بررسی نقش فرهنگ‌زیست محیطی شهروندان اصفهان در تفکیک زباله‌های خانگی

علوم اجتماعی

مقاله 9، دوره 10، شماره 34، آذر 1395، صفحه 187-208   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسنده

مریم آقایی

مربی و عضو هیأت علمی، گروه جامعه‌شناسی، دانشگاه پیام نور، صندوق پستی 3697-19395 تهران، ایران.

چکیده

تفکیک زباله یکی از مهمترین شاخص‌های زیست محیطی در جهان معاصر است. شهروندان به واسطه تفکیک زبان اقدام شایسته‌ای در قبال محیط زیست انجام می‌دهند. با این کار حجم زباله تولیدی کمتر شده و همچنین با مصرف مجدد برخی مواد مانند، کاغذ، چوب، شیشه و آهن می‌توان از میزان مصرف آنها کاست. از این رو این پژوهش با هدف بررسی نقش فرهنگ‌زیست محیطی شهروندان اصفهان در تفکیک زباله‌های خانگی به روش کمی انجام شده است. تحلیل‌های آماری این پژوهش به کمک دو نرم‌افزار Spss و Amos انجام شده است. فرهنگ زیست محیطی شهروندان در 5 بعد رفتار زیست محیطی، مسئولیت زیست‌محیطی، هنجارهای زیست محیطی، ارزش‌های زیست محیطی و آگاهی زیست محیطی با سوالاتی محقق ساخته تعریف شده و در میان 384 نفر از شهروندان توزیع و جمع‌آوری شده است. همچنین تفکیک زباله‌های خانگی نیز از نظر پاسخگویان با 5 سوال تعریف شده است و ضریب 86/0 آلفای کرونباخ نشان از روایی بالای پرسشنامه این پژوهش دارد. نتایج پژوهش نشان داد که فرهنگ زیست محیطی شهروندان جایگاه مناسبی ندارد و همچنین فرهنگ زیست محیطی شهروندان همبستگی معکوسی با میزان تفکیک زباله‌های خانگی دارد و هرچقدر که فرهنگ زیست محیطی شهروندان بالا باشد به تبع آن از میزان تفکیک نیز افزایش خواهد یافت. در کل 5 متغیر رفتار زیست محیطی، مسئولیت زیست‌محیطی، هنجارهای زیست محیطی، ارزش‌های زیست محیطی و آگاهی زیست محیطی توانسته‌اند 61/0 از کل تغییرات تفکیک زباله شهر اصفهان را تبیین کنند.

کلیدواژه‌ها

فرهنگ زیست محیطی؛ رفتار زیست محیطی؛ مسئولیت زیست‌محیطی؛ هنجارهای زیست محیطی؛ ارزش‌های زیست محیطی و آگاهی زیست محیطی؛ تفکیک زباله

مراجع

1-     ادهمی، عبدالرضا؛ اکبرزاده، الهام. (1390). بررسی عوامل فرهنگی مؤثر بر حفظ محیط زیست شهر تهران (مطالعه موردی مناطق 5 و 18)، فصلنامه تخصصی علوم اجتماعی دانشگاه آزاد اسلامی- واحد شوشتر، سال پنجم، شماره دوازدهم، بهار 1390: 90 تا 113.

2-       اسلام‌زاد، وحید. (1382). مقدمه‌ای بر جامعه شناسی محیط زیست، نشر سازمان سبز حزب اسلامی کار.

3-       بری، جان. (1380). محیط زیست و نظریه اجتماعی، ترجمه حسن پویان، نیره توکلی، چاپ اول، انتشارات سازمان محیط زیست.

4-       بودون، ریمون. (1385). فرهنگ انتقادی جامعه شناسی، ترجمه عبدالحسن نیک گهر، تهران: انتشارات فرهنگ معاصر، چاپ اول.

5-     جعفری‌نیا، غلامرضا. (1391). بررسی عوامل جامعه شناختی موثر بر رفتارهای اجتماعی زیست محیطی موردمطالعه :کارکنان پارس جنوبی (عسلویه)، پایان نامه دکتری جامعه شناسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد دهاقان، دانشکـده ادبیات و علوم انسانی، استاد راهنما :دکتر منصورحقیقتیان، استاد مشاور: دکتر نصراالله پورافکاری.

6-       دبیر سیاقی، سید منوچهر. (1383). بحران محیط زیست، قم: انتشارات حدیث امروز، چاپ اول.

7-     رضادوست، کریم؛ فروتن‌کیا، شهروز؛ فیروزآبادی، آمنه . (1390). بررسی جامعه‌شناختی وضعیت فرهنگ زیست‌محیطی در شهر اهواز، فصلنامه تخصصی علوم اجتماعی دانشگاه آزاد اسلامی- واحد شوشتر، سال پنجم، شماره (15)، زمستان 1390: 166 تا 188.

8-     شاهنوشی، مجتبی؛ عبدالهی، عظمیه سادات. (1386) شناسایی فرهنگ زیست محیطی مردم اصفهان و برخی عوامل مؤثر بر آن، پایان نامه کارشناسی ارشد دانشگاه آزاد اسلامی واحد دهاقان.

9-     صالحی، صادق و امامقلی، لقمان. (1390). «مطالعه تجربی رابطه آگاهی و رفتارهای زیست محیطی (مطالعه مناطق شهری و روستایی شهرستان سنندج)»، مسائل اجتماعی ایران، سال سوم، شماره 1، صص: 147-121.

10-   صالحی، صادق؛ پازوکی‌نژاد، زهرا. (1393). تحلیل عوامل اجتماعی موثر بر نگرش و عملکرد زیست محیطی دانشجویان، جامعه شناسی کاربردی، سال 25، شماره پیاپی 55، شماره سوم، تابستان 1393، صص 71 تا 88.

11-    صالحی امیری، سیدرضا. (1386). مفاهیم و نظریه‌های فرهنگی، نشر ققنوس.

12-   صالحی، سپیده. (1385). بررسی عوامل اجتماعی و فرهنگی مؤثر بر حفظ محیط زیست در شهر کرج مناطق 1، 2، 6 و 7، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد واحد تهران شمال، مدیریت و علوم اجتماعی، استاد راهنما دکتر رضا فاضل.

13-   صالحی، صادق؛ کریم‌زاده، سارا. (1393). بررسی تأثیر ارزش‌های زیست محیطی بر رفتار زیست محیطی (مطالعة مناطق شهری ارومیه)، فصلنامه مسائل اجتماعی ایران، سال پنجم، شمارة ۲، زمستان ۱۳۹۳، صص ۷۶-۶۱.

14-   عابدی سروستانی، احمد. (1390). واکاوی نگرش و رفتار زیست محیطی: مطالعه‌ای درباره دانشجویان کارشناسی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، مجله علوم ترویج و آموزش کشاورزی ایران، ج7، ش2، صص 77 تا 92.

15-   فرصت، محمد. (1384). ارزشیابی آموزش زیست محیطی در نظام آموزش عالی کشور،‌ پایان نامه دکتری، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم تحقیقات، رشته مدیریت محیط زیست (Ph.D)،‌ استاد راهنما آقای دکتر مجید عباسپور، آقای دکتر سید محمود شریعت.

16-    محمدشفیعی، محمدرضا؛ محمدی، بهادر. (1392). آلودگی هوا و اثرات آن بر محیط زیست، اصفهان: انتشارت پارس ضیا و علم آفرین، چاپ اول.

17-   ولایی، عیسی. (1384). الگوهای رفتار با طبیعت (محیط زیست) از دیدگاه قرآن و سنت، پایان نامه دکتری (ph.D)، رشته علوم قرآن و احادیث، دانشگاه آزاد واحد علوم و تحقیقات، استاد راهنما دکتر محمد علی لسانی فشارکی.

18-    Abd-EI-Salam,M., EI-Naggar,H and Hussein,R.A. (2009). “Environmental Education  and Its Effect on the Knowledge and Attitudes of Preparatory School Students”, Journal of Egypt Public Health Association , Vol.84, No. 3&4, PP: 343-75.

19-    Stern, P. (2000) "Toward a Coherent Theory of Environmentally Significant Behavior", Journal If Social Issue", Vol. 56, No. 3, P 407424.

20-    Williams, R,. (2002). culture and society: 1780-1950, New York: Columbia university press.