اثربخشی آموزش مهارت‌های ارتباطی به مادران دارای فرزند با اختلال نارسایی توجه/ فزون‌کنشی بر ارتقای تعامل والد-کودک

روانشناسی تحولی: روانشناسان ایرانی

مقاله 5، دوره 13، شماره 49، مهر 1395، صفحه 57-69   

نوع مقاله: علمی پژوهشی

نویسندگان

حامد مغربی سینکی^{* 1}؛ سعید حسن‌زاده²؛ علی‎اکبر ارجمندنیا²؛ مژگان خادمی³

¹کارشناس ارشد

²دانشیار

³استادیار

چکیده

این پژوهش با هدف تعیین تأثیر آموزش مهارت‌های ارتباطی به مادران کودکان دارای اختلال نارسایی توجه/ فزون‌کنشی بر ارتقای تعامل والد-کودکانجام شد. در این بررسی 26 مادر که فرزندان 6 تا 12 ساله با اختلال نارسایی توجه/ فزون‌کنشی داشتند، ابتدا به صورت غیر تصادفی (هدفمند) انتخاب و سپس به صورت تصادفی در دو گروه 13 نفری آزمایشی و گواه قرار داده شدند. ابزار پژوهش مقیاس تعامل والد-کودک پیانتا (1994) بود. گروه آزمایشی طی هشت جلسه برنامة آموزشی مهارت‌های ارتباطی دریافت کرد. نتایج حاکی از آن بود که آموزش مهارت‌های ارتباطی تأثیر معنادار بر ارتقای تعامل والد-کودک بین مادران شرکت‌کننده در گروه آزمایشی نسبت به گروه گواه دارد  و موجب کاهش مؤلفه‌های تعارض و وابستگی و افزایش مؤلفه نزدیکی شده است. با توجه به اهمیت آموزش والدین به‌ویژه مادران در تربیت فرزند و تأثیر شیوة برقراری ارتباط و تعامل‎های آنان در به‌وجود آمدن نوع رفتار کودک دارای اختلال نارسایی توجه/‎فزون‌کنشی، آموزش مهارت‌های ارتباطی به والدین برای هر چه بهتر برخورد کردن آنان با فرزند خود و همچنین ارتقای سطح تعامل والد-کودک ضرورت دارد.

کلیدواژه‌ها

: مهارت‌های ارتباطی؛ مادران؛ اختلال نارسایی توجه/‎فزون‌کنشی؛ تعامل والد-کودک

مراجع

ابارشی، ز. (1388). تأثیر آموزش برنامة "ارتقاء رشد روانی- اجتماعی کودک از طریق تعامل با مادر" بر رابطه مادر و کودک و خوداثرمندی والدگری مادران کودکان زیر سه سال. پایان‎‌نامة کارشناسی ارشد، دانشکدة علوم تربیتی و روان‌شناسی، دانشگاه شهید بهشتی تهران.

ابارشی، ز.، طهماسیان، ک.، مظاهری، م. و پناغی، ل. (1388). تأثیر آموزش برنامه ارتقای رشد روانی- اجتماعی کودک از طریق بهبود تعامل مادر-کودک بر خوداثرمندی والدگری و رابطه مادر-کودک زیر سه سال. پژوهش در سلامت روان‌شناختی، 3(3)، 57-49.

امامی، س. و محمدی، م. (1390). روش‌های نوین در تربیت کودکان و نوجوانان (راهنمای والدین برای رفتار با فرزند بیش‌فعال و پرخاشگر). تهران: انتشارات ارجمند.

برجعلی، م.، علیزاده، ح.، احدی، ح.، فرخی، ن.، سهرابی، ف. و محمدی، م. (1393). مقایسة تأثیر روش‌های آموزش دلگرم‌سازی، رفتاری و دارودرمانی بر مهارت‌های خودکنترلی در کودکان با اختلال نارسایی توجه و بیش‌فعالی. فصلنامة مطالعات روان‌شناسی بالینی، 16(4)، 175-153.

بلالی، ر. و آقایوسفی، ع. (1390). اثربخشی آموزش والدین بر کاهش مشکلات رفتاری کودکان. فصلنامة روان‌شناسی کاربردی، 5(4)، 73-59.

حاجی‎سیدرضی، ح.، ازخوش، م.، طهماسیان، ک.، بیات، م. و بیگلریان، ا. (1391). معناداری اثربخشی آموزش والدین کودکان نافرمان بر روش‌های فرزندپروری مادران و مشکلات رفتاری کودکان. فصلنامة خانواده‌پژوهی، 8(32)، 391-373.

صادقی، ا.، شهیدی، ش. و خوشابی، ک. (1390). اثربخشی آموزش مدیریت والدین بر کارکرد خانواده کودکان مبتلا به اختلال نقص توجه/ بیش‌فعالی. فصلنامة خانواده‌پژوهی، 7(26)، 185-175.

طاهری، م.، یعقوبی، ح.، عبدی، ر.، و محمدزاده، ع. (1394). اثربخشی آموزش بهبود روابط مادر-کودک بر تغییر شیوه‌های فرزند‌پروری مستبدانه و آزادگذار. پژوهش‌های کاربردی در روان‌شناسی تربیتی، 2(2)، 4، 49-39.

طبائیان، س.، امیری، ش. و کلانتری، م. (1389). اختلال کمبود توجه فزون‌کنشی. اصفهان: انتشارات مهر قائم.

طهماسیان، ک.، اناری، آ. و فتح‌آبادی، م. (1389). عوامل مؤثر بر خوداثرمندی والدینی مادران کودکان 6-2 ساله. فصلنامة خانواده‌پژوهی، 6(24)، 495-483.

عابدی‌شاپورآبادی، ث.، پورمحمدرضای‌تجریشی، م. و محمدخانی، پ. (1391). اثربخشی برنامة گروهی والدگری مثبت بر نشانه‌های اختلال بیش‌فعالی/‎ نارسایی توجه در کودکان. توان‌بخشی، 13(5)، 48-38.

کردلو، م.، اسماعیلی، ز. و آزادی، ا. (1392). بیش‌فعالی: راهکارهای مطلوب در تعامل با کودکان بیش‌فعال. تعلیم و تربیت استثنایی، 4(117)، 48-38.

متولی‌پور، ع. و رشیدی، ا. (1388). فشار روانی فرزندپروری در والدین کودکان دارای اختلال نارسایی توجه/‎بیش‌فعالی. تعلیم و تربیت استثنایی، 91، 65-57.

محمداسماعیل، ا. (1389). درسنامة درمان رفتاری- شناختی کودکان مبتلا به بیش‌فعالی/ نارسایی توجه (چاپ دوم). تهران: نشر دانژه.

مفرد، ف. (1390). بررسی ارتباط بین رابطة مادر-کودک با رشد هیجانی کارکردی و رشد کاربردی زبان در کودکان پیش‌دبستانی ناحیة 7 مشهد. پایان‌نامة کارشناسی ارشد، دانشکدة روان‌شناسی و علوم تربیتی، دانشگاه فردوسی مشهد.

نجاتی، ا.، موسوی، ر.، روشن‌چلسی، ر. و محمودی‌قرائی، ج. (1395). اثربخشی مداخلات گروهی مبتنی بر رابطة والد-کودک (CPRT) بر بهبود فرزندپروری مادران کودکان 8 تا 11 ساله مبتلا به اختلال بیش‌فعالی-کمبود توجه. مجلة روان‌شناسی بالینی، 8، (1)، 49-37.

American Psychiatric Association (2013). Diagnostic and statistical manual of mental disorders (5^th ed., text rev). Washington, DC: Author.

Balseviciene, B., Sinkariova, L., & Andrusaityte, S. (2014). Do green spaces matter? The associations between parenting stress, child mental health problems and green spaces. Procedia - Social and Behavioral Sciences, 140, 511-516.

Choate, M. L., Pincuse, D. B., Eyberg, S. M., & Barlow, D. H. (2005). Parent child interaction therapy for young children. A pilot srudy. Cognitive and Behavioral Practice, 12, 126-135.

Chronis-Tuscano, A., Raggi, V. L., Clarke, T.L., Rooney, M. E., Diaz, Y., & Pian, J. (2008). Associations between maternal attention-deficit/hyperactivity disorder symptoms and parenting. Journal of Abnormal Child Psychology, 36, 1237-1250.

Coghill, D., Soutullo, C., Aubuisson, C., Preuss, U., Lindback, T., Silverberg, M., & Buitelaar, J. (2008). Impact of attention-deficit/hyperactivity disorder on the patient and family: Results from a european survey. Child and Adolescent Psychiatry          and Mental Health, 2 (1), 2-31.

Daley, D., & O’Brien, M. (2013). A small-scale rando-mized controlled trial of the self-help version of the New Forest Parent Training Programme for children with ADHD symptoms. European Child & Adolescent Psychiatry, 22 (9), 543-552.

DeLoatche, K. J. (2015). Parent-child interaction therapy as a treatment for ADHD in early childhood: A multiple baseline single-case design. Unpublished doctoral dissertation, College of Education, University of South Florida, Tampa Bay, Florida.

Ditzen, B., Schmidt, S., Strauss, B., Nater, U.M., Ehlert, U., & Heinrichs, N. (2008). Adult attachment and social support interact to reduce psychological but not cortisol responses to stress. Journal of Psychosomatic Research, 64(5), 479-486.

Fabio, G. A., Pelham, W. E., Coles, E. K., Gnagy, E. M., Chronis-Tuscano, A., & O’Connor, B. C. (2009). A meta-analysis of behavioral treatment for attentiondeficit/ hyperactivity disorder. Clinical Psychology Review, 29(2), 29-40.

Gohnson, G., Kent, G., & Leather, J. (2005). Strengthening the parent-child relationship: A review of family interventions and their use in medical settings.Child Care Health and Development, 31(1), 25-32. 

Hodgkins, P., Sasane, R., & Meijer, W. M. (2011). Pharmacologic treatment of attention-deficit/ hyper-activity disorder in children: Incidence, prevalence, and treatment patterns in the Netherlands. Clinical Therapeutics, 33(2), 188-203.

Kaminski, J. W., Valle, L. A., Filene, J. H., & Boyle, C. L. (2008). A meta-analytic review of components associated with parent training program effect-tiveness. Journal of Abnormal Child Psychology, 36 (4), 567-589.

Keen, D., Couzens, D., Muspratt, S., & Rodger, S. (2010). The effect of a parent focused intervention for children with a recent diagnosis of Autism spectrum disorder on   parenting stress and com-petence. Research in Autism Spectrum Disorders, 4, 229-241.

LaForett, D., Murray. D., & Kollins S. (2008). Psychosocial treatments for preschool-aged children with attention-deficit hyperactivity disorder. Developmental Disabilities Research Reviews, 14 (4), 300-310.

Lederer, A. (2008). Taming the wild child: From living hell to living well. Bloomington, IN: Universe.

Levac, A. M., McMay, E., Merka, P., & Reddon-D'Arcy, M. L. (2008). Exploring parent participation in parent training program for children's aggression: Understanding and illumi-nating mechanisms of change. Journal of Child and Adolescent Psychiatric Nursing, 21(2), 78-88.

Markie-Dadds, C., Turner, M. T., & Sanders, M. R. (2002). Every parents workbook. The University of Queensland and Health Department of Western Australia, Brisbane, QLD: Triple P International Pty Ltd.

Matos, M., Bauermeister, J. J., & Bernal, G. (2009). Parent-child interaction therapy for Puerto Rican preschool children with ADHD and behavior problems: A pilot efficacy study. Family Process, 48 (2), 232-252.

McBurnett, K., & Pfiffner, L. (2008). Attention deficit hyperactivity disorder: Concepts, controversies, new directions. New York: Informa Healthcare USA.

McNeil, C. B., & Hembree-Kigin, T. L. (2010). Parent-child interaction therapy (2nd ed.). New York: Springer.

Miller, T. W., Nigg, J. T., & Miller, R. L. (2009). Attention deficit hyperactivity disorder in African American children: What can be concluded from the past ten years? Clinical Psychology Review, 29 (1), 77-86.

Rabinovitch, A. (2014). Parenting practices and parenting stress in African American families of children with and without ADHD. Unpublished master’s thesis, Virginia Commonwealth Uni-versity, Richmond, Virginia.

Robin, A. L. (2008). Family intervention for home-based problems of adolescents with attention-deficit/ hyperactivity disorder. Adolescent Medicine: State of the Art Reviews, 19(2), 268-277.

Runcan, P. L. (2012). The time factor: does it influence the parent-child relationship? Procedia-Social and Behavioral Sciences, 33, 11-14.

Sanders, M. R., Bor, W., & Morawsk, A. (2007). Maintenance of treatment gains: A comparison of enhanced, standard, and self-directed Triple P-Positive Parenting Program. Journal of Abnormal Child Psychology, 35, 983-998.

Scott, L. H. (2009). The etiology of attention deficit hyperactivity disorder: imaging evidence for neonatal hypoxic-ischemia. Health Sciences Journal, 5 (1), 637-650.

Seipp, C. M., & Johnstone, C. (2005). Mother-son interactions in families of boys with attention-deficit/hyperactivity disorder with and without oppositional behavior. Journal of Abnormal Psychology, 33, 81-98.

Self-Brown, S., Fredrick, K., Binder, S., Whitaker, D., Lutzker, J., Edwards, A., & Blankenship, J. (2011). Examining the need for cultural adaptations to an evidence- based Parent Training Program targeting the prevention of child maltreatment. Children and Youth Services Review, 33, 1166-1172.

Singh, N., Lancioni, G., Winton, A., & Singh, J. (2010). Mindfulness training for parents and their children with ADHD increases the children’s compliance. Journal of Child and Family Studies, 19(2), 167-174.

Spielfogel, J. E., Leathers, S. J., Christian, E., & McMeel, L. S. (2011). Parent management training, relationships with agency staff, and child mental health: Urban foster parents' perspectives. Children and Youth Services Review, 33(4), 2366-2374.

Steiner, A. M. (2011). A strength-based approach to parent education for children with autism. Journal of Positive Behavior Interventions, 13(3), 178-190.

Thomas, L., & Zimmer-Gembeck, M. (2007). Behavioral outcomes of parent-child interaction therapy and triple P-Positive Parenting Program: A review and meta-analysis. Journal of Abnormal Child Psychology, 35, 475-495.

 

Tully, E. C., Iacono, W. G., & McGue, M. (2008). An adoption study of parental depression as an environmental liability for adolescent depression and childhood disruptive disorders. American Journal of Psychiatry, 165(9), 1148-1154.

Tylor, S. (2006). An investigation of the relationship between black single mothers' myth/stereotype acceptance, parental self efficacy, and childrearing practices. Unpublished master’s thesis, Boston College, Boston, USA.

Urquiza, A. J., & Timmer, S. (2012). Parent-child interaction therapy: Enhancing parent child rela-tionships. Psychosocial Intervention, 21, 145-156.

Wong, S. Y., Lai, A. C., Martinson, I., & Wong, T. K. (2006). Effects of on education program on family participation in the rehabilitation of children with developmental disability. Journal of Intellectual Disabilities, 10(2), 165-189.