بررسی قاعده‌ی « من حاز ملکاً» در فقه و حقوق موضوعه‌ی ایران

مجله پژوهش های فقه و حقوق اسلامی

مقاله 1، دوره 9، شماره 31، خرداد 1392، صفحه 11-48   

نویسندگان

محسن رزمی^{* 1}؛ خالد نبی نیا²

¹واحد مشهد

²دانشگاه ایلام

چکیده

هدف از این تحقیق بررسی تفصیلی قاعده‌ی «من حاز ملکاً» است. این قاعده در فقه و حقوق موضوعه به عنوان یکی از اسباب مالکیت به شمار می‌رود؛ به این معنی که هرکس اموال مباحی را تصرف کند، مالک آن می‌شود. حیازت که موضوع این قاعده است، در اصطلاح فقهی به معنی استیلاء یافتن بر چیزی است و عناصر تشکیل دهنده‌ی آن عبارت‌اند از : 1.انجام عمل 2.قصد تملّک؛ بنابراین حیازت با ایجاد دو عنصر مذکور محقّق می‌شود. در این تحقیق نقش قاعده‌ی «من حاز ملکاً» در ابواب مختلف مرتبط با آن بیان گردیده است. انجام عمل حیازت دارای احکام و آثار و شرایطی می‌باشد و در این تحقیق سعی بر این است که احکام و آثار و شرایط ناشی از عمل حیازت بررسی شود و مطابق نظریات فقهی با قوانین موضوعه مورد مطالعه قرار گیرد. با توجّه به این‌که موضوع قاعده‌ی مذکور، حیازت اموال مباح منقول است؛ سعی بر آن شده که آن دسته از اموال مباح که به وسیله‌ی عمل حیازت به تملّک در می‌آید را در این تحقیق ذکر کرده و به صورت مفصّل شرح دهیم.

کلیدواژه‌ها

حیازت؛ عمل حقوقی؛ ایقاع؛ مباحات؛ استیلاء؛ تملّک