تبیین جامعه‌شناختی سرمایه اجتماعی خانواده و فضای مجازی (مورد مطالعه: شهر اصفهان)

علوم اجتماعی

مقاله 6، دوره 10، شماره 35، اسفند 1395، صفحه 121-144   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

ابراهیم انصاری¹؛ مسعود کیانپور²؛ پری عطایی³

¹استاد یار گروه جامعه شناسی دانشگاه آزاد اسلامی دهاقان

²استاد یار گروه علوم اجتماعی دانشگاه اصفهان

³دانشجوی دکتری جامعه شناسی فرهنگی دانشگاه آزاد اسلامی دهاقان

چکیده

فناوری‌های ارتباطی جدید و بزرگراه‌های اطلاعاتی آن، به ویژه فضای مجازی، منجر به تحول در شدت و میزان ارتباط انسان‌ها در اقصی نقاط جهان شده‌اند و تحولی کیفی نیز در این ارتباطات ایجاد کرده‌اند. امروزه با استفاده از اینترنت و با حضور در این بزرگراه، امکان بهره‌گیری از انبوهی از اطلاعات در کمترین زمان ممکن و برقراری ارتباط گفتاری، نوشتاری و دیداری با هزینه‌ای نسبتاً کم فراهم آمده است. خانواده به عنوان یکی از مهم‌ترین قدرت‌های تربیتی از انسان‌ها مراقبت می‌کند و این عمل را همان‌گونه انجام می‌دهد که زندگی اجتماعی آن را می‌خواهد. درحقیقت افراد در خانواده بسیاری از ظرفیت‌ها را جهت زندگی در جامعه کسب می‌کنند.از جمله این ظرفیت‌ها سرمایه اجتماعی است. با توجه به اهمیت این مسئله در این مقاله به بررسی تاثیر فضای مجازی بر سرمایه اجتماعی افراد در خانواده‌ها پرداخته شده است..پژوهش حاضر به صورت پیمایشی و با استفاده از روش نمونه گیری سهمیه‌ای و بهره‌گیری از پرسشنامه محقق ساخته، با تکیه بر نظریه‌های مربوط به این حوزه صورت گرفته است. جامعه آماری خانواده‌های دارای فرزند بالاتر از 15 سال شهر اصفهان هستند. متغیر استفاده از فضای مجازی با دو شاخص کمیت وکیفیت و متغیر سرمایه اجتماعی با چهار شاخص اعتماد، انسجام، مشارکت وحمایت اجتماعی سنجیده شده است. نتایج پژوهش حاضر حاکی از آن است که کیفیت وکمیت استفاده از فضای مجازی، بر سرمایه اجتماعی خانواده تاثیر داشته است. بدین معنا که هرچه میزان استفاده از فضای مجازی بیشتر باشد سرمایه اجتماعی که ناشی از ارتباط افراد در دنیای واقعی و ارتباطات رودر رو است، کاهش پیدا می‌کند.

کلیدواژه‌ها

فضای مجازی؛ خانواده؛ سرمایه اجتماعی؛ مشارکت؛ اعتماد؛ انسجام

مراجع

1-     احمدی، مجید (1383)، دین علیه ایمان، انتشارات کویر، چاپ اول، تهران.

2-     ازکیا، مصطفی و غفاری، غلامرضا؛ (1382) توسعه روستایی با تأکید بر جامعه‌ روستایی ایران، نشری نی، تهران.

3-    اکبری، امین، نقش سرمایه‌ اجتماعی در مشارکت، بررسی تأثیر سرمایه اجتماعی بر مشارکت سیاسی و اجتماعی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه علوم اجتماعی تهران، 1383..

4-     برتون، فیلیپ، (1382)، آیین اینترنت: تهددیدی برای پیوند اجتماعی؟، ترجمه علی اصغر سرحدی و ن جمشیدی، تهران، انتشارات امیر کبیر

5-     بوردیو، پییر. (1384)، شکل‌های سرمایه، در سرمایه اجتماعی، اعتماد و دموکراسی، یحیی کیان تاجبخش، تهران: شیرازه

6-     بیکر، جی اس. (1382)، سرمایه اجتماعی ومدیریت، ترجمه مهدی الوانی، تهران، دفتر پژوهش‌های فرهنگی.

7-    بیگی فرد، سلیمه. (1378) «بررسی ارتباط ویژگی شخصیتی سخت رویی و حمایت اجتماعی با فرسودگی شغلی در بین کارمندان مراکز توانبخشی بهزیستی شیراز» پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی تهران.

8-     پاتنام، روبرت. (1380)، دموکراسی و سنت‌های مدنی، ترجمه محمدتقی دلفروز، تهران: انتشارات روزنامه سلام.

9-    چلبی، مسعود و مبارکی، محمد. (1384)، «تحلیل رابطة سرمایة اجتماعی و جرم در سطوح خرد و کلان»، مجله جامعه‌شناسی ایران، دورة ششم، شمارة دوم.

10-  دوران، بهزاد، 1381، تاثیر فضای سایبرنتیک برهویت اجتماعی، پایان نامه دکترای جامعه‌شناسی، دانشگاه تربیت مدرس.

11-  ریتزر، جورج. (1386)، نظریه‌های جامعه شناسی در دوران معاصر، ترجمه محسن ثلاثی، تهران : انتشارات علمی.

12- زمان، لیلا. (1378)، اثرات استفاده از اینترنت وماهواره بر رفتارهای اجتماعی ومشارکت اجتماعی جوانان شهر اصفهان، رساله کارشناسی ارشد، تهران: دانشگاه الزهرا.

13-  ساروخانی،بابایی فرد. (1391)، اینترنت، جهانی شدن وهویت فرهنگی جوانان در ایران، چالش‌ها وفرصت‌ها، تهران: نشر دیدار.

14-  عباسی، قادی. (1386)، بررسی رابطه استفاده از اینترنت وهویت دینی کاربران، فصلنامه رسانه شماره 69.

15-  فوکویاما، فرانسیس (1379)، پایان نظم: سرمایه اجتماعی و حفظ آن، ترجمه غلامعباس توسلی، تهران: جامعة ایرانیان.

16-  کازنو، ژان. (1384)، جامعه شناسی وسایل ارتباط جمعی، ترجمه باقر ساروخانی و منوچهر محسنی، تهران:انتشارات اطلاعات.

17-  کلمن، جیمز، (1377). بنیادهای نظریه اجتماعی، ترجمه منوچهر صبوری نشر نی، تهران.

18- کاستلز، مانوئل (1380). الف، عصر اطلاعات: اقتصاد، جامعه وفرهنک، جلد 1: ظهور جامعه شبکه‌ای، ترجمه احد علیقلیان وافشین خاکباز، تهران، طرح نو.

19-  کاستلز، مانوئل. (1380)، عصر اطلاعات: اقتصاد، جامعه وفرهنک، جلد 2: قدرت هویت، ترجمه حسن چا وشیان، تهران، طرح نو.

20- کیخایی، الهام، (1392). تحلیل جامعه شناختی چالش‌های فرهنگی اجتماعی شبکه‌های اجتماعی مجازی برکاربران جوان در شهر اصفهان: پلیان نامه کارشناسی ارشد.

21- گنجی، احمد. (1385). بررسی الگوی کاربران اینترنت وعوامل اجتماعی موثر برآن، مطالعه موردی، نوجوانان وجوانان شهر تهران، پایان نامه کارشناسی ارشد پژوهش در علوم اجتماعی دانشگاه تهران.

22- محسنی، منوچهر، دوران، بهزاد، سهرابی حقیقت، محمد‌هادی. (1385)، بررسی اثرات استفاده از اینترنت برانزوای اجتماعی کاربران اینترنت (در میان کاربران کافی نت‌های تهران )، مجله جامعه شناسی ایران، شماره 4.

23-  مک کوییل، دنیس. (1382)، در آمدی بر نظریه ارتباطات جمعی، ترجمه پرویز اجلالی، تهران: مرکز مطالعات وتحقیقات رسانه‌ها.

24- ولکاک، مایکل و ناریان، دیپا. (1384)، «سرمایه اجتماعی و تبعات آن برای نظریه توسعه، پژوهشی و سیاستگذاری»، در سرمایه اجتماعی، اعتماد و دموکراسی، یحیی کیان تاجبخش، تهران: شیرازه.

25-  Field, John.2003. "social capital," London: Routledge.

26-  Ford, M. E(1985)." Social Cognition and Social Competence in Adolesence". Developmental Psychology.Vol. 18, pp. 323-340.

27-  Kizza , Joseph.migga (1998)Ethical and social Issues in the information Age. New York: springer-verlag.

28-  Laughey, Dan (2007), Key Themes in Media Theory, McGraw Hill Publication..

29-  Nood.D.& Attem a,J.(2006).Secondlife:The second life of vir tual reality.(s.v Everding.Trans).Epn-ElectronicHigh way plat form,Retrieved1 December 2006.

30-  Rantanen,terhi 2006;the media globalization,London,Thousand Oaks, New Delhi,pine forgs press.

31-  www. Wikipedia.org

32-  www.sciencedirect.com

33-  www.isfahan,ir

34-  www.amar.org.ir

35-  www. SID. iR

36-  www. //htpp.google.com

37-  scholar.google.com