بررسی داستان رستم و سهراب با رویکرد اخلاق ارسطویی

ادبیات عرفانی و اسطوره شناختی

مقاله 5، دوره 12، شماره 45، اسفند 1395، صفحه 119-154   

نوع مقاله: علمی پژوهشی

نویسندگان

ذوالفقار علامی¹؛ لیلا آقایانی چاوشی^{* 2}

¹دانشیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه الزهرا

²دانش آموخته دکتری زبان وادبیات فارسی دانشگاه الزهرا

چکیده

هدف این نوشتار،بررسی داستان رستم وسهراب با توجه به فضایل اخلاقی در اندیشه ارسطو است. فضیلت از نگاه ارسطو،ملکه اخلاقی ستوده‌ای است که میان دو حد افراط وتفریط جای دارد؛شجاعت،صداقت،بزرگ‌منشی،درستکاری در شمار این فضایلند. دراین مقاله،پس از نگاهی کوتاه به رویکرداخلاقی ارسطو در زمینه فضایل اخلاقی،این فضایل در داستان رستم وسهراب،بررسی شده‌اند. تحلیل داستان رستم وسهراب از این نظر،نشان دهنده تناظری قابل اعتنامیان صفات اخلاقی و رفتاری شخصیت‌های داستان با فضایل اخلاقی ارسطویی است و علاوه بر این،مؤید اهمیت اصول اخلاقی در شاهنامهومنش پهلوانان ایرانیـ حتی با توجه به رویکردهای مهم فلسفی در این زمینه ـاست؛چنانکه رفتار شخصیتی مانندسهراب،انطباقی قابل توجه بافضایل اخلاقی ارسطویی دارد.

کلیدواژه‌ها

شاهنامه؛ ارسطو؛ فضیلت اخلاقی؛ رستم؛ سهراب

مراجع

ارسطو. 1385.اخلاق نیک وماخوس.ترجمه محمدحسن لطفی.تهران: طرح نو.

ــــــ . 1388.درباره هنرشعر.ترجمه سهیل محسن افنان.تهران: مؤسسه انتشارات حکمت.

اسکات،ویلبر. 1373. «نقداخلاقی»،ترجمه گلنازشریفی،فصلنامه هنر،ش 26، صص 466-463.

اسلامیندوشن،محمدعلی. 1387.زندگی ومرگ پهلوانان درشاهنامه.تهران: شرکت سهامی انتشار.

ــــــــــــــــــــــــــ . 1381. ایران وجهان از نگاه شاهنامه.تهران: امیرکبیر.

امامی،حسن. 1373. «اصول اخلاقی درشاهنامهوایلیادوادیسه». پایان‌نامه کارشناسی ارشد،دانشگاه شیراز.

امن‌خانی، عیسی، زهرا نظام اسلامی. 1392. «بررسی تطبیقی مفهوم عدالت در شاهنامه و آثار افلاطون»، فصلنامه ادبیات عرفانی و اسطوره‌شناختی دانشگاه آزاد واحد تهران جنوب، ش30،صص44-23.

برتلسیوگنیادواردویچ. 1362. «منظوراساسیفردوسی» درهزارهفردوسی. تهران: دنیایکتاب.

بریه،امیل. 1374. تاریخفلسفه.ترجمه علی مراد داوودی.تهران: مرکزنشردانشگاهی.

جانکار،باربارا. 1385. فلسفه ارسطو.ترجمه مهداد ایرانی طلب. تهران: اطلاعات.

جعفری، ناهید. 1387. «شکوه شیاوش در آیینة عرفان»، فصلنامه ادبیات عرفانی و اسطوره‌شناختی دانشگاه آزاد واحد تهران جنوب، ش10، صص100-79.

حمیدیان،سعید. 1383. درآمدی براندیشه وهنرفردوسی.تهران: ناهید.

دوفوشکور،شارلهانری. 1370. «اخلاق پهلوانی واخلاق رسمی درشاهنامه فردوسی»،ترجمهب. نادرزاد،ایران‌نامه،ش 37، صص13-8.

ـــــــــــــــــ .1377.اخلاقیات.ترجمهمحمدعلیامیرمعزیوعبدالمحمدروح‌بخشان.چاپاول.تهران: مرکزنشردانشگاهیوانجمنایرانشناسیفرانسهدرایران.

راس،دیوید. 1377. ارسطو.ترجمهمهدیقوامصفری.تهران: فکرروز.

رحیمی،مصطفی. 1376. تراژدیقدرت.چاپدوم.تهران: نیلوفر.

 

صفا، ذبیح‌الله. 1379. حماسه سرایی در ایران. تهران: امیرکبیر.

علوی‌مقدم،سیدمحمد. 1371. «اخلاق در شاهنامه»،کیهان اندیشه،ش 41، صص 173-153.

غلامرضایی،محمد. (1376. «نام و ننگ از دیدگاه پهلوانان شاهنامه»،مجله پژوهشی دانشگاه اصفهان،ش8، صص62-39.

فردوسی،ابوالقاسم. 1386. شاهنامه ابوالقاسم فردوسی،تصحیح جلال خالقی مطلق.تهران: مرکزدایرةالمعارفبزرگاسلامی.

فرزام،حمید. 1371. «تحقیقی پیرامون اخلاق اسلامی درشاهنامه»،ادبستان فرهنگ وهنر،ش 29، صص10-6.

فروغی، محمدعلی. 1362. «مقام فردوسی و اهمیت شاهنامه» درهزارهفردوسی.تهران: دنیایکتاب.

گاتری، دبلیو.کی.سی. 1375. فلاسفه یونان. ترجمه حسن فتحی. تهران: فکر روز.

گمپرتس، تئودور. 1375. متفکران یونانی. ترجمه محمد حسن لطفی. جلد سوم. تهران: شرکت سهامی انتشارات خوارزمی.

مسکوب،شاهرخ. 1377. «تأملی دراخلاق از اوستابه شاهنامه»،ایران‌نامه،ش 64. صص596-579.

نولدکه،تئودور. 1379. حماسةملی ایران.ترجمه بزرگ علوی.تهران: موسسةانتشاراتنگاه

هانزن،کورتهاینریش. 1374. شاهنامه فردوسی،ساختاروقالب.ترجمةکیکاووس جهانداری. تهران: نشروپژوهشفروزانروز.