بررسی آلودگی آرسنیک و راه‌کارهای پدافند زیستی در حوضه سفیدرود

فصلنامه زمین شناسی محیط زیست

مقاله 2، دوره 10، شماره 37، اسفند 1395، صفحه 69-83   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

علیرضا مرادیان^{* 1}؛ پرویز رفعتی²

¹دانش آموخته زمین شناسی زیست محیطی، دانشگاه فردوسی مشهد

²2- مربی دانشگاه جامع امام حسین (ع)

چکیده

آگاهی از شرایط زمین­شناسی برای درک، تفسیر و ارزیابی آلودگی منابع آب‌وخاک هر منطقه ضروری می­باشد. محدوده موردمطالعه (حوضه سفیدرود) در استان گیلان قرار دارد. جهت بررسی منشأ و متغیرهای مؤثر بر تغییرات آرسنیک در محیط‌زیست حوضه رودخانه سفیدرود، 336 نمونه از 48 ایستگاه‌ (در طول 9 ماه) و همچنین آنالیزهای شیمیایی (61 نمونه از سنگ و 18 نمونه‌ از رسوبات) مورد تجزیه‌وتحلیل قرار گرفت. نتایج حاصل نشان داد که میزان آرسنیک در برخی از قسمت­های منطقه بیشتر از استاندارد است. با محاسبه نسبت تمرکز در سنگ­ها مشخص گردید که عناصر اندازه‌گیری­شده در اکثر نمونه­ها، دارای تمرکز بالاتر از مقدار کلارک می­باشند که نشان­دهنده این موضوع است که سنگ­های منطقه، پتانسیل آلایندگی این عناصر رادارند.  متغیرهای هیدروژئوشیمیایی آب­های سطحی و زیرزمینی بعلاوه مجموعه کانیایی و مشخصات رسوب‌شناسی موردبررسی قرار گرفت و مشخص شد غلظت آرسنیک ازنظر مکانی بسیار متغیر می­باشد. بیشترین آلودگی آرسنیک در آب چاه‌های فخرآباد و سالکده طی ماه­های مهر و آبان مشاهده شد. فراوانی آرسنیک رابطه غیرمستقیمی با مقدار نیترات و DO در آب­های سطحی و زیرزمینی نشان می­دهد. اطلاعات هیدروژئوشیمیایی نشان داد که آزاد شدن آرسنیک به درون آب­های سطحی و زیرزمینی در محدوده موردمطالعه توسط فرایندهای پیچیده­ای کنترل می­شود که مهم‌ترین این فرآیندها عبارت‌اند از: 1) انحلال آرسنیک از سطح اکسی-هیدروکسیدهای آهن به‌عنوان فرآیند اصلی آزادسازی آرسنیک، 2) تجزیه و هوازدگی سنگ­ها و کانی­های حوضه، 3) ترکیب کانی‌شناختی آبخوان، 4) ورود نمک (از نهشته‌های تبخیری و نفوذ آب دریا به آبخوان) و 5) فعالیت‌های انسانی.

کلیدواژه‌ها

هیدروژئوشیمی؛ دشت سفیدرود؛ آرسنیک؛ رسوبات؛ تحرک آرسنیک

مراجع