بازنمایی فرایندهای واجی لهجۀ گلپایگانی در چارچوب نظریۀ بهینگی

فصلنامۀ ادبیات و زبان های محلی ایران زمین

مقاله 2، دوره 6، شماره 4 - شماره پیاپی 14، اسفند 1395، صفحه 19-43   

نوع مقاله: مقالۀ پژوهشی

نویسنده

معصومه دیانتی^*

دانشجوی دکترای زبان شناسی، دانشگاه اصفهان.

چکیده

پژوهش حاضر به‌عنوان مطالعه­ای توصیفی-تحلیلی با هدف بررسی مهم‌ترین فرایند‌های واجی لهجۀ گلپایگانی در چارچوب نظریۀ بهینگی به نگارش درآمده‌است. در این پژوهش گونۀ معیار زبان فارسی که توسط گویندگان خبر در رسانۀ ملی به‌کار می‌رود، به‌عنوان صورت درونداد و لهجۀ گلپایگانی به‌عنوان یکی از لهجه‌های فارسی معیار، برونداد لحاظ ‌شده‌است. با توجه به تنوع تلفظ در روستاها و مناطق مختلف این شهرستان، در این پژوهش  تنها لهجۀ منطقۀ شهرنشینی و مرکزی گلپایگان بررسی شده‌است. داده‌های بررسی در این پژوهش توسط نگارنده که گویشور لهجۀ گلپایگانی است، از گفتار روزمرۀ گویشوران این لهجه گرد‌آوری شده‌است. نتایج این بررسی‌ نشان‌ می‌دهد پررخدادترین فرایندهای واجی در این لهجه، تضعیف، هماهنگی واکه‌ای، ناهمگونی واکه‌ای و قلب می‌باشد و از میان انواع فرایند تضعیف، سایشی‌شدگی و ناسوده‌شدگی از دیگر انواع تضعیف بیشتر وجود دارد. همچنین در چارچوب نظریۀ بهینگی، محدودیت‌های حاکم بر صورت‌های بهینه، اغلب از دستۀ محدودیت‌های نشانداری هستند.

کلیدواژه‌ها

لهجۀ گلپایگانی؛ نظریۀ بهینگی؛ محدودیت؛ فرایندهای واجی

مراجع

1 . آرلاتو، آنتونی، (1373)، درآمدی بر زبان‌شناسی تاریخی. یحیی مدرسی‌تهرانی، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.

2 . بی‌جن‌خان، محمود، (1384)،  واجشناسی نظریۀ بهینگی، تهران، سمت.

3 . حق شناس، علی محمد، (1384)،  آواشناسی(فونتیک)، تهران، انتشارات آگاه.

4 . دبیر مقدم، محمد، (1390). زبانشناسینظری: پیدایشوتکویندستورزایشی،ویراست دوم، تهران، سمت.

5 . زاهدی، محمدصدیق، (1392). بررسی فرایندهای واجی کردی سنندجی براساس واجشناسی بهینگی، رسالۀ دکتری، اصفهان، دانشگاه اصفهان.

6 . صمدی، اسدالله، (1388). مروری بر ضرب‌المثل‌های پندآمیز گلپایگان : فرهنگ مردمی شهرستان گلپایگان،  تهران، توسعه ایران.

7 .  علی‌نژاد، بتول و الهه عطایی، (1392). «بررسی فرایند قلب و اصل مرز اجباری در زبان فارسی براساس واج شناسی غیرخطی». مجلۀ پژوهش‌های زبانشناسی، اصفهان، دانشگاه اصفهان، سال 5، شمارۀ 2، صص17-36.

8 . غیاثی گلپایگانی، محمدجواد،  (1378). ف‍ره‍ن‍گ‌ ع‍ام‍ه‌ گ‍ل‍پ‍ای‍گ‍ان‌: ش‍ام‍ل‌ ل‍غ‍ات‌، ام‍ث‍ال‌ و اش‍ع‍ار م‍ح‍ل‍ی‌، م‍ن‍اظره‌ و اش‍ع‍ار ب‍رگ‍زی‍ده‌، ت‍ه‍ران‌، ع‍ل‍م‌ و ادب‌.

9 . کرد زعفرانلو کامبوزیا، عالیه، (1383). «فرایند تضعیف در زبان فارسی». جشن‌نامۀ دکتر یدالله ثمره-پژوهش‌های زبان‌شناسی ایرانی(2)، همدان، انتشارات دانشگاه بوعلی سینا، صص 189-197.

10 . کرد زعفرانلو کامبوزیا، عالیه، (1385). واج‌شناسی(رویکردهای قاعده‌بنیاد)، تهران، سمت.

11 . کلباسی، ایران، (1388). فرهنگ توصیفی گونه های زبانی ایران، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.

12 . مدرسی‌قوامی، گلناز، (1389). «نظریۀ بهینگی: مروری بر پیشینه و سازوکار آن»، مجموعه مقالات کارگاه بررسی نظریه بهینگی (به کوشش گلناز مدرسی قوامی)، تهران: انجمن زبان‌شناسی ایران، صص 1-9.

13 . Archangeli, D. B., (1999), "Introducing Optimality Theory", Annual Review of Anthropology, Vol. 28, pp. 531-552.

14 . Borjian, H. (2009), "Median Succumbs to Persian after Three Millennia of Coexistence: Language Shift in the Central Iranian Plateau", Journal of Persianate Studies, 2, pp. 62-87

15 . Crystal, D., (2003). An  Dictionary of Linguistics & Phonetics, 6^th edition, Oxford, Blackwell Publishers.

16 . De Lacy, P., (2007), The Cambridge Handbook of Phonology, Cambridge, Cambridge University Press.

17 . Kager, R., (1999), Optimality Theory, Cambridge, Cambridge University Press.

18 . Kenstowicz, M., (1994), Phonology in Generative Grammar, Oxford, Blackwell Publishers.

19 . Kord-e Zafaranlu Kambuziya, A. , Aghagolzade, F. & B. Jam, (2009), "An Optimality-Theoretic Accountof Dissimilation in Persian", International Journal of Humanities, vol. 16(2), pp. 59-74.

20 . McCarthy. J., (2008), Doing optimality Theory: Applying Theory to Data, Maiden, Blackwell Publishing.

21 . McCharty, J., (2004), Optimality Theory in Phonology, Oxford, Blackwell.

22 . Prince, A. & Paul Smolensky, (1993), Optimality Theory: Constraint Interaction in Generative Grammar, Ms. Rutgers University and University of Colorado at Boulder . Available at Rutgers Optimality Theory Archive (Accessed August 3, 2010)