نگاهی به تمثیل در «گل و نوروز» خواجوی کرمانی

فصل نامه تحقیقات تمثیلی در زبان و ادب فارسی

مقاله 4، دوره 8، شماره 30، دی 1395، صفحه 79-100   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

سید مجید جوادی زاویه^{* 1}؛ عباس ماهیار²

¹دانش آموخته‌ی دکتری گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد کرج، دانشگاه آزاد اسلامی، کرج، ایران

²استاد گروه زبان و ابیات فارسی، واحد کرج، دانشگاه آزاد اسلامی، کرج، ایران

چکیده

 تمثیل در زبان و ادبیات فارسی از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است. به طوری که بسیاری از شاهکارهای ادب پارسی به زیور تمثیل آراسته است. گل و نوروز اثر فاخر و ارزشمند خواجوی کرمانی نیز از آن بی بهره نمانده، در واقع سراینده‌ی این منظومه با رویکرد تمثیلی این اثر را آفریده و تمثیل بر کل فضای داستان سایه گسترده است. گاهی در قالب حکایت و گاهی در قالب ضرب المثل. با بررسی و تحلیل نشان دادیم که نوروز: تمثیل سالک، گل: تمثیل معشوق، کشمیری: عارفی که از معشوق نشان دارد، پدر: مادیات و تعلقات، مهر سب حکیم: عقل، دو مرغ سبز: ندای غیبی، سفر: سیر و سلوک، اژدهای سیاه: نفس اماره و کشیش: پیر غیبی هستند. شاعر در پایان حکایات از ضرب المثل و چاشنی عرفان نیز استفاده کرده است.

کلیدواژه‌ها

تمثیل؛ گل و نوروز؛ ضرب المثل

مراجع

1-      پورنامداریان، تقی، (1375)، رمز و داستان­های رمزی در ادب فارسی، تهران: علمی و فرهنگی.

2-      جرجانی، عبدالقاهر، (1374)، اسرارلبلاغه، ترجمه جلیل تجلیل، تهران: دانشگاه تهران.

3-      چیتیک، ویلیام، (1382)، درآمدی برتصوف وعرفان اسلامی، تهران: پژوهشکده‌ی امام خمینی.

4-      حافظ، شمس الدین، (1367)، دیوان به اهتمام قزوینی، تهران: زوّار، چ پنجم.

5-      خواجوی کرمانی، کمال الدین، (1350)، تصحیح کمال عینی، تهران: بنیاد فرهنگ ایران.

6-      رازی، شمس قیس، (1373)، المعجم فی معاییر الاشعار العجم، تهران: فردوسی.

7-      شفیعی کدکنی، محمد رضا، (1366)، صورخیال در شعر فارسی، تهران: آگاه، چ سوم.

8-      شمیسا سیروس، (1375)، انواع ادبی، تهران: فردوسی، چ چهارم.

9-      _________، (1376)، معانی وبیان، تهران: فردوسی، چ سوم،

10-   فتوحی، محمود، (1389)، بلاغت تصویر، تهران: سخن، چ دوم.

11-   مولوی، جلال الدین محمد، (بی تا) مثنوی معنوی، تصحیح نیکلسون، اصفهان: مشعل.

12-   همایی، جلال الدین، (1367)، فنون بلاغت و صناعات ادبی، تهران: هما، چ پنجم.