ارزیابی سطوح توسعه یافتگی خدمات بهداشتی-درمانی با مدل تصمیم گیری چند معیاره (مطالعه موردی : شهرستان‌های استان خراسان رضوی)

مطالعات برنامه ریزی سکونتگاه های انسانی

مقاله 6، دوره 11، شماره 37، اسفند 1395، صفحه 99-112   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

میر نجف موسوی^{* 1}؛ ابوالفضل مشکینی²؛ محمد ویسیان³؛ معصومه حسینی⁴

¹دانشیار جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه ارومیه، ارومیه، ایران

²استادیار جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران

³دانش آموخته کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران

⁴دانش آموخته کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه حکیم سبزواری، سبزوار، ایران

چکیده

خدمات بهداشتی-درمانی در سطح شهرستان‌ها با سلامت بهداشت و روان شهروندان ارتباط مستقیم دارد. بهبود وضعیت خدمات بهداشتی-درمانی شهروندان یکی از نشانه‌های ارتقاء و توسعه انسانی است. ارزیابی سطوح توسعه یافتگی با استفاده از روش‌های کمی از سوی منجر به شناخت میزان نابرابری بین مناطق می‌گردد و از سوی دیگر تلاشی در زمینه کاهش و رفع نابرابری‌های موجود می‌باشد. پژوهش حاضر با هدف بهره‌گیری از شاخص‌های مدنظر، به دنبال سنجش وضع توزیع و توسعة خدمات بهداشتی -درمانی در شهرستان‌های این استان و مشخص کردن میزان اختلاف توسعه در بین آنها و نیز متوجه ساختن مسئولان به توجه بیشتر به شهرستان‌های محروم و توسعه نیافته است. روش تحقیق، توصیفی– تحلیلی و نوع تحقیق کاربردی است داده‌های تحقیق شامل 15شاخص خدمات بهداشتی-درمانی از آخرین سرشماری(1390) اخذ گردید. در این پژوهش با استفاده از مدل Topsis و Vikor به الویت‌بندی شهرستان‌های استان خراسان رضوی بر اساس شاخص‌های توسعه خدمات-بهداشتی در چهار سطح (فرابرخوردار، برخوردار، نیمه برخوردار، فروبرخوردا) پرداخته‌ شده است.
نتایج تحقیق بیانگر این است که شهرستان مشهد به عنوان مرکز اداری سیاسی و اقتصادی استان، برخوردارترین شهرستان از لحاظ شاخص‌های توسعه یافتگی خدمات بهداشتی-درمانی بوده و اختلاف چشمگیری با سایر شهرستانهای استان دارد. در سطح دوم توسعه یافتگی شهرستانهای نیشابور و سبزوار قرار دارند و بقیه شهرستانها در سطح نیمه برخوردار و فروبرخوردار جای دارند. یافته‌های پژوهش حاکی از این است که محرومیت کلی در سطح کل استان از نظر برخورداری از شاخص‌های خدمات بهداشتی-درمانی حاکم است و توزیع خدمات بهداشتی-درمانی موجود نیز چندان متناسب با نیازهای جمعیتی شهرستان‌ها انجام نشده است.

کلیدواژه‌ها

توسعه یافتگی؛ شاخص‌های بهداشتی-درمانی؛ استان خراسان رضویی؛ مدل تصمیم گیری چند معیاره

مراجع

Amanpur, S., Alizadeh, H., & Damanbagh, S. (2014). Evaluate the Development Of The Cities Of Kermanshah from the Perspective of Allocating Utilities Indices. Environmental Based Territorial Planning (Amayesh), 6 (23),105-126. (In Persian) 

Farajisabokbar, H.A., & Vazin, N. (2013). Structural model of relationship between health services and health indicators. Social Welfare Journal, 13 (48), 28-46. (In Persian)

Farnoodi, S. (2010). Presenting a framework for evaluation of health technology in health and medical   system of Iran; case study: robolens robot. Journal of Sciences and Technology  Policy, 2 (3), 75-86. (In Persian) 

Fleurbaeya,  M., &  Schokkaert, E. (2009). Unfair inequalities in health and health care. Journal of Health Economics,28, 73-90.

Ghazanfarpour, H. (2014). Stratification & development ratio of medical services in kerman province cities by concentration index. Journal of Spatial Planning, 3 (4), 1-17. (In Persian) 

Hung-yi, W., & Gwo-hshiung, T., & Yi-hsuan, C.  )2009(. A fuzzy mcdm approach for evaluating banking performance based on balanced scorecard. Expert systems with applications Journal, 36, 10135-10147.

Jih-jeng, H., & Gwo-hshiung, T., & Hsiang-his, L. )2009(. A revised vikor model for multiple criteria decision making-the perspective of regret theory. The smithsonian/nasa astrophysics data system, 35, 761- 768.

Karimi, I., Salarian, A., & Anbari, Z. (2010). A comparative study on equity in access to health services in developed countries and designing a model for Iran. Arak Medical University Journal, 12 (4), 92-104. (In Persian)

Lotfi, S., & Shabani, M. (2013). Presenting an integrated model for ranking regional development a case study of health and of medical services Mazandran province. Journal of geography Sciences, 13 (28), 7-30. (In Persian) 

Makdissia, P., & Yazbeck, M. (2014). Measuring socioeconomic health inequalities in presence of multiplecategorical information. Journal of Health Economics, 34, 84-95.

McGrail, M.R., & Humphreys, J.S. (2009). Measuring spatial accessibility to primary care in rural areas: Improving the effectiveness of the two-step floating catchment area method. Applied Geography, 29, 533-541.

Mindella, J.S., & Forde, A. (2008). A review of health impact assessment Frameworks. Public Health,112 (11), 1177-1187.

Mohammadi, J., Ahmadian, M., Alizadeh, J., & Jamini, D. (2013). Spatial analysis of health and sanitary indicators of western Azerbaijan. Social Welfare Journal, 12 (47), 153-180. (In Persian) 

Momeni, M., & Saber, E. (2012). Determining the developmental level of Nain city in Esfahan province. Geography Environmental planning, 23 (1), 185-200.

Peters, D.J. (2013). American income inequality across economic and geographic. Social Science Research, 42, 1490-1504.

Rezvani, M. R. (2005). Measure and analyze the levels of development of rural areas in the city of Sanandaj. Journal of geography and regional development, 3,164-149. (In Persian) 

Rydin, Y., & Bleahu, A., & Davies, M. (2012). Shaping cities for health: complexity and the planning of urban environments in the 21st century. The Lancet Commissions, 379 (2), 2079-2108.

Saraei, M. H., & Kamaiezade, Y. (2013). Determining the Development Ratio of Counties of the Province of Yazd in Terms of Accessing Treatment and Hygiene Centers Using Mourice Model. Environmental Based Territorial Planning (Amayesh), 6 (22), 63-80. (In Persian)     

Sarvar, R., Mousavi, M. N., & Yazdani, R. (2013). The Analysis of Spatial Distribution and Positioning Medical Care by Multi Criterion Multi Phase Decision Making Model: a Case Study: City Miandoaab. Journal Environmental Based Territorial Planning (Amayesh), 22 (6), 81-100. (In Persian) 

Sepehrdoust, H. (2011). Factors affecting the development From the Viewpoint of Health Indicators. Journal Health Inform Action Management, 8 (2), 1-8. (In Persian)

Statistical Yearbook, Razavi Khorasan Province. (2012). (In Persian) 

Taghvaei, M., & Shahivandi, A. (2011). Spatial distribution of health services in Iranian cities. Social Welfare Journal, 10 (39), 33-54. (In Persian) 

Taghvaei, M., & Shahivandi, A. (2011). Spatial distribution of health services in Iranian cities. Social Welfare Journal, 10 (39), 33-54. (In Persian) 

Taghvaei, M., & Saboori, M. (2012). Determining and analysis the development levels and degree of townships in Hormozgan province. Geography Environmental Planning, 23(2), 53-68. (In Persian) 

Taghvaei, M., Varesi, H. R.,  & Shaykgbayglo, R. (2012). Analysis of regional development inequalities in Iran.  Human Geography Research Quarterly, 43 (78), 153-168. (In Persian) 

Zangi Abadi, A., Ahmadian, M., Shahsevani M. J., & Aliazdeh, J. (2014). Spatial Analysis of Regional Development in province of Bushehr using by Mcdm Models. Quarterly Of Regional Planning, 3 (12), 1-10. (In Persian)

Zangi Abadi, A., Bahari, I., & Ghaderi, R. (2013). Spatial Analysis and Ranking of the Health Indicators Using GIS. Geography Research, 28 (108), 75-106. (In Persian) 

Zangi Abadi, A., Amirazodi, T., & Parizadi, T. (2012). Spatial analysis of health and medical services development indices. Journal Geography, 10 (32), 199-215. (In Persian) 

Zarrabi, A., Mohamadi, J., & Rakhshaninasab, H. (2008). Spatial analysis of health and medical services development indices. Social Welfare Journal, 7 (27), 213-234. (In Persian)

Zayyari, K., Zanjirchi, S. M., & Sorkhkamal, K. (2010). A Study and Measurement of the Development Degree of the Counties of Razavy Khorasan Province Using TOPSIS Technique. Human Geography Research Quarterly, 42 (2), 17-30. (In Persian)