تأمّلی بر حق دعوت به مداخله شورشیان از منظر نظام فقهی اسلام و حقوق بین الملل موضوعه

مجله پژوهش های فقه و حقوق اسلامی

مقاله 6، دوره 13، شماره 46، بهمن 1395، صفحه 113-140   

نویسندگان

رضا نصیری لاریمی^{* 1}؛ محسن عبداللهی²

¹نجف آباد

²تهران

چکیده

    با وجود‌ ممنوعیت شورشیان از حق‌دعوت به مداخله در نظام‌ حقوق بین­الملل، در برخی از جنگ‌های داخلی، به ویژه در تحولات و مخاصمات مسلحانه داخلی اخیرخاورمیانه و شمال آفریقا، شورشیان در نزاع با دولت حاکم، به حق تعیین سرنوشت مردم استناد نموده و از سایر دولت­ها تقاضای کمک نظامی نموده‌اند‌. این مسأله در خصوص مردمی که تحت ظلم و ستم حکومت مستبد و طغیانگر ‌هستند و مسؤولیتهایی که دول اسلامی براساس ‌شریعت اسلامی برای‌کمک به آنها دارند از اهمیت دوچندانی برخوردار است. لذا بررسی قواعد حقوقی، ممنوعیت­ها و محدودیت­های حاکم بر اینچنین مداخلاتی از منظر نظام فقهی اسلام و حقوق بین­الملل معاصر ضروری به نظر می‌رسد. اگرچه دعوت به مداخله از سوی شورشیان با موانع و محدودیت‌های مهمی، هم در نظام حقوق بین­الملل و هم در نظام فقهی اسلامی، روبرو بوده ‌که‌ مورد بررسی‌قرارخواهد گرفت؛ به نظر می­رسد حقوق بین­الملل می‌تواند در برخی موارد محدود، با مجوز و نظارت شورای امنیت سازمان ملل، حق‌دعوت‌ به مداخله را برای شورشیان،‌ جهت مقابله با دولت سرکوبگر و دولتی که حقوق اساسی شهروندان خود را به طور سیستماتیک نقض ‌می‌نماید، بپذیرد. نظام فقهی اسلام با پذیرش و واجب­‌دانستن مداخله به نفع گروه­های مستضعف که در حال مبارزه با حکومت­های ظالم هستند، با کنارنهادن احتیاط­های موجود در حقوق بین­الملل موضوعه، تصویر روشن­تری از حق دعوت به مداخله این گروه­ها ارائه‌ می­دهد. 

کلیدواژه‌ها

دعوت به مداخله؛ شورشیان؛ بغی؛ مخاصمات مسلحانه داخلی؛ جهاد