پهنه بندی زمین لغزش با استفاده از مدل AHPدر محیط GIS منطقه مورد مطالعه روستای دره گز قلندران شهر دهدز

جغرافیای طبیعی

مقاله 7، دوره 9، شماره 31، خرداد 1395، صفحه 105-118   

نوع مقاله: مقاله علمی - پژوهشی

نویسندگان

مسعود صفایی پور¹؛ علی شجاعیان²؛ نسرین آتش افروز^{* 3}

¹دانشیار گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری ، دانشکده علوم پایه، دانشگاه شهید چمران اهواز-ایران

²عضو هیات علمی گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشکده علوم زمین، دانشگاه شهید چمران-اهواز-ایران

³کارشناسی ارشد گروه جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، دانشکده علوم زمین، دانشگاه شهید چمران-اهواز-ایران

چکیده

زمین لغزش یکی از پدیده های طبیعی است که در تحول و فرسایش اشکال زمین مشارکت دارد. این پدیده زمانیکه جوامع انسانی را تحت تأثیر قرار میدهد میتواند به حادثه خطرناکی تبدیل شود. که موجب خسارات جانی و مالی وازجمله تخریب منابع طبیعی، تخریب مناطق مسکونی، از بین رفتن مزارع و زمینهای کشاورزی و جاده‌ها، تخریب پل ها، خطوط راه‌آهن، بسته شدن تونل ها، شکسته شدن سدها و تخریب دکل‌های برق و مواردی از این قبیل می شود. در این پژوهش به  پهنه بندی خطر زمین لغزش روستای دره گز قلندران  با استفاده از مدل AHPدر سیستم اطلاعات جغرافیایی پرداخته شده است. شیب، جهت شیب، ارتفاع، کاربری زمین، توپوگرافی ، میزان بارش  به عنوان پارامترهای اصلی و موثر در پهنه بندی زمین لغزش حوضه مورد نظر انتخاب شده اند. پس از تهیه لایه داده ها با استفاده از پارامترهای فوق برای تهیه نقشه پهنه بندی خطر زمین لغزش از مدل وزن دهی و تحلیل  رابطه ی AHP در نرم از ARC GISاستفاده شد. نتایج بدست آمده از مدل وزن دهی AHP، وتطبیق آن با لغزش های روی داده در حوضه مورد نظر بیانگر آن است که پارامترحساسیت سازندها به فرسایش با بیشترین وزن (219/0) و کاربری اراضی  (173/0)و کم ترین ارتفاع  (052/0) کم ترین وزن  بدست آوردند و سایر شاخص ها به ترتیب شامل ، بارش، ارتفاع می باشد  و کمترین وزن متعلق به لایه آبراه ها می باشد. پس از هم پوشانی لایه ها نقشه پهنه بندی خطر زمین لغزش در 4گروه بسیار زیاد،زیاد، متوسط،کم، خیلی کم تهیه شد.

کلیدواژه‌ها

پهنه بندی؛ زمین لغزش؛ مدل AHP؛ GIS؛ روستا دره گز قلندران

مراجع

1. 1. آتش افروز، نسرین(1394)، اثر زمین لغزش در پایش جهات توسعه سکونتگاهی انسانی با استفاده از MCDM (منطقه مورد مطالعه: شهر دهدز)، پایانامه کارشناسی ارشد ، رشته جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشکده علوم زمین، دانشگاه شهید چمران اهواز.
   2. احمدی، حسن (1374)، ژئــومــورفـولـوژی کاربردی، جلد یک، فرسایش آبی، انتشارات دانشگاه تهران
   3. امیر احمدی، ابوالقاسم (1389)، پهنه بندی خطر زمین لغزش با استفاده از روش تحلیل سلسله مراتبی  (AHP) مطالعه موردی حوضه آبخیز چلاو آمل، فصلنامه علمی-پژوهشی انجمن جغرافیای ایران، سال هشتم،شماره15
   4. زبردست، اسفندیار(1385)؛ کاربرد فرایند تحلیل سلسله مراتبی در فرایند برنامهریزی شهری و منطقهای، نشریه هنرهای مجله علمی پژوهشی هنرهای زیبا دانشگاه تهران، شماره 10
   5. زنجیر چی. م، 1390، فرایند تحلیل سلسه مراتبی فازی ، انتشارات صانعی
   6. شرکت ملی نفت ایران (1384)، گزارش  مطالعات زمین شناسی، آب شناسی و ژئوفیزیک پروژه تأمین آب تلمبه خانه‌های شماره 4 و 5 دهدز تهیه شده توسط مهندسین مشاور زمین آراء فارس.
   7. شمسی پو،علی اکبر –شیخی ،محمد (1389) پهنه بندی مناطق حساس و آسیب پذیری محیطی در ناحیه غرب فارس،با روش طبقه بندی فازی و فرایند تحلیل سلسله مراتبی، فصلنامه پژوهش های جغرافیا طبیعی ،شماره 73
   8. صدوق ،حسن – آرایش احمدی سرائی، سمیرا (1387) پهنه بندی خطر زمین لغزش در باغ های چای (جنوب لاهیجان ولنگرود) فصلنامه جغرافیا ،شماره 17
   9. عابدینی ،موسی و همکاران (1392) بررسی میزان فرسایش خاک و رسوب دهی در حوضه ی آبخیز مشکین چای به روش از وزن های EPM، فصلنامه جغرافیا وتوسعه شماره 30
   10. عظیم پور،علیرضا و همکاران (1388) ارزیابی نتایج مدل AHP در پهنه بندی خطر زمین لغزه (حوضه آبریز اهرچای) فصلنامه فضای جغرافیایی ،سال نهم ،شماره 26
   11. عفتی ،میثم –محمد علی رجبی (1390) ارائه روش نوین جهت شناسایی نقاط حادثه خیز جاده ای با استفاده از GIS  و استنتاج فازی(مطالعه موردی محور کوهین-لوشان)،نشریه علمی پژوهشی علوم وفنون نقشه برداری ،دوره اول ،شماره 2
   12. عفتی، میثم محمد علی رجبی (1390) ارائه روش نوین جهت شناسایی نقاط حادثه خیز جاده ای با استفاده از GIS  و استنتاج فازی(مطالعه موردی محور کوهین-لوشان)،نشریه علمی پژوهشی علوم وفنون نقشه برداری ،دوره اول ،شماره 2.
   13. فرجی سبکبار، حسنعلی، کریم زاده، حسین، صنحه، بهنام، کوهستانی، حسین(1388)، الگو سازی مکان یابی دفن زباله در نواحی روستایی با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی، نشریه جغرافیا و برنامه ریزی (دانشگاه تبریز)، سال 14، شماره 27.
   14. فرداد، مهدی، آلشیخ، علی اصغر، حکیم پور، فرشاد و علیرضا وفایینژاد(1390)،  پهنه بندی حساسیت خطرزمین لغزش  با روش های منطق فازی(Fuzzy) شبکه عصبی Neural Network در GIS، مطالعه موردی منطقه مال خلیفه. پانزدهمین همایش انجمن زمین شناسی ایران
   15. قدسی پور، حسن، (1384)، فرایند تحلیل سلسله مراتبی، انتشارات دانشگاه صنعتی امیر کبیر(پلی تکنیک تهران).
   16. گیوه چی، سعید، عطار، محمد امین، حصاری، اصغر، نصبی، نسترن،(1392)، مکان یابی اسکان موقت پس از زلزله با استفاده از GIS و تکنیک AHP ، فصلنامه مطالعات و پژوهش هشهری و منطقه ای، سال 5، شماره17.
   17. محمودزاده، حسن، (1389)، کاربرد نرم افزار ARGIS دربرنامه ریزی شهری، انتشارات علمیران تبریز.
   18. مهدوی، مسعود- کریم زاده ،حسن (1385) پهنه بندی بخش مرکزی شهرستان ورزقان برای مکان یابی مراکز خدمات روستایی با استفاده از GIS ،فصلنامه پژوهش های جغرافیایی ،شماره 55.