قاعده تزاحم در سقط جنین‌درمانی

مجله پژوهش های فقه و حقوق اسلامی

مقاله 5، دوره 11، شماره 41، آذر 1394، صفحه 97-122   

نویسندگان

جلال الدین قیاسی^* ؛ زهرا حبیبی

دانشگاه قم

چکیده

سقط جنین­درمانی نوعی از ختم بارداری است که جنبه درمانی دارد. اگرچه در اکثر نظام­های حقوقی اقدام به سقط جنین، عملی ممنوع شمرده می­شود. لکن، در مواردی استثنائاً سقط جنین را مجاز می­شمرند. از جمله مبانی تجویز آنها می­توان به قاعده تزاحم اشاره نمود. با توجه به این قاعده، امکان اسقاط جنین به جهت ناهنجاری جنین و حفظ حیات مادر قبل از ولوج روح در جنین بر اساس ماده واحده سقط درمانی میسر می­باشد، امّا مطابق این ماده واحده اسقاط جنین بعد از ولوج روح امکان­پذیر نیست. لکن مطابق تبصره ماده 718 ق.م.ا مصوب 1392 حتی بعد از ولوج روح برای حفظ حیات مادر می­توان جنین را سقط نمود. فقها، سقط جنین را  قبل از دمیده­شدن روح در جنین در موارد درمانی تجویز نموده­اند. عده­ای از فقها اعتقاد دارند، بعد از دمیده­شدن روح در جنین، زمانی که وجود جنین برای مادر خطر جانی دارد، می­توان چنین جنینی را سقط درمانی نمود. به نظر می­رسد، فقهایی که اعتقاد به سقط درمانی بعد از ولوج روح ندارند، چنانچه مبنای استدلال خویش را قاعده تزاحم اهم و مهم ـ قرار می­دادند، نتیجه­ای خلاف نظرشان می­گرفتند. به عبارتی قاعده مذکور مورد اتفاق نظر هر دو دسته فقها می­باشد و باید به دلالت قاعده عقلی دفع ضرر بیشتر، تئوری سقط درمانی بعد از ولوج روح را تقویت سپس، عینیت و حاکمیت بخشید. 

کلیدواژه‌ها

سقط جنین درمانی؛ خطر جانی مادر؛ سلامتی مادر؛ قاعده تزاحم؛ قاعده اهم و مهم