترکی شهریار. چ هجدهم. تهران: زرین و نگاه.

8. ضیف، شوقی، (1362). نقد ادبی. ترجمۀ لمیعه ضمیری. چ اول. تهران: امیر کبیر.

9. عظیمی، محمد، (1368). از پنجره­های زندگانی(برگزیدۀ غزل امروز ایران). تهران: آگاه.

10. مشرف، مریم، (1382). مرغ بهشتی(زندگی و شعر محمدحسین بهجت تبریزی). تهران: ثالث.

11. مظفری، علیرضا، (1387)، وصل خورشید(شرح شصت غزل از حافظ شیرازی)، چاپ اول، آیدین، تبریز.

12. مؤتمن، زین­العابدین، (1364). شعر و ادب فارسی. چ دوم. تهران: زرین.

13. مولوی، جلال‌الدین محمد، (1378). مثنوی معنوی (بر اساس نسخۀ تصحیح شدۀ رینولد نیکلسون)، 3 جلدی. چ سوم. تهران: ققنوس.

14. ناظرزادۀ کرمانی، فرهاد، (1367). نمادگرایی در ادبیّات نمایشی، جلد اوّل. چ اوّل. تهران: برگ.

 15 . نرشخی، محمد بن جعفر، (1363). تاریخ بخارا. ترجمة ابونصر بن محمد بن نصرالقباوی. تلخیص محمد بن 14. زفر بن عمر. به تصحیح محمدتقی مدرس رضوی. تهران: توس.

16. نوابی­نژاد، شکوه، (1372). رفتارهای بهنجار و نابهنجار. چ سوم. تهران: کانون اولیا و مربیان جمهوری اسلامی ایران، صص 139-140.

17. یونگ، کارل گوستاو، (1384). انسان و سمبل­هایش. ترجمۀ ابوطالب صارمی. چ اول. تهران: امیرکبیر.

مقالات

1. شریفیان، رشید و تیموری، شریف(1385). «بررسی فرایند نوستالوژی در شعر معاصر فارسی». کاوش­نامه (مجلۀ دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی دانشگاه یزد)، سال هفتم، شمارۀ دوازدهم، صص 32-55.