اصول طراحی موثر در ارتقای خلاقیت دانش آموزان در فضاهای آموزشی (نمونه موردی دبیرستان های دخترانه شهر لاهیجان)

ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی

مقاله 6، دوره 6، شماره 2 - شماره پیاپی 22، آذر 1395، صفحه 121-142   

نوع مقاله: علمی - پژوهشی

نویسندگان

حمیدرضا عظمتی^{* 1}؛ رضا پرویزی²؛ امیر رضا کریمی آذری³؛ مریم آقا بیگی کلاکی⁴

¹دانشیار دانشگاه تربیت دبیر شهید رجائی، تهران، ایران

²مربی گروه معماری، موسسه آموزش عالی دیلمان، لاهیجان، ایران

³استادیار گروه معماری، دانشگاه گیلان

⁴دانشجوی کارشناسی ارشد معماری، موسسه آموزش عالی دیلمان، لاهیجان، ایران

چکیده

زمینه : بخش اصلی و مرکزی زندگی هر انسانی را یادگیری شامل می شود، یادگیری نیز متأثر از محیط اطراف است که این محیط ها خود از عناصری تشکیل خواهند شد که دارای وی‍‍ژگی ها و کیفیت های گوناگونی بوده و در ارتباط با یکدیگر معنادار می شوند و سبب ارتقا خلاقیت در دانش آموزان می شوند.
روش : جامعه تحقیق دانش آموزان دختر دبیرستانی لاهیجان است که تعداد آنها 2641 نفر و حجم نمونه طبق جدول مورگان 335 دانش آموز انتخاب شده است.
تجزیه و تحلیل داده ها : تکنیک جمع آوری اطلاعات پرسشنامه بسته پاسخ است که از طیف لیکرت در آن استفاده شده و تحلیل داده ها با SPSS است که از تحلیل عوامل و آزمون فرضیه-ها در آن استفاده شده است.
نتیجه گیری : در پایان با تأکید بر عوامل موثر در خلاقیت، اصول طراحی فضاهای آموزشی به شرح زیر ارائه شده است:
1) استفاده از انعطاف پذیری فرم ها، 2) فضای نیمه باز، 3) تغییر پذیری نور و رنگ، 4) استفاده معمارانه از فضای سبز و 5) مبلمان تغییر پذیر که معیار تغییر پذیری نور و رنگ با ضریب رگرسیون 84/0 بیشترین سهم تبیین در ایجاد انگیزه که از عوامل موثر در ایجاد خلاقیت است را دارا است.
واژه های کلیدی: خلاقیت، محیط کالبدی، فضای آموزشی، عوامل شناختی.

کلیدواژه‌ها

واژه های کلیدی: خلاقیت؛ محیط کالبدی؛ فضای آموزشی؛ عوامل شناختی

مراجع

باقری، حمیدرضا؛ عظمتی، حمیدرضا.(1390). بهبود خلاقیت کودکان در محیط مدرسه (فضای معماری به عنوان برنامه آموزشی)، مجله مطالعات برنامه درسی. 6 (22)، 163-184.

بیسادی، مونا؛ مظفر، فرهنگ؛ حسینی، سیدباقر.(1393). ویژگی های فضایی موثر بر خلاقیت محققان در مرکز مطالعات معماری و شهرسازی، مجله فناوری های یادگیری ،7. 239-249.

حسینی، افضل‌السادات. ( 1384). ماهیت خلاقیت و شیوه های پرورش آن. مشهد:آستان قدس رضوی.

شاطریان، رضا. (1387). طراحی و معماری فضاهای آموزشی. تهران: انتشارات سیمای دانش.

شفائی، مینو.( 1388). طراحی فضاهای آموزشی برای کودکان 3 تا 6 سال با توجه به افزایش خلاقیت آن­ها در ایران، پایان نامه برای مدرک دکترا در مهندسی معماری، دانشگاه علم و صنعت.

طباییان، سیده مرضیه؛ حبیب، فرح؛ عابدی، احمد.( 1390). دیدگاه دانش آموزان دبیرستان های مطلوب و نامطلوب نسبت به رنگ فضای آموزشی و راه های بهبود کیفیت فضای تحصیلی.  نوآوری های آموزشی، 10 (38)، 93 - 106 .

عنایتی، الهه؛ عابدی، احمد .(1395). فراتحلیل اثربخشی مداخلات آموزشی بر خلاقیت دانش آموزان، فصلنامةعلمی،پژوهشیابتکاروخلاقیتدرعلومانسانی،6(1)،1-18.

غفوری آثار، مریم؛ میرهاشمی، مالک؛ گنجی، حمزه. (1395). سهم هوش هیجانی، ویژگی های شخصیتی و عوامل جمعیتی با میانجیگری انگیزش پیشرفت در تبیین خلاقیت دانش آموزان دوره متوسطه، فصلنامةعلمی،پژوهشیابتکاروخلاقیتدرعلومانسانی،6(1)، 91-108.

کریمی آذری، امیر رضا. (1394). اصول طراحی موثر برای افزایش خلاقیت کودکان در منطقه مسکونی، پایان نامه برای مدرک دکترا در مهندسی معماری. دانشگاه علم و صنعت.

لطف عطا، آیناز. (1387). تاثیر عوامل محیطی بر یادگیری و رفتار در محیط های آموزشی (ابتدایی) در شهر، مدیریت شهری ، 6 (21) ، 73 -90 .

مظفر، فرهنگ؛ حسینی، سیدباقر؛ باقری، محمد؛ عظمتی، حمیدرضا.( 1386). نقش فضاهای باز محله در رشد و خلاقیت کودکان،باغ نظر،  4 ( 8 )،59 - 72.

نقره کار، عبدالحمید؛ مظفر، فرهنگ؛ صالح، بهرام؛ شفایی، مینو .( 1388). پیمایش در تبیین اصول طراحی فضاهای آموزشی کودکان، معماری و شهرسازی آرمان شهر ، 2(2) ،67 - 74 . 

نوید ادهم، مهدی.(1379). پیام مدرسه، سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی، انتشارات: مدرسه، تهران.

Amabile T.M. (1983).Social psychology of creativity: A componential conceptualization, In Journal of Personality and Social Psychology, 45. 357-376.

Amabile T.M., (2001).Beyond Talent, John Irving and the Passionate Craft of Creativity, American Psychologist, 56-4. 214-226.

Dubos R, Man-made environments, The journal of School Health, 41, 1971, 339-343.

Faizi, F.M. KarimiAzari, K.A &NorouzianMaleki, N.S (2012). Design Principles of Residential Spaces to Promote Children’s Creativit, Procedia, Social and Behavioral Sciences, 35. 468 – 474.

Grout, L; Wang. (2005). Research method in architecture, Aeenifar A, Tehran university publications.

Lang J., (2002). The creation of architectural theory, Aeenifar A, Tehran university publications.

McCoy J.M. Evans G.W. (2002).The potential role of the physical environment in fostering creativity, Creativity Research Journal, 14. 409–426.

Torrance, E. (1989) .The Nature of Creativity as Manifest in, this Testing in, Stanberry, Robert J.; the Nature of  Creativity Contemporary Psychological Perspectives, Cambridge university press.