بررسی آداب و رسوم سوگواری در شاهنامه فردوسی و مقایسه آن با آداب مذکور در بین اقوام لر بختیاری و لر کوچک

علوم اجتماعی

مقاله 6، دوره 10، شماره 34، آذر 1395، صفحه 121-144   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

محمد تقی فاضلی؛ غفار پوربختیار

استادیار گروه تاریخ دانشگاه آزاد اسلامی واحد جامع شوشتر

چکیده

در فرهنگ سنتی ما همواره مراسم آیینی و اسطوره‌ای با مفاهیم متنوع برگزار شده‌اند. سوگواری از اعمالی است که دنباله‌رو آیین کهن و بازتاب اساطیر کهن ایران است. این آیین در شاهنامه به صورت گسترده در میان داستان‌های شورانگیز بیان شده است. به دنبال کشته شدن و یا مرگ شخصیتی در شاهنامه ناله و خروش و نوحه‌سرایی به شکلی جانسوز بیان می‌شود. همچنین دیگر اعمال سوگواری از جامه دریدن و نگونسار کردن کوس و تبیره تا آتش برسرریختن و گنج و کاخ را به آتش کشیدن و ... همچنین آداب مربوط به تدفین و خاکسپاری به طور کامل نشان داده شده است. سوال‌های اساسی در این مقاله آن است که چه همانندی و ناهمانندی‌هایی بین روایات داستانی شاهنامه و واقعیت‌های تاریخی درباره آیین‌های سوگ نزد اقوام کهن و باسابقه ایرانی بختیاری‌ها وجود دارد. نتیجه این تحقیق بیان مشابهت این سنت‌ها و مراسمی است که با ارایه شواهد در این دو فضا رخ می‌دهد.

کلیدواژه‌ها

شاهنامه؛ آداب؛ باورها؛ سوگواری؛ بختیاری‌ها

مراجع

1- اشپولر، ب. (1369). تاریخ ایران در قرون نخستین اسلامی، ترجمه جواد فلاطوری، انتشارات علمی فرهنگی، تهران:

2- اسلامی ندوشن، م. (1385). زندگی ومرگ پهلوانان در شاهنامه: ، انتشارشرک سهامی، تهران

3 - ایزدپناه، ح. (1384). لرستان درگذرزمان وتاریخ: اساطیر، تهران

4- دوبد، ب. (1388). سفرنامه لرستان وخوزستان، ترجمه محمدحسین آریا،: شرکت انتشارات علمی وفرهنگی، چاپ سوم، تهران

5- راولینسون هنری، (۱۳۶۲). سفرنامه لرستان، خوزستان، بختیاری، ترجمه اسکندرامان اللهی خرم آبادی: انتشارات امیرکبیر، تهران

6- ریاضی، ح. (1383). برگردان روایت گونه داستانها وپیامهای شاهنامه فردوسی، به نشراوحدی، تهران

7 – رضی، ه. (1381). دانشنامه ایران باستان،: انتشارات سخن، تهران

8 - رادمنش، ع. (1379). سوگنامه فرود، نجف آباد: دانشگاه آزاداسلامی واحد نجف آباد

9- ژول، م. (1385). شاهنامه فردوسی، به کوشش جهانگیرافکاری، تهران

10- حیدری نوری، ع. (1385). ازآریاناتابختیاریا: نتشارات سلسله، قم

11- حسنوند، ح.، طهماسبی، ف. (1390). شناسنامه اجتماعی،: فرهنگی استان لرستان، انتشارات شاپورخواست، خرم آباد

12- حمیدیان، س. (1380). متن کامل شاهنامه فردوسی براساس شاهنامه مسکو، تهران: نشرپیمان

13- سرامی، ق. (1368). از رنگ گل تا رنج خار، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی چاپ اول،

14- شعار، ج انوری، ح. (1370). غمنامه رستم وسهراب، انتشارات شرکت علمی وفرهنگی تهران

15- صابری، پ. (1382). سوگ سیاوش، انتشارات سخن، تهران

16- طبیبی ح. (1388). مبانی جامعه شناسی ومردم شناسی ایلات وعشایر، انتشارات دانشگاه تهران، تهران

18- غبادیان، م. (1387). سنت و نوآوری در حماسه سرایی، انتشارات مروارید، تهران

19- فردوسی، ا. (1369). شاهنامه، چاپ هفتم، انتشارات امیرکبیر، تهران

20- فلاح، غ. (1391) رستم و سهراب، تهران: انتشارات سخن.

21- قنبری عدیوی، ع. (1385). گفت و لفت، مرید، شهرکرد.

22- فردوسی، ا. (1966). شاهنامه، تحت نظر ی. ا. برتلس، جلد9، تهران: اداره انتشارات دانش مسکو.

23- کزازی میرجلال الدین، (1388). سازمان مطالعه وتدوین کتب علوم اسلامی دانشگاهها سمت تهران

24- کورجی کوباجی، ج. (1371). پژوهش‌هایی درشاهنامه: گزارش وویرایش جلیل دوستخواه، نشرزنده رود، تهرا ن

25- نوشین، ع. (1363). واژه نامک، انتشارات دنیا، چاپ دوم، تهران

26- مسکوب، ش. (1370). سوگ سیاوش، (در مرگ ورستاخیز): انتشارات شرکت سهامی، تهران

27- وثوق منش درویشی، ع. (1390). از کرخه تاکیان، شاپورخواست، خرم آباد