بررسی فقهی امکان توسعه رکن مادی جرم قذف به افعال غیرکلامی

مجله پژوهش های فقه و حقوق اسلامی

مقاله 3، دوره 13، شماره 47، اردیبهشت 1396، صفحه 49-70   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22034/ijrj.2017.530233

نویسندگان

حبیب اله چوپانی مرسی^{* 1}؛ علی اکبر ایزدی فرد²؛ محمد محسنی دهکلانی³

¹دانشجوی دکتری فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه مازندران، بابلسر، ایران

²استاد دانشکده الهیات، دانشگاه مازندران، بابلسر، ایران

³دانشیار دانشکده الهیات، دانشگاه مازندران، بابلسر، ایران

چکیده

فارغ از اختلاف­نظری که فقیهان در موضوع قذف داشته و مشهور ایشان قذف را به «نسبت دادن زنا یا لواط» به دیگری تعریف کرده­اند و بعضی انتساب به «سحق» را هم داخل در تعریف قذف دانسته­اند، اکثر فقه پژوهان تحقق آن را تفوه به هر کلام و سخنی دانسته­اند که حاکی از نسبت فوق باشد. مطابق این تعریف «تفوه» و «تکلم» در تکون جرم قذف نقشی اساسی ایفا می­کند. گویی رکن مادی این جرم «انتساب ویژه کلامی و گفتاری » است. از این رو فقه پژوهان، این جرم را از جهت اثبات با بینه (= شهادت) در مقابل برخی دیگر از جرایم که قائم به مبصرات هستند قائم به «سمع» و «استماع» دانسته­اند. این نوشتار با بررسی این مسأله و با ملاحظه واقعیات دنیای معاصر که اَشکال ارتباطی نیز صوری نو به خود گرفته­اند معتقد است: مواردی مثل کتابت در عالم تکوین (نوشته بر کاغذ)، ثبت در فضای مجازی (تایپ)، کاریکاتور، فتوشاپ و ... یا استفاده از هر طریق دیگر که در آن «انتساب به زنا و یا لواط» محرز بوده و دلالت آن امر بر این نسبت، عرفی باشد برای تحقق عنوان مجرمانه قذف کفایت می­کند اگر چه سخن و یا گفتاری در میان نباشد. ظاهراً نویسندگان در ارائه مختار خود متفرد بوده و این نظر در تحقیقات دیگران مسبوق به سابقه نمی­باشد. این مقاله در راستای مدلل نمودن این نظریه بسط و سامان یافته است.

کلیدواژه‌ها

قذف؛ رکن مادی؛ توسعه متعلَق؛ افعال غیرکلامی

اصل مقاله

 

 

مراجع

- قرآن حکیم، ترجمه آیت­الله مکارم شیرازی.

2- آخوند خراسانى، محمد کاظم بن حسین، (1409)، کفایه الأصول،  طبع آل البیت، قم، چاپ اول.

3- اردبیلی، احمدبن ­محمد، (1403)، مجمع الفائده و البرهان فی شرح إرشاد الأهان، دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، قم ، چاپ اول.

4- بهجت، محمد تقى، (1428)، استفتاءات‌، جلد 4، دفتر حضرت آیه الله بهجت،‌ قم، چاپ اول.‌

5- تبریزی، جواد­بن على‌، بی­تا، استفتاءات جدید، جلد 1، قم، چاپ اول.

6- جوهرى، اسماعیل بن حماد، (1410)، الصحاح - تاج اللغه و صحاح العربیه، جلد4و 6 ، دار العلم للملایین، بیروت، چاپ اول.

7- حر عاملى، محمد­بن حسن‏، (1409)، وسائل الشیعه، مؤسسه آل البیت علیهم السلام‏، قم‏، چاپ اول‏.

8- حلى، حسن­بن یوسف‏، (1411)، رجال العلامه الحلی‏، دار الذخائر، نجف اشرف‏، چاپ دوم‏.

9- حلی، حسن­بن علیّ بن داود، (1342)، الرجال لابن داود، دانشگاه تهران‏، تهران‏، چاپ اول‏.

10- حمیرى، نشوان بن سعید، (1420)، شمس العلوم و دواء کلام العرب من الکلوم،  جلد4، دار الفکر المعاصر، بیروت، چاپ اول.

11- خمینی، سید روح اللّه، (1422)،‌  استفتائات، جلد3، دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم‌، قم، چاپ پنجم‌.

12- --------، (بی­تا)، تحریر الوسیله، مؤسسه مطبوعات دار العلم، جلد2، قم، چاپ اول.

13- راغب اصفهانى، حسین­بن محمد، (1412)، مفردات ألفاظ القرآن، دار القلم - الدار الشامیه، بیروت، چاپ اول.

14- روحانی، سید صادق، (1412)، فقه الصادق علیه السلام، جلد 25، دار الکتاب، قم، چاپ اول.

15- زبیدى، محب­الدین، (1414)، تاج العروس من جواهر القاموس، جلد 12، دار الفکر للطباعه و النشر و التوزیع، بیروت، چاپ دوم.

16- سبزواری، سید عبد الأعلى، (1413)، مهذّب الأحکام، جلد 28، مؤسسه المنار، قم، چاپ چهارم.

17. سیورى‌، مقدادبن ­عبدالله، (1425)، کنز العرفان فی فقه القرآن، انتشارات مرتضوى، قم، چاپ اول.

18- شهید اول، محمد بن مکى، (1410)، اللمعه الدمشقیه فی فقه الإمامیه،  دار التراث الدار الإسلامیه، بیروت، چاپ  اول.

19- شهید ثانی، عاملی، زین الدین، (1410)،  الروضه البهیه فی شرح اللمعة الدمشقیة، المحشی: کلانتر، جلد 9، کتابفروشى داورى، قم، چاپ اول.

20- -------، (1413)،  مسالک الأفهام إلى تنقیح شرائع الإسلام‌، جلد14، مؤسسه المعارف الإسلامیة‌، قم، چاپ اول.‌

21- صاحب­بن عباد، اسماعیل، (1414)،  المحیط فی اللغه، جلد 5، عالم الکتاب، بیروت، چاپ اول.

22- صدر، محمد باقر، (1417)، بحوث فی علم الأصول‏، جلد 2و3، الدار الاسلامیه‏، بیروت‏، چاپ اول‏.

23- صدوق، محمّد­بن على بن بابویه، (1413)، من لایحضره الفقیه، دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، قم، چاپ دوم.

24- طباطبایی، سید محمد حسین، (1417)، المیزان فی التفسیر القرآن، جلد 16، دفتر انتشارات اسلامی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، چاپ پنجم.

25- طباطبایى، سیدعلى، ( 1418)، ریاض المسائل، جلد16، مؤسسه آل البیت علیهم السلام، قم، چاپ اول.

26- طبرسی، فضل­بن­ حسن، (1372)، مجمع البیان فی التفسیر القرآن، جلد 17، انتشارات ناصر خسرو، تهران، چاپ سوم.

27- طریحی، فخرالدین بن محمد، (1375)، مجمع البحرین، جلد 1، انتشارات مرتضوى، تهران، چاپ سوم.

28- طوسى، ابوجعفر محمد­بن حسن‌، (1407)‌، تهذیب الأحکام‌، جلد 10، دار الکتب الإسلامیة‌، تهران، چاپ چهارم‌.

29- ---------------، (1420)، فهرست کتب شیعه، مکتبه المحقق الطباطبائی‏، قم‏، چاپ اول‏.

30- ---------------،(1400)، النهایه فی مجرد الفقه و الفتاوى، دار الکتاب العربی، بیروت، چاپ دوم.

31- فاضل آبی، حسن بن ابى طالب یوسفى، (1417)، کشف الرموز فی شرح مختصر النافع،  جلد 2، دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، قم ، چاپ سوم.

32- فاضل لنکرانى، محمد، (1381)، اصول فقه شیعه، جلد 6، مرکز فقهی ائمه اطهار( ع)، قم‏، چاپ اول‏.

33- -------------- ، (1422)، تفصیل الشریعه فی شرح تحریر الوسیله - الحدود، مرکز فقهى ائمه اطهار علیهم السلام، قم، چاپ اول.

34- -------------، (بی­تا)، جامع المسائل‌، جلد 1، انتشارات امیر قلم‌، قم، چاپ یازدهم.

35- فراهیدى، خلیل­بن احمد، (1410)،  کتاب العین، جلد 5، نشر هجرت، قم، چاپ دوم.

36- فیض کاشانی، محمد محسن، (بی­تا)، مفاتیح الشرائع، جلد 2، انتشارات کتابخانه آیة الله مرعشى نجفى، قم، چاپ اول.

37- قرشی، سیدعلی اکبر، (1412)، قاموس قرآن، جلد 5، دار الکتب الاسلامیه، تهران، چاپ چهارم.

38- کلینى، ابو جعفر محمد بن یعقوب، (1407)،  الکافی، جلد 7، دار الکتب الإسلامیه، تهران، چاپ چهارم.

39- گلپایگانی، سید محمد رضا ، (1412)، الدر المنضود فی أحکام الحدود، جلد 2، دار القرآن الکریم، قم، چاپ اول.

40- محقق حلی، نجم الدین، (1408)، شرائع الإسلام فی مسائل الحلال و الحرام، مؤسسه اسماعیلیان، جلد2و 4، قم، چاپ دوم.

41- مکارم شیرازی، ناصر، (1374)، تفسیر نمونه، جلد 14، دار الکتب الاسلامیه، تهران، چاپ دوم.

42- --------------، (1428‏)، انوارالاصول، جلد 2 و 14، مدرسه الامام علی­بن ابی طالب( ع)، قم‏، چاپ دوم‏.

43- -------------- (1427)دائرة المعارف فقه مقارن، انتشارات مدرسه امام على بن ابى طالب علیه السلام، قم ، چاپ اول.

44- میرمحمد صادقی، حسین، (1393)، جرایم علیه اشخاص، نشر میزان، تهران، چاپ شانزدهم.

45- موسوی اردبیلی، سید عبدالکریم، (1427)، فقه الحدود و التعزیرات، جلد 2، مؤسسه النشر لجامعه المفید، قم، چاپ دوم.

46- موسوى خویى، سید ابو­القاسم، (بی­تا)، معجم رجال الحدیث و تفصیل طبقات الرجال‌، جلد 1، 6، 11،  بی­جا.

47- -------------، (1422)، مبانی تکملة المنهاج،  جلد 2، مؤسسه إحیاء آثار الإمام الخوئی ره، قم، چاپ اول.

48- نائینى، محمد حسین‏، (1352)،  اجود التقریرات، جلد 1، مطبعه العرفان، ‏قم،‏ چاپ اول‏.

49- ------------، (1376‏)، فوائد الاُصول،‏ جلد 1، جامعه مدرسین حوزه علمیه قم‏، قم‏، چاپ اول.‏

50- نجاشی، احمد بن على‏، (1365)، رجال النجاشی،‏ مؤسسه النشر الاسلامی التابعه لجامعه المدرسین بقم المشرفه‏، قم‏، چاپ ششم‏.

51- نجفى، محمد حسن، (1404)، جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام، جلد 41، دار إحیاء التراث العربی، بیروت، چاپ هفتم.

52- نراقی، میرزا ابو القاسم بن محمد بن احمد‌، (1422)، شعب المقال فی درجات الرجال‌، کنگره بزرگداشت نراقى رحمه الله‌، قم، چاپ دوم.

53- قانون مجازات اسلامی

54- قانون جرایم رایانه­ای