تحلیلی نوین از جرم تحصیل مال نامشروع در حقوق ایران

مجله پژوهش های فقه و حقوق اسلامی

مقاله 5، دوره 13، شماره 47، اردیبهشت 1396، صفحه 93-114   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22034/ijrj.2017.530243

نویسندگان

ابوالحسن شاکری^{* 1}؛ امیر البوعلی²

¹دانشیار گروه حقوق کیفری و جرم‌شناسی، دانشگاه مازندران، بابلسر، ایران

²دانشجوی دکتری حقوق کیفری دانشگاه مازندران، بابلسر، ایران و عضو هیات علمی واحد آبادان، دانشگاه آزاد اسلامی، آبادان، ایران

چکیده

غالباً در حقوق ایران، بر اساس ماده 2 قانون تشدید مجازات مرتکبین ارتشاء، اختلاس، کلاهبرداری مصوب 1367، در جرائم علیه اموال، از جرمی تحت عنوان «تحصیل مال نامشروع»، یاد می­شود. این ماده دارای متن مبهمی است که این شبهه را القاء می کند  این جرم از جانب هر شخصی با هر خصوصیات قابل ارتکاب است؟ یا مرتکبین چنین جرمی اشخاصی با ویژگی­های خاص هستند؟ با توجه به مبنا و شیوه ی انشاء متن و لزوم تفسیر به نفع متهم، ماده ی مزبور ناظر به اشخاصی است که حسب صدر ماده به گونه­ای از جانب دولت و بر اساس ضوابط و مقررات خاصی، امتیازاتی را کسب کنند و یا مسؤول و متعهد توزیع کالاهایی طبق ضوابط خاص شوند و از همین طریق، مالی را تحصیل کرده اند. واژه نامشروع مندرج در این ماده را هم باید به معنی بر خلاف ضوابط و مقررات تعیین شده برای مرتکب دانست که می­تواند تعبیری دیگر از کلام خداوند در قرآن به«اکل مال بالباطل» باشد که بلاجهت خود را صاحب مال غیر کرده است.

کلیدواژه‌ها

دولت؛ مال نامشروع؛ تحصیل؛ جرم

مراجع

قرآن کریم، (1390)، ترجمه مهدی الهی قمشه‌ای، انتشارات پیروز، تهران.

2-احمد بن فارس، (بی تا)، معجم مقاییس اللغه، دار الکتب العلمیه، بیروت.

3- اردبیلی، محمد علی، (1392)، حقوق جزای عمومی، نشر میزان، تهران.

4- باقرزادگان، امیر و میرزایی، محمدرضا، (1392)، اهداف و قلمرو جرم انگاری تحصیل مال از طریق نامشروع»، فصلنامه علمی- ترویجی کارآگاه، دوره دوم، شماره 23.

5- جبور، محمد، (1984)، الجرائم الواقعه علی الأموال فی القانون العقوبات الأردنی، الشرکه الجدیده للطباعه والتجلید، عمان.

6- جزیری، عبدالرحمن، (1419)، الفقه علی المذاهب الاربعه، منشورات دارالثقلین، بیروت.

7- جعفر، علی محمد، (1995)، قانون العقوبات (الجرائم الرشوه و الاختلاس والاخلال بالثقه العامه و الاعتداء علی الأشخاص و الأموال، مکتبه دارالثقافه  للنشر و التوزیع، بیروت.

8- جعفری لنگرودی، جعفر، (بی تا)،  مبسوط در ترمینولوژی حقوق، انتشارات گنج دانش، تهران.

9- حسن بن یوسف، علامه حلی، (بی­تا)، نهایه الأحکام فی معرفه الأحکام، مؤسسه آل البیت علیهم السلام لاحیاء التراث، قم.

10- حبیب­زاده، محمدجعفر، (1381)، خیانت در امانت در حقوق کیفری ایران، دفتر نشر آثار علمی دانشگاه تربیت مدرس، تهران.

11-حجتی، سید محمد، (بی­تا)، قانون مجازات اسلامی در نظم حقوقی کنونی، انتشارات میثاق عدالت، تهران.

12-درویش، بهرام، (1390)، جرایم علیه اموال، نشر مؤسسه، بینه تهران.

13-دزفولى، مرتضى بن محمد أمین انصارى، (1410)، کتاب المکاسب (المحشّی)، مؤسسه مطبوعاتى دار الکتاب، قم.

14-رشتی گیلانى، میرزا حبیب­الله، (بی­تا)، کتاب الغصب، مؤسسه تحقیقات و نشر معارف اهل البیت، قم.

15- رشدی، مراد، (1986)، الاختلاس فی جرائم الاموال، مکتبه نهضه الشرق، القاهره.

16-زراعت، ، عباس، (1392)، جرایم علیه اموال و مالکیت، اول، نشر جاودانه، تهران.

17-زراعت، عباس، (1383)، قانون مجازات اسلامی در نظم حقوقی کنونی، انتشارات ققنوس، تهران.

18-سلیمی، صادق، (1392)، چکیده حقوق جزایی عمومی، انتشارات جنگل، تهران.

19- شاهرودی، سید محمود، ( 1423)، کتاب الاجاره، مؤسسه دایره المعارف الاسلامی، قم.

20- شیرازى، سید محمد حسینى، (بی­تا)، إیصال الطالب إلى المکاسب، منشورات اعلمى، تهران.

     21-ضیائی،کیوان، (1384)، قانون مجازات اسلامی در قلمرو قضایی ایران، انتشارات ضیاء، تهران.

22- طباطبایی، سید محمد حسین، (1374) تفسیر المیزان، مؤسسه العلمی، بیروت.

23- طبرسى، (بی­تا)،  مجمع البیان، دار مکتبه الحیاه، بیروت.

24- طوسی، محمد بن حسن، (۱۴۰۹)، التبیان فی تفسیر القرآن، مکتبه الاعلام الاسلامی، قم.

25- طوسی، محمد بن حسن، (1387)، المبسوط فی الفقه الامامیه، مکتبه المرتضویه، تهران.

26- عبد الفتاح، عزت، (1381)، جرم چیست و معیارهای جرم انگاری کدام است، مترجم: اسماعیل رحیمی نژاد ،مجله ی قضایی و حقوقی دادگستر، شماره 14.

27- عبد ابراهیم العانی، عادل، (1995)، جرائم الاعتداء علی الأموال فی القانون العقوبات، دار الثقافه للنشر و التوزیع، عمان.

28- عربیه، غلام حسین، (1382)، پدیده­ی پول شویی در حقوق ایران، مجموعه­ی سخنرانی­ها و مقالات بین­المللی مبارزه با پول شویی شیراز.

29- علیوی ناصر، محمد، (2002)، خیانه الأمانه و أثرها فی العقود، دراسه مقارنه، دار الثقافه للنشر و التوزیع، عمان.

30- عمید، حسن، (1356)، فرهنگ فارسی عمید، انتشارات امیر کبیر، تهران.

31- فخر رازى، (بی­تا)، التفسیر الکبیر، دار احیاء التراث العربى، بیروت.

 32- فرح­بخش، مجتبی، (1388)، تأملی بر رکن مادی کلاهبرداری و تحصیل مال نامشروع، فصلنامه حقوق دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران، دوره 39، شماره7.

33-قرطبى، (بی­تا)، تفسیر الجامع لأحکام القرآن، دار احیاء التراث العربی، بیروت.

34-قزوینى، سید على موسوى، (1424)، ینابیع الأحکام فی معرفه الحلال و الحرام، دفتر انتشارات اسلامى، قم.

35-کاشانى، فیض، (بی­تا)، محمد محسن، مفاتیح الشرائع، انتشارات کتابخانه آیه الله مرعشى نجفی(ره)، قم.

36--کاتوزیان، ناصر، (1392)، مقدمه علم حقوق، نشر میزان، تهران.

37--گلدوزیان، ایرج، (1393)، محشای قانون مجازات اسلامی، انتشارات مجد، تهران.

38— معین، (1342)، فرهنگ فارسی معین، انتشارات امیر کبیر، تهران.

39-- منصور آبادی، عباس، (1382)، موضوع جرم در باب جرایم علیه اموال، اندیشه­های حقوقی، دوره اول.

40- مهرپور، حسین، (1387)، مجموعه نظریات شورای نگهبان(دوره اول)، نشر دادگستر، تهران.

41- میرمحمد صادقی، حسین، (1392). حقوق کیفری اختصاصی(جرائم علیه اموال و مالکیت، نشر میزان، تهران.

42-میبدى، رشیدالدین، کشف الأسرار وعده الأبرار، به سعى و اهتمام على اصغر حکمت، امیرکبیر، تهران.

43-مراغى، سید میر عبدالفتاح بن على، (1417)، العناوین الفقهیه، دفتر انتشارات اسلامى، قم.

44-نجفى، محمد حسن، (1404)، جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام، دار إحیاء التراث العربی، بیروت.

45-نجیب حسنی، محمود، (1984)، جرائم الإعتداء علی الأموال فی القانون العقوبات اللبنانی (دراسه مقارنه)، دار النهضه العربیه، بیروت.

 

 

منابع لاتین

46-William,W.(2001). Criminal law. London: london And New York Loncman Publication.

47-Catherine, E.,& Frances, Q.( 2000). Criminal Law(3^rd ed.). Pearson Education.