ریشه شناسی واژه هایی از گویش جیرفتی

فصلنامۀ ادبیات و زبان های محلی ایران زمین

مقاله 3، دوره 6، شماره 3 - شماره پیاپی 13، آذر 1395، صفحه 45-60   

نوع مقاله: مقالۀ پژوهشی

نویسنده

معصومه سمیعی زاده^*

دانشجوی دکترای فرهنگ و زبان‌های باستانی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی

چکیده

      جیرفتی یکی از گویش­های ایرانی نو است که در شهرستان جیرفتِ استان کرمان رواج دارد. ویژگی­های آوایی و ساخت دستوری این گویش نشان می­دهد که به شاخۀ زبان­های ایرانی جنوب غربی تعلق دارد. در این مقاله، منتخبی از واژگان گویش جیرفتی ریشه­شناسی شده­اند. در مورد هر واژه، با ذکر گونۀ فرضی ایرانی باستان و برابر آن واژه در زبان­های دورۀ میانه و دیگر گویش­های استان کرمان به ریشه­شناسی آن پرداخته شده است. تحولات آوایی و ساخت اشتقاقی مربوط به هر واژه توضیح داده شده است.  بررسی ریشه­شناسی واژگان این گویش نشان می­دهد که گویش­های ایرانی دارای اشتراکات و شباهت­های زیادی هستند که از زبان ایرانی باستان منشعب شده­اند. در بعضی واژه­های این گویش صامت­ها، پیشوندها و پسوندهای ایرانی باستان که در فارسی میانه و سپس در فارسی نو تحول پیدا کرده­اند به همان صورت باقی مانده­اند. واژه­ها بر اساس الفبای انگلیسی و تلفظ رایج آنها در گویش جیرفتی مرتب شده­اند.

کلیدواژه‌ها

گویش؛ گویش جیرفتی؛ زبان های ایرانی؛ ریشه شناسی

مراجع

 

کتاب­نامه

1 . ابوالقاسمی، محسن،( 1387)، دستور تاریخی زبان فارسی، چاپ هفتم ،تهران. سمت.

2 . اشمیت، رودیگر، (1390)، راهنمای زبان­های ایرانی،جلد اول ، ترجمة آرمان بختیاری و دیگران، چاپ سوم، تهران.ققنوس.

3 . انجم­شعاع، محمد، (1381)، رایج­ترین اصطلاحات و گویش­های کرمان،چاپ اول، کرمان، مرکز کرمان­شناسی.

4 . بابک، علی، (1375)، بررسی زبان­شناختی گویش زرند، چاپ اول، کرمان، مرکز کرمان­شناسی.

5 . برومند­سعید، جواد، (1370)، واژه­نامۀ گویش بردسیر، چاپ اول، کرمان، مرکز کرمان­شناسی.

6 . بویس، مری، (1386)، فهرست واژگان ادبیات مانوی در متن­های پارسی میانه و پارتی،چاپ اول، تهران، بندهش.

7 . حسن­دوست، محمد، (1393)، فرهنگ ریشه­شناختی زبان فارسی، چاپ اول، تهران.نشر آثار.

8 . صفا، عزیزالله، (1390)، تاریخ جیرفت و کهنوج، چاپ دوم، کرمان، مرکز کرمان شناسی.

9 . فرشیدورد، خسرو، (1386)، فرهنگ پیشوندها و پسوندهای فارسی، چاپ اول، تهران، زوّار.

10 . فرهادی­راد، یوسف، (1381)، بررسی ریشه­شناسانۀ واژگان گویش بافت، چاپ اول، کرمان، مرکز کرمان­شناسی.

 11 . مؤید محسنی، مهری، (1381)، گویش مردم سیرجان،چاپ اول، کرمان، مرکز کرمان­شناسی.

12 . مکنزی، دیوید نیل، (1390)، فرهنگ کوچک زبان پهلوی، ترجمة مهشید میرفخرایی، چاپ پنجم، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.

13 . منصوری، یدالله، (1384)، بررسی ریشه­شناختی فعل­های زبان پهلوی،چاپ اول، تهران، نشر آثار.

14 . مولایی، چنگیز، (1387)، راهنمای زبان فارسی باستان، چاپ دوم، تهران، مهرنامگ.

15 . نقوی، اکبر، (1386)، فرهنگ گویش گوغر بافت، چاپ دوم، کرمانف مرکز کرمان­شناسی.

16 . نیک نفس دهقانی، اسلام، (1377)، بررسی گویش جیرفت و کهنوج، چاپ اول، کرمان، مرکز کرمان­شناسی.

17 . یزدانفر، وحید، (1389)، گویش و رسوم مردم منوجان، چاپ اول، تهران، دایرﺓ المعارف ایران­شناسی.

18 . Cheunge, J, (2007), Etymological Dictionary of the Iranian Verb, Leidenen.

19 . Gharib, B, (1995),Sogdian Dictionary, first rddition,Tehran, farhngan.

20 . Kent, R.G, (1953), Old Persian, second eddition, New Hawen.

21      Nyberg, S, (2003), A Manual of Pahlavi II, second eddition , Wiesbaden

22      . مهرابی، ادیک، «واژة کار در زبان ارمنی و پیوند آن با دوخت، ریسمان، بافته و غضروف»، www.Bonyad­-Neyshaboor.ir