شکاف توسعه استان های ایران

دو فصلنامه علمی - تخصصی اقتصاد توسعه و برنامه ریزی

مقاله 5، دوره 5، شماره 2، آذر 1395، صفحه 99-118   

نویسندگان

جمال فتح الهی¹؛ وحید کفیلی^{* 2}؛ علیرضا تقی زادگان³

¹هیئت علمی دانشگاه رازی کرمانشاه

²دکتری اقتصاد دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران

³کارشناسی ارشد علوم اقتصادی دانشگاه آزاد اسلامی، واحد بندرعباس، ایران

چکیده

 یکی از الزامات توسعه پایدار، برخورداری از عدالت منطقه­ای در توسعه هست. در بلندمدت، عدم توازن در توسعه مناطق مانعی بر سر راه توسعه پایدار خواهد بود. قدم اول در مسیر رفع نابرابری منطقه­ای، شناخت شرایط توسعه مناطق است. در تحقیق حاضر دو مقطع زمانی 1375 و 1390 برای بررسی سطح توسعه استان‌ها انتخاب‌شده است. با توجه به ادبیات تحقیق و دسترسی به داده­ها و اطلاعات، شاخص‌های مختلف اقتصادی، آموزشی و فرهنگی، مسکن و زیربنایی، جمعیتی و بهداشتی انتخاب و به‌ مقتضای هر شاخص تعدیل لازم انجام‌ شده است. برای تعیین درجه توسعه‌یافتگی استان‌ها از دو روش تاکسنومی عددی و تاپسیس استفاده شده است. نتایج به‌دست‌آمده نشان می­دهد که استان‌های مرکزی رتبه­ های اول توسعه را به خود اختصاص داده­ اند. باوجود کاهش انحراف معیار و دامنه تغییرات شاخص توسعه استان‌ها، هنوز هم نابرابری منطقه­ ای در جامعه ایران حاکم است و آزمون الگوی مرکز پیرامون برای هر دو مقطع، برقراری این الگو را مورد تأیید قرار می­دهد. به نظر می­رسد با توجه به تفاوت در پتانسیل مناطق مختلف، نمی­توان از یک برنامه یکسان برای تمامی مناطق بهره برد. بر همین اساس برای ایجاد تعادل ناحیه­ ای پیشنهاد می­شود در قالب برنامه­ های توسعه ملی، اقدام به برنامه­ ریزی منطقه­ ای با محوریت توانایی­های منطقه­ ای شود، به‌ نحوی‌که توسعه پایدار برای تمامی مناطق حاصل شود.

کلیدواژه‌ها

توسعه‌؛ تاکسنومی عددی؛ تاپسیس؛ استان‌های ایران

مراجع

1)      ابراهیم‌زاده، عیسی، موسوی، میر نجف و کاظمی زاد، شمس الله (1391). تحلیل فضایی نابرابری‌های منطقه‌ای میان مناطق مرزی و مرکزی ایران. فصلنامه بین‌المللی ژئوپلیتیک، شماره 25.

2)      آذر، عادل و رجب­زاده، علی، 1389. تصمیم‌گیری کاربردی رویکرد MADM. تهران: انتشارات نگاه دانش.

3)      آذر، عادل (1380). بسط و توسعه آنتروپی شانون برای پردازش داده­ها در تحلیل محتوا. فصلنامه علوم انسانی دانشگاه الزهرا (س)، سال یازدهم، شماره 37 و 38، از صفحه 1 تا 18.

4)      اسلامی، سیف ا...(1391). تعیین و محاسبه درجه توسعه‌یافتگی استان‌های کشور طی دو مقطع (1375-1385). مجله اقتصادی - ماهنامه بررسی مسائل و سیاست‌های اقتصادی، شماره 1، صفحات ۴۱-۶۸.

5)      بردی آنامرادنژاد، رحیم (1387). جایگاه توسعه‌یافتگی استان‌های کشور در شاخص‌های عمده بخش کشاورزی. فصلنامه روستا و توسعه، سال ۱۱، شماره ۳، از صفحه 173 تا 193.

6)      جمالی، فیروز، پورمحمدی، محمدرضا و قنبری، ابوالفضل (1388). تحلیلی بر روند نابرابری در نقاط شهری استان‌های ایران (1365-1385). تحقیقات جغرافیایی، دوره 25، شماره 95، از صفحه 21 تا 44.

7)      حسینی، میر عبدالله 1375. مقایسه درجه توسعه‌یافتگی مناطق روستایی استان­های کشور. سال شانزدهم. شماره 185-184،  از 51 تا 57.

8)      زیاری، کرامت الله، محمدی، اکبر و عطار، خلیل (1390). بررسی درجه توسعه‌یافتگی شهرستان‌های کشور و رابطه آن با نرخ شهرنشینی. مجله علمی تخصصی برنامه‌ریزی فضایی سال اول، شماره 3، از صفحه 1 تا 14.

9)      زیاری کرامت الله (1381). شناسایی سطوح در مناطق ایران. مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی (تهران). تابستان و پاییز 1381, دوره 51-50، شماره 163-162; از صفحه 347 تا صفحه 362.

10)   زیاری، کرامت الله (1381). شناسایی سطوح توسعه در مناطق ایران. مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی (تهران). دوره 51-50، شماره 163-162، از صفحه 347 تا 362.

11)   زیاری، کرامت الله (1379). سنجش درجه توسعه‌یافتگی فرهنگی استان‌های ایران. مطالعات جامعه‌شناختی، شماره 16، از 91 تا 104.

12)   ضرابــی، اصغر و شاهی وندی، احمد (1389). تحلیلی بر پراکندگی شاخص‌های توسعه اقتصادی در استان‌های ایران. مجله جغرافیا و برنامه‌ریزی محیطی، شماره 38، از صفحه 17 تا 32.

13)   قنبری، ابوالفضل (1390). تعیین درجه توسعه‌یافتگی و پیش‌بینی اولویت برنامه‌ریزی و توسعه نقاط شهری استان‌های ایران. فصلنامه جغرافیا، دوره 9، شماره 29; از صفحه 165 تا صفحه 179.

14)   مسعود، محمد، معززی مهرطهران، امیرمحمد و شبیری، سید نیما (1390). تعیین درجه توسعه‌نیافتگی شهرستان‌های استان اصفهان با تکنیک تاکسونومی عددی، مطالعات و پژوهش‌های شهری منطقه‌ای. دوره 2، شماره 8، از صفحه 39 تا صفحه 54.

15)   مولایی، محمد (1387). بررسی و مقایسه درجه توسعه‌یافتگی بخش کشاورزی استان‌های ایران طی سال‌های 1373 و 1383 فصلنامه اقتصاد کشاورزی و توسعه، شماره 63، از صفحه 71 تا 88.

16)   میرغفوری، سید حبیب‌الله و طهاری مهرجردی، محمدحسین و بابایی، حمید (1389). شناسایی وضعیت توسعه‌یافتگی و رتبه‌بندی استان‌های کشور از لحاظ دسترسی به شاخص‌های بخش کتابخانه‌ای. فصلنامه کتابداری و اطلاع‌رسانی، شماره 51، از صفحه 243 تا صفحه 270.

17)  Adelman, I., & Morris, C. T. (1973). Economic growth and social equity in developing countries. Stanford University Press.

18)  Adelman, Irma (1999). Fallacies in Development Theory and Their Implications for Policy. University of California at Berkeley, Working Paper, No.877

19)  Jahanshahloo, G. R., Lotfi, F. H., & Izadikhah, M. (2006). Extension of the TOPSIS method for decision-making problems with fuzzy data. Applied Mathematics and Computation, 181(2), 1544-1551.

20)  Kandakoglu, A., Celik, M., & Akgun, I. (2009). A multi-methodological approach for shipping registry selection in maritime transportation industry. Mathematical and Computer Modelling, 49(3), 586-597.

21)  Mahdavi, I., Mahdavi-Amiri, N., Heidarzade, A., & Nourifar, R. (2008). Designing a model of fuzzy TOPSIS in multiple criteria decision making. Applied Mathematics and Computation, 206(2), 607-617.

22)  Olson, D. L. (2004). Comparison of weights in TOPSIS models. Mathematical and Computer Modelling, 40(7), 721-727.

23)  Opricovic, S., & Tzeng, G. H. (2004). Compromise solution by MCDM methods: A comparative analysis of VIKOR and TOPSIS. European journal of operational research, 156(2), 445-455.

24)  Pavić, Z., & Novoselac, V. (2013). Notes on TOPSIS method. International Journal of Research in Engineering and Science, 1(2), 5-12.

25)  Shih, H. S., Shyur, H. J., & Lee, E. S. (2007). An extension of TOPSIS for group decision making. Mathematical and Computer Modelling, 45(7), 801-813.

26)  Todaro, Michael P. and Stephen C. Smith(2011). Economic Development. Pearson Press. United States of America.