بررسی ارتباط بین پارامترهای مورفومتری و کاربری اراضی حوضه آبخیز سرداب و بیدسبحان- استان فارس

جغرافیای طبیعی

مقاله 4، دوره 9، شماره 33، آذر 1395، صفحه 51-66   

نوع مقاله: مقاله علمی - پژوهشی

نویسندگان

سعید نگهبان^{* 1}؛ مرضیه مکرم²

¹استادیار ژئومورفولوژی بخش جغرافیا، دانشکده اقتصادمدیریت وعلوم اجتماعی، دانشگاه شیراز ،ایران

²استادیار ژئومورفولوژی بخش مرتع و آبخیز-دانشکده منابع طبیعی داراب،دانشگاه شیراز،ایران

چکیده

ویژگیهای مورفومتری حوضه­های آبخیز تاثیرات بسیار زیادی بر روی کاربری اراضی آن دارد، بدین صورت که ناهمواری­ها و شیب علاوه بر اینکه تا حدودی تعیین کننده ویژگیهای میکرواقلیم حوضه می­باشند، بر روی نوع کاربری، پوشش گیاهی و عمق خاک نیز تاثیرگذار هستند. این پژوهش سعی دارد که به  بررسی ارتباط بین ویژگی های کاربری اراضی و پارامترهای مورفومتری حوضه آبخیز سرداب و بید سبحان در شمال شرقی شهرستان اقلید استان فارس بپردازد. پارامترهای مورفومتری مانند شیب، ارتفاع، لندفرم و همچنین شاخص پوشش گیاهی NDVI در منطقه مورد مطالعه مورد بررسی قرار گرفتند. از تصاویر ماهواره ای لندست 8، سنجنده ETM+ (2015) به منظور استخراج شاخص پوشش گیاهی NDVI استفاده شد. همچنین به منظور تعیین ارتفاع، لندفرم و شیب از مدل رقومی ارتفاع (DEM) سنجنده استر استفاده شد. بعد از تهیه نقشه شیب و ارتفاع و لندفرم های منطقه با استفاده از شاخص موقعیت توپوگرافی (TPI)، ارتباط بین هر یک از پارامترهای مورفومتری و واحدهای کاربری اراضی حوضه مورد مطالعه تعیین شد. نتایج نشان داد که بیشترین واحدهای کپه کاری و بذر پاشی، قرق میان مدت و کشاورزی در کلاس 1، منطقه حفاظتی و باغ به ترتیب در کلاس 10 و 9 قرار گرفته است. در حالیکه کمترین میزان لندفرم ها در واحدهای کپه کاری و بذر پاشی و منطقه حفاظتی در کلاس 6، واحدهای کپه کاری و قرق میان مدت در کلاس 2 و واحدهای کشاورزی و باغ به ترتیب در کلاس های 4 و 9 قرار گرفته است. حداکثر مقادیر شیب در واحد منطقه حفاظتی (24/45) و کمترین آن در واحد کپه کاری و بذرپاشی (375/0) است. همچنین نتایج نشان داد که حداکثر مقادیر DEM در واحد قرق میان مدت (3853 متر) و کمترین آن در واحد کپه کاری و بذرپاشی (2539 متر) است. حداقل و حداکثر مقادیر NDVI در واحد کپه کاری از بقیه واحدها بیشتر است که نشان دهنده پوشش گیاهی بیشتر در منطقه مورد مطالعه است.

کلیدواژه‌ها

کاربری اراضی؛ حوضه سرداب و بیدسبحان؛ مدل رقومی ارتفاع (DEM)؛ شاخص موقعیت توپوگرافی (TPI)

مراجع

1. اکبری، م.، 1382.ارزیابی و طبقه بندی بیابان زایی با تکنیک RS و GIS در منطقه خشک شمال اصفهان. پایان نامه کارشناسی ارشد ، دانشگاه صنعتی اصفهان. 150 صفحه.
2. پرویز، لاله.، خلقی، مجید، ولیزاده، خلیل.، عراقی نژاد شهاب.، ایران نژاد پرویز.، 1389. ارزیابی کارایی شاخص تفاضل نرمال شده پوشش گیاهی (NDVI) از طریق پایش وضعیت پوشش گیاهی. همایش ملی ژئوماتیک. 9 صفحه.
3. ثنایی نژاد، ح.، آستارایی، ع.، میرحسینی، پ.، کشاورزی، ع.، قائمی، م.، 1387. استفاده از تصاویر ماهواره ای برای مطالعات پوشش گیاهی ( مقایسه شاخص های مختلف گیاهی – مطالعه موردی منطقه نیشابور) . مجموعه مقالات پنجمین کنگره ملی مهندسی ماشین های کشاورزی و مکانیزاسیون.10 صفحه.
4. جباری، سمیه.، خواجه الدین، سید جمال الدین.، جعفری، رضا.، سلطانی، سعید. 1393. بررسی تعییرات درصد پوشش گیاهی مراتع با استفاده از تصاویر ماهواره ای در منطقه سمیرم اصفهان.  بوم شناسی کاربردی، سال سوم، شماره دهم، 12 صفحه.
5. علوی پناه، کاظم. 1385. کاربرد سنجش از دور در علوم زمین. انتشارات دانشگاه تهران.
6. فرزاد مهر، ج.، 1382. برآورد مشخصه های کمی (تاج پوشش و تولید گیاهی) مراتع در مناطق رویشی استپی و نیمه استپی با استفاده از داده های ماهواره های لندست و اسپات. رساله دکترای، دانشکده منابع طبیعی دانشگاه تهران، 175 صفحه.
7. محمد یاری، فاطمه.، چورخباز، حمید رضا.، توکلی، مرتضی.، اقدر، حسین. 1393. تهیه نقشه پوشش گیاهی و پایش تغییرات آن با استفاده از تکنیک های سنجش از دور و سیستم اطلاعات جغرافیایی (مطالعه موردی شهرستان بهبهان). فصلنامه علمی-پژوهشی اطلاعات جغرافیایی (سپهر)، دوره 23، شماره 92. 12 صفحه.
8. محمدی فخر، ح. 1380. تعیین شاخص های گیاهی مناسب جهت برآورد میزان پوشش و تولید گیاهان مرتعی از طریق اطلاعات رقومی در دو منطقه استپی استان مرکزی، پایان نامه کارشناسی ارشد مرتعداری، دانشکده منابع طبیعی دانشگاه تهران، 136 صفحه.
9. مهندسین مشاور آسماری، 1388. مطالعات موردی کنترل سیلاب و تغذیه مصنوعی حوضه سرداب بیدسبحان. 12 فصل.
10. میرآخورلو، خ.، حسینی، س.ز.، 1385. تخمین مقدار علوفه مراتع با استفاده از داده های ماهواره ای ( مطالعه موردی حوزه آبخیز دماوند). فصلنامه علمی پژوهشی تحقیقات مرتع و بیابان ایران. جلد 13. شماره 2. صفحه 127-138.
11. نوری، س.، 1384. تعیین شاخص های گیاهی مناسب ارزیابی مراتع ییلاقی استان مازندران، پایان نامه کارشناسی ارشد مرتعداری، دانشکده منابع طبیعی دانشگاه تربیت مدرس، 127 صفحه.